به دنياي دانستني هاي «شکلات» خوش آمديد!
برترين ها/ خيلي از خوراکيها حکم مرغ عروسي و عزا را دارند، اما شکلات مخصوص روزهاي جشن و شادي است. حتي شکلاتهاي نذري، شکلاتهايي براي فاتحه و خيرات و از اين دست براي شادي پخش ميشود که اميد وصول به آن را داريم، براي خودمان يا براي آنهايي که ميان ما نيستند. بچههاي حالا چشم و دل سيرند و هرچه التماس شان کني شکلات نميگيرند، مگر اين که نامي داشته باشد که طعمش را دوست دارند. ما اما با شکلات کلي خاطره داريم؛ شکلاتهايي که در کودکي جايزه ميگرفتيم به بهانه مشق خوش خط، سوره و سرودي که از بر کرده بوديم، يا صرفا فتح باب آشنايي با پيرمردها و پيرزنهاي محل. بنابراين مهمترين منابع کسب شکلات ما به حساب ميآمد، آن هم از دست بزرگترهايي که هميشه در جيب و خانهشان شکلات پيدا ميشد تا کاممان را شيرين کنند. در اين روزهاي سرد رفتهايم سراغ شکلات و ملحقات آن. مزه شکلات! با پول نميشود خوشبختي خريد، ولي ميشود شکلات خريد که تقريبا شبيه همان است. اگر اين را قبول نداريد نقل قول سارا بوينتون؛ طنز نويس و ترانه سراي آمريکايي را بشنويد که ميگويد: «شکسپير بزرگترين تراژديهاي بشر را نوشت، چون شکلات نديده بود».خب! حالا فکر شکلات و خريد آن افتاد توي سرتان؟ شکلات خوراکي مشتق از کاکائو است که معمولا از ترکيب شير، شکر، کره کاکائو و پودر کاکائو با نسبتهاي متفاوت توليد ميشود. بيشتراز 500 ترکيب شکلات در دنيا وجود دارد، مثل انواع طعمهايي که از ترکيب خشکبار و ميوه و... به دست ميآيند. بعضي ترکيبها که عجيبترند. شکلاتهاي جرقهاي را ديدهايد؟ وقتي ميخوريد صداي ترق و تروق را از توي سرتان ميشنويد و انگار آتشبازي راه افتاده.شکلاتهاي خارجي هميشه جزو سوغات از فرنگ برگشتهها بودهاند و هستند، حتي حالا که توليد کنندههاي داخلي نسبت به سالهاي اوليه خود کلي پيشرفت کردهاند و حالا کمتر شکلاتي طعم اکسپکتورانت ميدهد. البته تفاوت طعم شکلاتهاي داخلي و خارجي خيلي به مواد اوليه بستگي دارد. اينجا مواد اوليه چند ماه در گمرک منتظر ترخيص ميمانند در حالي که توليد کنندههاي بزرگ شکلات در دنيا تنها با فاصله چند روز مواد اوليه را مورد استفاده قرار ميدهند. شکلات خوب را بايد از عطر و بوي آن تشخيص دهيد، بعد هم مزه. اگر ميخواهيد شيريني و کيک و هر چيزي که شکلات لازم دارد، طعم خوبي پيدا کند، بايد آن را با شکلات يا پودر کاکائوي مرغوب درست کنيد. مارک و قيمت را فراموش کنيد و بچشيد. اگر دوست داشتيد کار تمام است. يکي از افزودنيهاي نامطلوب که باعث کاهش قيمت شکلات ميشود، موم پارافين است. شکلاتهاي داراي اين افزودني در دماي بدن به سرعت ذوب نميشوند و ميتوانيد با همين روش شناساييشان کنيد. پيدا کردن شکلاتهاي وطني کار سختي نيست و نزديکترين سوپرمارکت محلهتان هم ميتواند مقصد خريد باشد، اما اگر دنبال تنوع بيشتر هستيد و جمع داخليها و خارجيها به اين چند جا سر بزنيد. تازه وارد! اگر متون تاريخي و ادبيات کشورمان را بگرديد اثر و ردپايي از شکلات پيدا نميکنيد، نه حکايتي، نه ضربالمثلي و نه خاطرهاي. شکلات دير به ايران آمد، يعني سال 1331 که دو برادر مهاجر روسي اولين کارخانه شکلاتسازي ايران را در تبريز راه انداختند؛ کارخانهاي که تا مدتها براي بچهها آبنبات و تافي توليد ميکرد. استفاده انسان از شکلات اما به هزاران سال پيش بر ميگردد. در ظروف غذايي که از ۳۰۰۰ سال پيش به جا مانده مايع شکلات يافت شده است و گمان مي رود که سلاطين آزتک و مايا به اين ماده خوراکي تلخ علاقه مند بودند. تا اوايل قرن 19 شکلات تلخ بود و اولين بار هلنديها بودند که آن را شيرين کردند تا باب خلاقيت در توليد شکلات را باز کنند. در سال ۱۸۴۷ جوزف فراي و پسرش خمير شکلاتي تهيه کردند که قابليت قالب زدن داشت و در سال ۱۸۴۹ جان کدبري آبنبات شکلاتي ساخت. ۲۵ سال بعد اولين شکلات شيري اختراع شد، شکلاتي که ديگر آنقدر نرم نبود که تا شود و براي اولين بار ميشکست و چند تکه ميشد. شکلاتي که دماي ذوب آن پايينتر از دماي بدن بود و در دهان آب ميشد. با اين حال شکلات ماده غذاي لوکسي بود که تنها بعد از جنگ جهاني اول وارد خانهها و خانوادههاي معمولي شد. وقتي سربازاني که با جيره غذايي شکلات سر ميکردند به شهرها برگشتند و کلي از اين خوراکي انرژيزا تعريف کردند، شرکتهاي توليد کننده شکلات، شکلاتهاي ارزان براي مصرف همه مردم توليد کردند که بتوانند اين بازار آماده را به دست بگيرند. هرچند کاکائو بومي آمريکاي جنوبي، آمريکاي مرکزي و مکزيک است، اما امروز بزرگترين صادرکنندگان شکلات در اروپا به ترتيب آلمان، هلند و بلژيک هستند. آلمان که سابقه 150 ساله در ساخت شکلات دارد بهترين موزه شکلات دنيا را هم در شهر کلن خود جا دادهاست. اين موزه يک ساختمان سه طبقه است که در کنار رود راين واقع شده و انواع شکلاتهاي قديمي از جمله شکلات اشتولورک، از معروفترين شکلاتهاي قرن نوزدهم را دارد. اما قصه و افسانههاي موجود درباره هر شکلات و تاريخ آن در موزه داستان سومين توليد کننده دنيا؛ يعني بلژيک نگهداري ميشود. موزهاي با انواع شکلاتهاي بلژيکي، حتي انواعي که در طول تاريخ تنها براي خانوادههاي سلطنتي ساخته شدهاند. نکتههاي شکلاتي! بستههاي شکلات که براي چشمروشني و مثل آنها تهيه ميشوند، از خانهاي به خانه ديگر منتقل ميشوند، يک جا اين زنجيره را به هم بزنيد. يکي را باز کنيد و دور هم بخوريد. اگر خيلي از زندگي نااميد شديد در شکلات داغ سفيد، تيبگ نعناعي بيندازيد و بخوريد. اين طوري متوجه ميشويد زندگي آن قدرها هم بد نبوده تا حالا. هرچند بعضيها فکر ميکنند شکلات نعناعي مهمترين اختراع بشر است، اما بعضيهاي ديگر هم معتقدند مشکلات از جايي شروع شده که نعناع را با شکلات ترکيب کردند. از بدترين التماسهاي بشر، التماس به تهمانده ظرف شکلاتهاي صبحانه است که نتيجهاش بشود نصف بند انگشت شکلات! شکلات تلخ حکم قرص اعصاب را دارد. هميشه همراه داشته باشيد تا به جاي بحث و جدل چندتا بخوريد و آرام بگيريد! بعضي از شکلاتهاي تلخ داخلي هستند که بايد روي آنها چاي بخوريد که شيرينيشان اذيتتان نکند. درصدها آن قدرها هم که روي بستهها نوشته واقعي نيستند! اگر اين روزها دنبال جايي براي سفر ميگرديد به جمهوري دومينيکن فکر کنيد. آنجا همراه صبحانه شکلات داغ ميخورند! شبها به جاي مسواک زدن شکلات بخوريد؛ وقتي شکلات بخوريد کرمهاي دندان شکلات را ميخورند، نه دندان شما را. در حين گوش دادن به آهنگهاي غمگين شکلات تلخ نخوريد، سکته ميکنيد! براي اين که به دوستانتان در لاغر شدن کمک کنيد جلوي آنها شکلات بخوريد و به آنها ندهيد! مراقب مصرف بيرويه شکلات در خانه باشيد و سلامتي افراد خانواده را در اولويت قرار دهيد. براي همين شکلاتها را جايي بگذاريد که برداشتنشان کار پرخطري به حساب بيايد. چون به زودي دانشمندان به اشتباهشان درباره مضرات شکلات پي ميبرند و اعلام ميکنند که مضر و چاق کننده نيستند، پس از خوردن شکلات دست نکشيد! شکلات تراپي! مردم تمدنهاي مايا و آزتک معتقد بودند که دانههاي کاکائو از بهشت ميآيند و در نتيجه براي کسي که آنها را بخورد قدرت و خردمندي به ارمغان خواهند آورد. آزتکها کاکائو را با فلفل قرمز، آرد ذرت و قارچهاي توهم زا مخلوط ميکردند و جوشانده تلخي از آن به دست ميآوردند. علم امروز هم کلي خواص براي شکلات – البته شکلات خالص و تلخ- بر شمرده. از جمله اين که شکلات تلخ منيزيم، اسيدهاي چرب، مفيد، امگا۳، امگا۶ دارد، مصرف شکلات، با سلامت قلبي عروقي بهتر و افزايش طول عمر در ارتباط است، ميتواند با پيري و چين و چروک پوست دربيفتد و چربي و فشار خون و احتمال ابتلا به ديابت را کاهش دهد. حتي ميگويند مقدار زيادي مس در شکلات تلخ وجود دارد که ميتواند به دارويي براي جلوگيري از سفيد شدن مو تبديل شود، نيز ميتواند براي بهبود گردش خون مثل آسپرين عمل کند و حتي اضطراب و بيحوصلگي را کاهش دهد. شايد اين تجربه را داشتهايد که وقتي افسرده هستيد، چون مغز شما در جريان است که اگر شکلات بخوريد دوپامين آزاد ميشود و حالت خوش پيدا ميکنيد، پيام ميفرستد که: شکلات بخور! البته کيست که نداند زيادهروي در مصرف شکلات ميتواند دندانها را بپوساند. قند و چربي موجود در شکلات، به خصوص انواعي که درصد شکلات پايينتري دارند، ميتواند باعث چاقي و افزايش کلسترول خون شود و يا همين چربي زياد ميتواند براي بيماران کليوي و افراد مبتلا به فشارخون بالا خطرناک باشد. به علاوه شکلات کافئين دارد و محرک اعصاب است و ميتواند براي بيماران سندروم روده تحريکپذير دردسر درست کند. اما شکلات و کاکائو فقط به درد خوردن نميخورند. از کره کاکائو - همان عاملي که باعث ميشود شکلات توي دهان ذوب شود- در ماساژ استفاده ميشود. جاي دور نرويد، در همين تهران خودمان هم ميتوانيد مراکز ماساژ لاکچري با شکلات پيدا کنيد. از شکلات همچنين در توليد عطر هم استفاده ميشود. چون اين ماده، بوي غليظي دارد، درست مثل نان تازه پخته شده يا قهوه دم کرده. روياي شکلات! اولين مواجهه کودکيمان با شکلات به عنوان کاراکتر يا موضوع و محور داستان، شايد انيميشن هانسل و گرتل باشد. هرچند خانه شکلاتي جادوگر در وسط جنگل اصلا از ترسناکي داستان و انيميشن کم نميکرد، اما روياي کودکانه ساخته شدن خانهاي را که همه اجزاي آن خوردني باشد تحقق ميبخشيد. شکل کاملتر اين رويا اما در فيلم «چارلي و کارخانه شکلاتسازي» بازسازي شده. در فيلمي که تيم برتون آن را بر اساس رمان رائول دال ساخته بخشي از کارخانه شکلاتسازي ويلي وانکا منظرهاي طبيعي است با رودخانه و درخت و چمنزار. «هر قطره رودخانه، شکلات گرم آب شده است با بهترين کيفيت ممکن، آبشاري که شکلات را مخلوط ميکند و هم ميزند تا جا بيفتد و پوک شود، به رودخانه ميريزد. چمنزار، درختها، ميوهها و... همه چيز خوردنياند و از جنس شکلات». در اين کارخانه کلي هم چيزهاي تازه ساخته ميشود؛ چيزهايي از جنس آرزوهاي کودکانه: «شکلاتهاي ابدي براي بچههايي که پول تو جيبي کمي ميگيرند. اين شکلاتها نه تمام ميشوند و نه کوچکتر. شکلات مو ساز که ريش و سبيل ميسازد، کوهستان کيک بستني، گوسفندهايي که از چيدن پشم آنها پشمک درست ميشود و...». کارخانه را «اومپا لومپا»ها ميچرخانند؛ يک قبيله سه هزار نفري از آدم کوچولوها که عاشق دانههاي کاکائواند و به دعوت ويلي وانکا ساکن کارخانه شدهاند. آن هم بعد از اين که در ميان کارگرها چند تا جاسوس پيدا شد و اسرار شکلاتسازي در اختيار کارخانههاي رقيب قرار گرفت. همان وقت بود که ويلي وانکا کارخانه را موقتا بست تا اين که يک روز مردم ديدند از دودکشهاي کارخانه دود بالا ميرود. هيچکس نميديد که کسي داخل کارخانه برود يا از آن بيرون بيايد و دروازهها هميشه بسته بودند. تنها چيزي که از آن کارخانه بيرون ميرفت شکلات بود که قبلا بستهبندي شده و مقصد آن هم معلوم بود. «حاضرم هرچي تو دنيا دارم بدم، يه دفعه ديگه وارد کارخونه بشم»، اين آرزوي پدربزرگ چارلي بود که زماني در کارخانه شکلاتسازي ويلي وانکا کار ميکرد؛ آرزويي که وقتي ممکن شد که ويلي وانکا تصميم گرفت به 5 نفري که برنده بليت طلايي شوند، اجازه بازديد از کارخانه را بدهد. بليتهايي که در بستههاي شکلاتهاي معمولي پنهان کرده بود.چارلي که داستان از خانواده او شروع شده يکي از اين برندههاست، اما نه با تنها شکلاتي که براي هديه تولد گرفت و نه پسانداز پدربزرگ، بلکه پولي که در ميان برفها جلوي پايش سبز شد، او را به آرزويش رساند. چارلي که علاوه بر پدر و مادر با دو پدربزرگ و دو مادربزرگش که روي هم رفته 381 سال داشتند در فقر اما خوشحال زندگي ميکرد، نه تنها توانست کارخانه ويلي وانکا را ببيند که صاحب آن شد.«چارلي و کارخانه شکلاتسازي» دومين فيلم درباره شخصيت ويلي وانکا و بر اساس کتابي به همين نام بود که سال 2005 ساخته شد. قرار است فيلم ديگري هم بر اساس اين شخصيت ساخته شود تا اين بار بيشتر از جاني دپ به ويلي وانکاي داستان شبيه باشد. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد