برگزیده

پیام تهران به غرب در آستانه سفر نیویورک

شرق

بروزرسانی 1404/06/31 - 20:43

شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

مالک مصدق| تصمیم شورای عالی امنیت ملی ایران مبنی بر تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در شرایطی اعلام شد که فضای دیپلماسی هسته‌ای و تحولات شورای امنیت سازمان ملل، بار دیگر پرونده هسته‌ای ایران را در کانون توجه جهانی قرار داده است. در جلسه شنبه‌شب شورای عالی امنیت ملی، که با حضور مقامات ارشد سیاسی و امنیتی برگزار شد، این تصمیم به مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور و رئیس شعام ابلاغ شد تا مسیر تعاملات ایران با آژانس به‌ طور موقت متوقف شود. این اقدام در حالی انجام شد که شورای امنیت سازمان ملل، در نشست جمعه گذشته و به ریاست کره جنوبی، نتوانست پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌های ایران را تصویب کند و عملا خطر بازگشت تحریم‌ها و فعال‌شدن مکانیسم اسنپ‌بک بیش از هر زمان دیگری افزایش یافت.

تحلیلگران معتقدند این تصمیم تهران را می‌توان در قالب یک راهبرد فشار تفسیر کرد. ایران با این اقدام به طرف‌های غربی پیام می‌دهد که ادامه بی‌توجهی به منافع تهران و عدم پایبندی به تعهدات برجامی، می‌تواند با واکنش‌های قاطع همراه شود. به عبارت دیگر، توقف همکاری با آژانس، ابزاری است برای تغییر معادلات مذاکراتی و افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در برابر اروپا و آمریکا.

با این حال، تعلیق همکاری با آژانس می‌تواند پیامدهای پیچیده‌ای نیز به همراه داشته باشد. در سطح بین‌المللی، این تصمیم ممکن است موجب کاهش اعتماد به شفافیت برنامه هسته‌ای ایران و زمینه‌ساز فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی جدید شود. همچنین، محدودشدن تعاملات فنی با آژانس می‌تواند مسیر رفع تحریم‌ها را دشوارتر کرده و حتی فرصت‌های ایران برای تعامل سازنده با جامعه جهانی را کاهش دهد. از این منظر، تعلیق همکاری با آژانس همان‌قدر که می‌تواند اهرم فشار باشد، در صورت نبود هماهنگی دیپلماتیک، ممکن است به ابزاری برای تشدید فشارهای بین‌المللی بدل شود.

در همین حال، نگاه‌ها به سفر قریب‌الوقوع رئیس‌جمهور پزشکیان به نیویورک دوخته شده است؛ سفری که در شرایط کنونی می‌تواند بر آینده مذاکرات هسته‌ای و معادلات دیپلماتیک ایران اثرگذار باشد. حضور در مجمع عمومی سازمان ملل فرصتی استثنایی برای تبیین مواضع ایران و تعامل مستقیم با رهبران جهانی فراهم می‌کند؛ فرصتی که با تصمیم اخیر شورای عالی امنیت ملی، ابعاد تازه‌ای یافته است.

سفر پزشکیان به نیویورک؛ فرصت دیپلماسی یا میدان ریسک؟
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در آستانه سفری حساس به نیویورک قرار دارد؛ سفری که هم‌زمان با تنش‌های فزاینده در پرونده هسته‌ای و بازگشت احتمالی تحریم‌ها، اهمیت ویژه‌ای یافته است. هدف اصلی این سفر، حضور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل و رایزنی با مقامات و رهبران کشورهای مختلف، به‌ویژه طرف‌های اروپایی و منطقه‌ای عنوان شده است.

در شرایطی که تعلیق همکاری با آژانس می‌تواند به‌ عنوان ابزاری برای فشار دیپلماتیک مورد استفاده قرار گیرد، سفر پزشکیان فرصتی است تا ایران از این ابزار در مسیر مذاکرات بهره گیرد. برخی کارشناسان معتقدند تهران می‌تواند با تکیه بر این اقدام، طرف‌های اروپایی را به بازنگری در مواضع‌شان وادار کرده و حتی برای تعلیق یا تمدید شش‌ماهه مکانیسم اسنپ‌بک مذاکره کند. در کوتاه‌مدت، این اقدام می‌تواند فضای جدیدی برای گفت‌وگو ایجاد کرده و به تیم دیپلماسی ایران امکان دهد تا با موضعی قدرتمندتر پای میز مذاکره حاضر شوند.

اما این همه ماجرا نیست. موفقیت این راهبرد نیازمند هماهنگی دقیق و مدیریت هوشمندانه است. اگر تعلیق همکاری با آژانس بدون یک نقشه‌راه روشن دنبال شود، ممکن است نه‌تنها موجب تقویت مواضع ایران نشود، بلکه بهانه‌ای برای غرب برای تشدید فشارها و حتی صدور قطع‌نامه‌های جدید علیه تهران فراهم کند. به‌ویژه در شرایطی که رژیم اسرائیل با ادعاهای مکرر درباره تهدیدآمیزبودن برنامه هسته‌ای ایران، تلاش می‌کند اجماع جهانی علیه تهران ایجاد کند، هرگونه اقدام بدون محاسبه می‌تواند در زمین رقبای منطقه‌ای و بین‌المللی ایران بازی کند.

در سوی دیگر، حضور در مجمع عمومی سازمان ملل فرصت دیپلماسی عمومی را نیز در اختیار ایران قرار می‌دهد. این نشست با حضور هزاران خبرنگار و رسانه بین‌المللی، بستری برای انعکاس دیدگاه‌های تهران فراهم می‌سازد. تیم همراه رئیس‌جمهور می‌تواند با بهره‌گیری از این ظرفیت رسانه‌ای، روایت ایران از تحولات منطقه و جنگ ۱۲روزه را به جهان مخابره کند؛ روایتی که در برابر تصویرسازی رسانه‌های جریان اصلی غربی و متحدان منطقه‌ای‌شان قرار می‌گیرد.

همچنین، حضور در نشست‌ها و کمیته‌های تخصصی حاشیه‌ای می‌تواند فرصتی برای ارائه ابتکارات ایران در حوزه‌های امنیت منطقه‌ای، مبارزه با تروریسم و همکاری‌های اقتصادی باشد. در شرایطی که برخی کشورهای منطقه در حال بازنگری در روابط خود با ایران هستند، نیویورک می‌تواند محلی برای تقویت این روند و گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی و تجارت باشد.

معادلات شکننده و ضرورت دیپلماسی هوشمندانه
تصمیم شورای عالی امنیت ملی برای تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، معادلات سیاست خارجی ایران را وارد مرحله‌ای حساس و شکننده کرده است. از یک سو، این تصمیم می‌تواند اهرم فشار مؤثری در برابر طرف‌های غربی باشد و مواضع مذاکره‌ای ایران را تقویت کند. از سوی دیگر، در صورت نبود برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی در سطح بین‌المللی، می‌تواند به ابزاری برای افزایش انزوا و فشارهای اقتصادی و سیاسی علیه تهران بدل شود.

تحلیلگران بر این باورند که تهران در شرایط کنونی باید از هرگونه اقدام احساسی یا واکنش‌های کوتاه‌مدت پرهیز کند. تعلیق همکاری با آژانس اگر در قالب یک استراتژی بلندمدت و با هدف دستیابی به توافقات مشخص دنبال نشود، ممکن است فرصت‌های موجود برای کاهش فشارهای بین‌المللی را از بین ببرد. در این میان، نقش رئیس‌جمهور پزشکیان و تیم دیپلماسی او تعیین‌کننده است. سفر به نیویورک می‌تواند بستری برای تعامل مستقیم با رهبران جهانی، تشریح مواضع ایران و حتی جلب حمایت برخی کشورها برای کاهش فشارها باشد. اما این هدف فقط زمانی محقق می‌شود که سیاست خارجی کشور با انسجام داخلی، پیام واحد و دیپلماسی هوشمندانه همراه باشد.

از منظر منطقه‌ای نیز، حضور مقامات ارشد کشورهای همسایه در نیویورک فرصتی برای گفت‌وگو درباره امنیت خلیج فارس، بحران فلسطین و همکاری‌های اقتصادی فراهم می‌کند. تهران می‌تواند با ارائه ابتکارات جدید در حوزه امنیت منطقه‌ای و همکاری‌های اقتصادی، تصویر خود را به‌ عنوان بازیگری مسئول در نظام بین‌الملل تقویت کند و ادعاهای اسرائیل درباره تهدیدآمیزبودن نقش ایران را به چالش بکشد.

در نهایت، آنچه می‌تواند این مقطع حساس را به فرصتی برای ایران تبدیل کند، ترکیبی از دیپلماسی فعال، مدیریت دقیق تنش‌ها و استفاده هوشمندانه از ابزارهای فشار است. تعلیق همکاری با آژانس اگر با گفت‌وگوی سازنده، ابتکارات دیپلماتیک و تعامل گسترده در نیویورک همراه شود، می‌تواند به ابزاری برای کاهش فشارها و حتی زمینه‌ساز توافقات جدید در حوزه هسته‌ای و اقتصادی تبدیل شود. در غیر این صورت، خطر افزایش انزوا و بازگشت تحریم‌ها بیش از هر زمان دیگری کشور را تهدید خواهد کرد.