هر آنچه باید درباره تغذیه و مکملهای ورزشی بدانید
ايسنا/ دکتر فواد عسجدي مشاور تغذيه تيمهاي مليبا اشاره به اهميت مبحث تغذيه ورزشي، اظهار کرد: تغذيه صحيح از نکات تاثيرگذار در عملکرد و سلامتي ورزشکار حرفهاي و آماتور محسوب شده و در اين ميان مشاوران تغذيه ميتوانند با توصيههاي مبتني بر علم روز دنيا بيشترين اثرگذاري را داشته باشند.
وي اصليترين حلقه در تغذيه ورزشکاران را تامين انرژي و کالري مورد نياز، دريافت درشتمغذيها و همچنين ايجاد تعادل در اين زمينه دانست و ادامه داد: البته اولويت با دريافت مواد مغذي از طريق غذا بوده ولي درصورت نياز جهت تامين انرژي بيشتر ميتوان از مکملها نيز استفاده کرد.
دبير بورد تغذيه مرکز ارزيابيهاي پزشکي و بازتواني فوتبال ايران (ايفمارک)، دريافت نوشيدنيهاي ورزشي را از ديگر نکات مهم در تغذيه ورزشکاران عنوان کرد و گفت: دريافت آب و نوشيدنيهاي ورزشي به حفظ سلامت و ارتقاي عملکرد ورزشکاران کمک شاياني مي کند و بايد برخي نکات در دريافت آنها رعايت شود.
عسجدي با بيان اينکه توصيههاي تغذيهاي براي گروههاي مختلف يعني افراد در معرض خطر و يا بيماران خاص، نوجوانان، ورزشکاران پيشکسوت و سالمندان، بانوان، گياهخواران و غيره متفاوت است، اظهار کرد: الگوهاي غذايي و توصيه مواد غذايي بر اساس شرايط تغيير ميکند، چراکه هر گروه نيازهاي متفاوتي داشته که بايد در توصيهها مکملها و رژيمهاي غذايي مدنظر قرار گيرد.
نکات مهم تغذيه ورزشي در نوجوانان
عضو هيات مديره انجمن تغذيه ايران به عنوان نمونه با اشاره به نوجوانان به عنوان يکي از گروههاي ويژه در تغذيه ورزشي، گفت: نوجوانان به دليل قرار داشتن در سنين رشد، نياز به ارتقاي بافت عضلاني، بلوغ جسماني، رشد قدي و تامين سطح مواد اوليه مورد نياز براي ترشح هورمونها، نيازهاي تغذيهاي خاصي دارند که توجه به آن ضروري است.
عسجدي با اشاره به اهميت دريافت ريزمغذي زينک (روي) در نوجوانان، گفت: اکثر ايرانيان با فقر روي مواجه هستند، در حاليکه اين ريزمغذي به بهبود و تسريع عملکرد ورزشي افراد به ويژه در سنين رشد کمک ميکند.
اين متخصص تغذيه همچنين با تاکيد بر اهميت وعدههاي غذايي پيش، حين و پس از تمرينات ورزشي در نوجوانان، اظهار کرد: نوجوانان بايد مواد مغذي را به ميزان کافي و بر اساس شدت اجراي فعاليتها دريافت کنند، به عبارت ديگر در حين تمرينات ورزشي با شدت پايين دريافت آب و الکتروليتها و در شدت متوسط به بالا، دريافت نوشيدنيهاي ورزشي با ميزان کافي قند و املاح توصيه ميشود. همچنين بلافاصله پس از اجراي تمرينات ورزشي دريافت ميزان کافي کربوهيدراتهاي زودجذب و پروتئين با ارزش بيولوژيکي بالا، مي تواند نياز بدن به مواد مغذي را تامين کند.
هشدار نسبت به بروز مشکلات کليوي و کبدي به دنبال مصرف نا آگاهانه مکملها
عسجدي در بخش ديگر اين گفتوگو در رابطه با مکملهاي ورزشي با بيان اينکه اين مکملها تيغههاي دو لبهاي هستند که به همان اندازه که ميتوانند مفيد باشند، اگر شرايط و ضوابط مشخصي نداشته باشند، ميتوانند به فرد آسيب رسانده و او را از دنياي قهرماني دور کنند، گفت: تنها مکملهايي ميتوانند مفيد باشند که مجوز وزارت بهداشت را داشته و از محل معتبر خود يعني داروخانه تهيه شده باشند، مکملهاي مجاز در مکانهايي مانند عطاري و باشگاههاي ورزشي فروخته نميشوند.
وي با اشاره به مضرات مکملهاي غيرمجاز براي سلامت افراد، عنوان کرد: هر مکملي که باعث افزايش عملکرد و توان ورزشي فرد شود الزاماً مکمل خوبي نيست، چراکه ممکن است به سلامت فرد آسيب زده و يا در تهيه آن از مواد ممنوعه استفاده شده باشد که در اين صورت بر اساس قوانين آژانس بينالمللي مبارزه با دوپينگ (وادا)، منجر به محروميت ورزشکار از حضور در ميادين ورزشي ميشود.
مصرف مکمل ورزشي در نوجوانان
اين متخصص تغذيه با هشدار نسبت به بروز مشکلات کليوي، کبدي و يا اختلالات هورموني به دنبال مصرف نا آگاهانه مکملهاي غير مجاز، عنوان کرد: اين مساله بخصوص در بين نوجوانان ورزشکار اهميت بالايي دارد، چراکه نوجوانان بيشتر از گروه همسالان خود تقليد کرده و تاثيرپذيرند و گاها با توصيه مربي ورزشي و يا دوستان هم سن و سال خود؛ بدون توجه به اصول سلامت به مصرف مکمل ها که ممکن است غيز مجاز هم باشند رو ميآورند.
وي با بيان اينکه نوجوانان بيشتر مکملهاي موثر در افزايش قدرت بدني را مصرف ميکنند، گفت: مکملهاي ارگوژنيک اگر داراي مجوز نبوده و از محل معتبري تهيه نشود، به بافتهاي بدن به خصوص غدد درون ريز و کبد و کليه آسيب وارد ميکند.
نکات مهم در رابطه با مصرف مکملهاي ورزشي
عضو هيات مديره انجمن تغذيه ايران (اتا) با اشاره به نکته مهم بعدي در رابطه با مکملهاي ورزشي، اظهار کرد: يک مکمل ميتواند همه شرايط استاندارد را داشته باشد، ولي ورزشکار به آن نيازي نداشته باشد، به عبارت ديگر مکملها بايد نواقص مواد غذايي موجود را تکميل کنند، بنابراين زمانيکه ورزشکار بتواند تمام مواد غذايي لازم را دريافت کند، مصرف مکمل تاثيري در ارتقاي عملکرد ورزشي فرد نداشته و حتي دريافت بيش از حد آن ميتواند براي بدن مضر و آسيبزا باشد.
عسجدي با تاکيد بر اهميت مصرف مکملها بر اساس پروتکلها، دستورالعملها و دوز مناسب، تصريح کرد: گاهي ممکن است يک مکمل با دوز پنج گرم در روز عملکرد موثري از خود نشان دهد، ولي اگر با دوز ۵۰ گرم در روز مصرف شود ممکن است نه تنها پاسخ بهتري دريافت نشود، بلکه باعث آسيبهاي کليوي و کبدي و امثال آن شود.
وي همچنين زمان مصرف مکمل را نکته مهمي دانست و گفت: بايد دقت شود که زمان بندي مصرف مکمل ها حتما توسط يک مشاور تغذيه که داراي شماره نظام پزشکي است، باشد تا ضمن بهره مندي از حداکثر مزاياي يک مکمل، از تداخلات احتمالي پيشگيري شود.
چه کساني براي تجويز مکملها و رژيمهاي غذايي مجازند؟
اين متخصص تغذيه با بيان اينکه اين موضوعات تخصصي بوده و بايد از سوي متخصصين و مشاوران تغذيه توصيه شود، تصريح کرد: دانشآموختگان رشته علوم تغذيه که شماره نظام پزشکي دريافت کردهاند براي توصيه مکملهاي غذايي و تجويز رژيم غذايي مناسب صاحب صلاحيت هستند.
وي با بيان اينکه پزشکان و متخصصان پزشکي ورزشي ميتوانند نسبت به تجويز مکملهاي غذايي و ورزشي اقدام کنند، تصريح کرد: البته تجويز رژيم غذايي و در صورت نياز مکملها در حيطه تخصصي مشاورين تغذيه است.
دخالت گروههاي علوم تربيت بدني در امور درمان ممنوع است
اين عضو هيئت مديره انجمن تغذيه ايران (اتا) با تاکيد بر اينکه گروههاي غيرعلوم پزشکي مانند مربيان ورزشي و شاخه تربيت بدني مجاز به توصيه و تجويز رژيم غذايي و مکملهاي ورزشي نيستند، عنوان کرد: طبق قوانين وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي اين موضوع خلاف است و بر اساس نامه معاونت درمان وزارت بهداشت که در اين رابطه صادر شده، دخالت گروههاي علوم تربيت بدني در امور درمان ممنوع است.
وي با بيان اينکه توصيه رژيم يا مکمل غذايي بايد با در نظر گرفتن کليه شرايط جسمي و باليني افراد باشد، عنوان کرد: دانش علوم پزشکي در کنار مشاهدات و آزمايشهاي باليني و تجربياتي که در بيمارستانها و مراکز بهداشتي کسب ميشود، در مجموع به تجويز يک برنامه غذايي و رژيم سالم تغذيهاي و ارتقاي سلامت و عملکرد ورزشکاران منجر ميشود.
مکملهاي ورزشي تنها از داروخانههاي مجاز تهيه شوند
وي با تاکيد مجدد بر تهيه مکملهاي ورزشي از داروخانههاي مجاز، گفت: مکملهايي که به صورت قانوني توليد و يا وارد کشور ميشوند، براي تاييد کيفيت و سلامت محصول پروسهاي بسيار طولاني طي ميکنند و کل اين پروسه توسط سازمانهاي ناظر از جمله سازمان غذا و دارو رصد و ارزيابي ميشود، بنابراين توصيه ميشود مکمل ها را از هيچ مرکزي به غير از داروخانه تهيه نکنيد.
دبير بورد تغذيه مرکز ارزيابيهاي پزشکي و بازتواني فوتبال ايران (ايفمارک) با اشاره به موضوع مهم ديگري در رابطه با رژيم غذايي ورزشکاران، عنوان کرد: متاسفانه طي سالهاي اخير دورههايي تحت عنوان "دانش افزايي مربيان ورزشي و گروههاي تربيت بدني" با موضوعات مرتبط با تغذيه و رژيمهاي غذايي برگزار ميشود که وجهه قانوني ندارد.
برگزاري دورههاي دانش افزايي مربيان ورزشي مجوزي براي دخالت در درمان نيست
وي با بيان اينکه اخذ گواهينامه اين دورهها مجوزي براي دخالت در امر درمان و توصيههاي تغذيهاي محسوب نمي شود، گفت: با استناد به نامه هاي متعدد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي و همچنين مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي، اين دورهها مجوزي جهت دخالت در امر درمان محسوب نشده و دخالت در امر درمان تخلف محسوب ميشود.
فروش مکملهاي ورزشي در باشگاهها ممنوع است
عسجدي با بيان اينکه دخالت در امر درمان و توصيه رژيمهاي غذايي و مکملها بدون دانش و آگاهي مرتبط با آن بازي کردن با سلامت و جان مردم است، تاکيد کرد: طبق آييننامه فدراسيون پزشکي ورزشي، فروش مکمل در داخل باشگاهها ممنوع بوده و از تخلفات سنگين محسوب ميشود که با گزارش تخلف با باشگاه خاطي برخورد شده و مي تواند حتي به پلمب باشگاه منجر شود.