سرمقاله فرهیختگان/ پیشنهاد بازآفرینی مأموریت شعام

فرهيختگان

بروزرسانی 1404/06/06 - 12:01

سرمقاله فرهیختگان/ پیشنهاد بازآفرینی مأموریت شعام

فرهیختگان/ «پیشنهاد بازآفرینی مأموریت شعام» عنوان یادداشت روز در روزنامه فرهیختگان به قلم مصطفی زمانیان است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

جایگزینی دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در شرایطی حساس صورت‌گرفته که اهمیت این تغییر بیش از هر زمان دیگر بر صحنه سیاست و امنیت ایران نمایان است. این شورا نه‌تنها رکن هماهنگ‌کننده سیاست‌های دفاعی و امنیتی کشور محسوب می‌شود، بلکه محور اصلی طراحی نقشۀ ‌گذار از تهدید‌های موجودیتی نیز به شمار می‌آید. در چنین شرایطی، بازگشت علی لاریجانی - سیاستمداری باتجربه و خردمند که سال‌هایی در حاشیه مانده بود - انتظاری انباشته از بخشی از جامعه را نمایندگی می‌کند؛ انتظاری که حول محور عقلانیت، اعتدال و بازتعریف نقش ایران در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی شکل‌گرفته است. بااین‌حال اهمیت این تحول صرفاً به سطح سیاسی محدود نمی‌شود. ایران در مواجهه با جنگی ترکیبی قرار گرفته است؛ جنگی که مرز آن تنها به میدان نظامی ختم نمی‌شود، بلکه ابعاد شناختی، رسانه‌ای و تصویری را نیز دربر می‌گیرد.

تجربه‌ای که انتظار‌ها را سنگین‌تر کرده است
در گفت‌وگوی تفصیلی اخیر علی لاریجانی با رسانه‌ khamenei.ir، نکات مهمی درباره امنیت ملی و رویکرد‌های آینده مطرح شد. اما آنچه این گفت‌وگو را برجسته‌تر می‌کند، پیوند آن با تجربه شخصی او در روایتگری از بحران‌هاست. فراموش نکرده‌ایم که در دوره جنگ ۱۲ روزه، روایتگری لاریجانی از جنگ، نه صرفاً یک بازخوانی خبری، بلکه روایتی قدرتمند، روشن و اثرگذار بود که از بسیاری روایت‌های دیگر برتر نشست. همین تجربه است که امروز سطح انتظار از او را بالا برده؛ صرفاً استادی در روایت گذشته کافی نیست، اکنون معرکه تصویرسازی آینده است. نقش امروز دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، صرفاً روایت حوادث گذشته یا موضع‌گیری در قابل موضوعات ایام پرمسئله امروز نیست. به‌صراحت باید گفت از حیث نشانه‌پردازی عبارتی نظیر آینده را در آینده تدبیر می‌کنیم، نشانه خوبی از ایستادن در آینده نیست، بلکه در مقابل توقع آن است. او مأموریت خود و دبیرخانه را با اتکا به ظرفیت سیاسی و جایگاه ملی‌اش، برساخت آینده‌ای باورپذیر و امیدبخش برای ایران بداند. این مأموریت، همان چیزی است که می‌تواند دبیرخانه شورا را از یک «نهاد هماهنگی امنیتی» به یک اتاق فکر آینده‌ساز ملی ارتقا دهد.

محور‌های راهبردی در دوره جدید دبیرخانه
برای تحقق این مأموریت، پنج چرخش تحول‌آفرین اولویت‌دار باید در کانون توجه قرار گیرد:

1- از روایت گذشته به تصویر آینده
واقعیت آن است که روایتگری درست می‌تواند به بخشی از قدرت ملی بدل شود. آن‌گونه که در بیان رهبر انقلاب آمده است رسانه‌ها بیش از موشک و پهپاد بر عقب راندن دشمن اثر می‌گذارند. امروز باید این مهارت در عرصه آینده‌نگاری به کار گرفته شود؛ به‌گونه‌ای که ایران در افکار عمومی داخلی و منطقه‌ای، به‌عنوان معمار آینده و نه صرفاً بازیگری منفعل و صرفاً بخشی از بازی دیده شود.

2- از امنیت تدافعی به امنیت قدرت‌ساز
امنیت تنها ابزار دفاعی نیست؛ باید موتور محرک توسعه و اقتدار باشد. تصویر ملی آینده باید ایران را کشوری با استقامت، نوآور و پیشرو نشان دهد؛ کشوری که امنیتش از دل اقتصاد قوی، فناوری نوین و انسجام اجتماعی برمی‌خیزد.

3- از «شبه‌دولت دوم» به میدان‌سازی ملی
یکی از شائبه‌های ناظر بر این دوره حیات دبیرخانه امکان دامن‌زدن به انگاره 2دولتی شدن کشور و مشابه‌سازی دبیرخانه به «دولت دوم» است. دبیر شورا باید باتکیه‌بر تجربه سیاسی خود، دبیرخانه را به نهادی میدان‌ساز تبدیل کند؛ نهادی که سایر سازمان‌ها و جامعه مدنی را برای مشارکت در خلق تصویر ملی آینده هماهنگ می‌سازد و مانع آن شود که دبیرخانه آرایش دولت دوم گرفته یا به رقیبی برای دولت تعبیر شود.

4- از تک‌صدایی به روایت ملی متکثر
انتظار از دبیر جدید شورا آن است که نه صرفاً نماینده یک جریان خاص، بلکه چهره‌ای ملی و اجماع‌ساز باشد؛ چهره‌ای که با زبان و رفتار خود پیام میانه‌روی و وحدت را منتقل کند. تحقق این انتظار زمانی ممکن می‌شود که دبیر شورا تنها به مناسک خاص سیاسی و انقلابی مانند هیئت و پیاده‌روی اربعین و نظایر آن محدود نشود، بلکه در میدان‌های متنوع اجتماعی نیز حضور یابد؛ در دانشگاه‌ها و محافل علمی، در میان کارگران و اصناف، در عرصه ورزش و هنر و نیز در مجامع بین‌المللی. تنها چنین ترکیبی از «اجماع‌سازی» و «تنوع حضور» می‌تواند از او تصویری امیدبخش بسازد، مردی که باید در میانه جریان‌های سیاسی و سلائق اجتماعی و فرهنگی بایستد تا آنگاه بتواند به بازسازی سرمایه اجتماعی و خلق تصویری نوین از ایران کمک کند.

5- از امنیت سخت‌افزاری به امنیت چندبعدی
توان نظامی و موشکی تنها یکی از مؤلفه‌های امنیت است. امروز امنیت ایران برایند شبکه‌ای از سرمایه اجتماعی، انسجام فرهنگی، دیپلماسی فعال و قدرت اقتصادی است. دبیرخانه شورا باید محور هماهنگی این اجزا باشد. دبیرخانه باید معماری جدیدی از امنیت ملی ارائه دهد که در آن نهاد‌های نظامی، دانشگاه‌ها، بخش خصوصی و سازمان‌های اجتماعی به‌عنوان «گره‌های فعال شبکه امنیت ملی» تعریف شوند. همچنین نظام ارزیابی امنیت ملی از شاخص صرفاً نظامی به شاخص‌های ترکیبی (اقتصادی، اجتماعی، فناورانه، فرهنگی) ارتقا یابد. این کار، تصویر ملی را به‌مثابه محصول یک شبکه هم‌افزا و چندبعدی به جامعه و جهان عرضه خواهد کرد.

سخن پایانی
بازگشت علی لاریجانی به دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی، فرصتی تازه برای بازتعریف نقش این نهاد است. اگر او بتواند همان‌گونه که در روایت جنگ ۱۲ روزه موفق بود، این بار روایت آینده ایران را با زبان سیاست و تصویر ملی بازآفرینی کند، آنگاه دبیرخانه نه صرفاً حافظ امنیت موجود، بلکه طراح امنیت آینده کشور و حتی منطقه خواهد شد.
انتظار امروز جامعه از لاریجانی این است که نخست خود در میانه بایستد و سپس دبیرخانه را به محور تصویرسازی ملی آینده ایران بدل سازد؛ تصویری باشکوه، عزتمند و قابل آرزوکردن برای ایرانیان و کشور‌های هم‌پیوند و این مأموریتی است که بیش از هر زمان دیگر به آن نیازمندیم. بنابراین مأموریت اصلی دبیرخانه شورا در دوره جدید باید بازتعریف امنیت در نسبت با «تصویر ملی ایران پسا‌جنگ» باشد؛ تصویری که از یک‌سو امید اجتماعی را در داخل تقویت کند و از سوی دیگر قدرت‌ساز در سپهر منطقه‌ای و بین‌المللی باشد.