آینده حکومت غزه؛ جایگزینی برای حماس وجود ندارد

صبح نو

بروزرسانی 1404/07/28 - 19:26

آینده حکومت غزه؛ جایگزینی برای حماس وجود ندارد

صبح نو/متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

آینده حماس و غزه مهمترین ابهام موجود در خصوص طرح صلح آمریکایى است با این وجود که ترامپ و نتانیاهو مدعى هستند حماس آینده‌ای در غزه نخواهد داشت اما واقعیت‌های میدانی متفاوت از آرزوهای آمریکایی است. حماس با قدرت اراده مردم غزه به قدرت رسید و در هرکجای سرزمین فلسطین که انتخابات آزادی برگزار شود باز هم به قدرت می‌رسد. در واقع مردم فلسطین در دوگانه مقاومت یا سازش تا همیشه به مقا‌مت رای می‌دهند و عنوان حماس یا هر عنوان دیگری در سالیان گذشته برایشان تفاوتی ندارد اما حقایق میدانی نشان می‌دهد هیچ جایگزینی برای اداره غزه و جانشینی حماس موجود نیست که از حمایت ساکنان غزه و جامعه فلسطینی برخوردار باشد و بتواند نظم و امنیت را در این منطقه برقرار کند.

حماس چه می‌خواهد؟
پس از دو سال جنگ و جنایت رژیم حماس تنها به دنبال پایان دادن به خونریزی و جنایت اشغالگران در غزه بود هرچند همچنان از مواضع خودش در حفظ استقلال این سرزمین عقب‌نشینی نمی‌کند. بر این اساس حماس حاضر است از قدرت کناره‌گیری کند اما سلطه نیروهای بیگانه بر غزه را نمی‌پذیرد.
سخنگوی حماس در این خصوص تاکید کرد که این جنبش تمایلی به مشارکت در ترتیبات و مقدمات اداری مربوط به حکمرانی یا اداره نوار غزه پس از توقف تجاوزات ندارد. حازم قاسم خاطرنشان کرد:ما با تشکیل کمیته‌ای برای حمایت اجتماعی جهت تحویل گرفتن امور اداره غزه موافقت کرده‌ایم اما دستگاه‌های دولتی در غزه به انجام وظایف خود ادامه خواهند داد، زیرا «خلأ، بسیار خطرناک است» و این وضعیت تا زمانی که کمیته مدیریتی مورد توافق تمام گروه‌های فلسطینی تشکیل شود، ادامه خواهد داشت.
حماس پیش از این و پس از پذیرش طرح صلح نیست با اعلام مواضع رسمی خودش این توافق را مشروط به عدم مداخله نیروهای بیگانه دانسته و تاکید کرده بود؛ که موافقت خود با طرح را با یک اما مطرح کرده و آن این است که جریان حاکم بر نوار غزه باید یک دولت تکنوکرات کاملاً فلسطینی باشد. حماس تاکید دارد اداره غزه با حضور تشکیلات کاملاً فلسطینی خواهد بود. هرگونه حاکمیت خارجی در غزه برای حماس و مردم فلسطین کاملاً مردود است.

نفش آفرینی حماس در آینده غزه
با وجود وعده‌های ترامپ و نتانیاهو اما صهیونیست‌ها هم به خوبی می‌دانند که حماس در آینده غزه تاثیرگذار خواهد بود.
روزنامه معاریف در گزارشی به نقل از بشاره بحبح از شخصیت‌های نزدیک به رئیس جمهور آمریکا خبر داد که امکان حضور و نقش آفرینی حماس در آینده نوار غزه و حتی در نیروهای امنیتی آن وجود دارد و ترامپ شخصا قول‌‌هایی در رابطه با غزه و کرانه باختری داده است.
به نوشته این رسانه عبری زبان، این سرمایه دار آمریکایی، فلسطینی تبار که جزو شخصیت‌های نزدیک به رئیس جمهور آمریکا است و تلاش‌‌هایی برای میانجیگری بین حماس و آمریکا هم انجام داد، تاکید دارد که نیروهایی از حماس در آینده به نیروهای امنیتی فلسطینی خواهند پیوست.
به اعتراف معاریف این سخنان در حالی مطرح می‌شود که پیش از این ایالات متحده و اسرائیل مخالفت خود را با چنین امری اعلام کرده بودند.
به گفته این شخصیت آمریکایی، خلع سلاح حماس هم صرفا به سلاح‌های سنگین آن محدود خواهد شد که جنبش هم چندان مخالفتی با آن ندارد.
بحبح همچنین فاش کرد، دونالد ترامپ شخصا به او گفته است که مخالفتی با راه حل دو دولتی ندارد.

قدرت میدانی و جایگاه اجتماعی حماس
در طرح 20 ماده‌ای ترامپ برای آینده غزه حماس هیچ نقش نظامی یا سیاسی نخواهد داشت اما واقعیت‌های میدانی و نبود جایگزینی سیاسیِ معتبر، تردیدهای جدی درباره امکان به حاشیه راندن حماس ایجاد می‌کند.
برخلاف ادعای نتانیاهو درباره جنگ غزه، حماس شکست نخورد چراکه این گروه همچنان حضور مهمی در این منطقه دارد. در نهایت، اسرائیل مجبور شد با حماس توافق کند ، توافقی که به جنگ دوساله ویرانگر پایان داد. پس از دو سال بمباران و محاصره بی‌وقفه، حماس با ورود به اداره فعلی غزه احساس نوعی پیروزی و قدرت‌نمایی اولیه دارد، پس از آنکه در برابر تجاوز اسرائیل ایستادگی کرد و در نهایت با آمریکا به‌طور مستقیم برای پایان جنگ وارد مذاکره شد و حالا قدرت میدانی خودش را به خوبی نشان می‌دهد. از سویی محبوبیت و جایگاه اجتماعی حماس نیز قابل انکار نیست. آنها در هر انتخاباتی محبوب و صاحب رای خواهند بود و باز هم در قدرت قرار می‌گیرند حتی اگر به نام و نشانی غیر از حماس در صحنه حاضر شوند. نتیجه روشن است، مردم فلسطین چه در غزه یا کرانه باختری به مقاومت علیه اشغالگر رای می‌دهند.

خلا قدرت در غزه
«عبدالجبار سعید» عضو دفتر سیاسی جنبش حماس در خارج فلسطین می‌گوید، خلع سلاح مقاومت فلسطین در نوار غزه در شرایط کنونی، بدون وجود دولتی که نوار غزه را اداره کند، قطعاً به ناآرامی گسترده در این باریکه و ایجاد خلاء بزرگ و خطرناک منجر خواهد شد. وی در مصاحبه با وبگاه اینترنتی عربی21 اظهار داشت: «جنبش حماس اعلام کرده که موضوع سلاح، پافشاری بر داشتن خود سلاح نیست، بلکه به حضور اشغالگران و حق قانونی این جنبش برای مقاومت در برابر آن‌ها مرتبط است. اگر کشور مستقل و دارای حاکمیت فلسطین که حقوق ملت فلسطین را حفظ کند ایجاد شود، این سلاح به کشور فلسطین و ارتش مورد انتظار آن منتقل می‌شود و دیگر اساساً دلیل و توجیهی برای وجود آن نخواهد بود.»
عبدالجبار سعید ادامه داد: «تجربه‌های تاریخی اثبات کرده که عقب‌نشینی یک‌جانبه یا امتیازدهی بدون تضمین، درها را برای تجاوزات بیشتر می‌گشاید.»
صرف‌نظر از جنبه‌های دوران گذار، موضوعات سیاسی در این باره هنوز قابل‌حل به نظر نمی‌رسد. حماس مدت‌هاست اعلام کرده که تا زمان تشکیل دولت فلسطین، سلاح‌های خود را تحویل نخواهد داد.
باسم نعیم، از مقامات ارشد حماس، گفت: «هیچ‌کس حق ندارد ما را از حق مقاومت در برابر اشغال محروم کند.» محمد نزال، عضو دفتر سیاسی حماس، نیز تصریح کرد که تصمیم برای تحویل سلاح‌ها بستگی به ماهیت و سازوکار برنامه خلع سلاح دارد. او گفت: «این پروژه‌ای که از آن حرف می‌زنید یعنی چه؟ سلاح‌ها قرار است به چه کسی تحویل داده شود؟»
در طرح اولیه ترامپ بدون اشاره مستقیم به مسائل مورد اختلاف، حضور نیروهای حماس در غزه به شرط کنار گذاشتن سلاح مورد نظر قرار گرفته است، اما اشاره صریحی به حل شدن نیروهای جهادی و مقاومت در آینده سیاسی و دموکراتیزه اداره اجتماعی وجود ندارد. تحلیل‌گران عربی و غربی بر این عقیده‌اند که این همان مسیری است که حماس در آن قرار دارد.
اسرائیلی‌ها در ابتدا به سراغ راه‌حل نظامی رفتند تا با نسل‌کشی مسئله فلسطین را حل کنند، اما اکنون درمی‌یابند که هیچ راه‌حل نظامی در برابر فلسطینی‌ها وجود ندارد. تنها راه ممکن، راه‌حل سیاسی است، به هر شکل که باشد. اما خلاء قدرت در غزه و تداخل هم‌زمان مسائلی مانند بازسازی ویرانه‌ها، اختلاف نظر در عادی‌سازی روابط با عربستان بر سر سیاست ثابت دو‌دولتی، و متشکل نبودن ائتلاف مورد نظر ترامپ با مسئولیت اقتصادی - سیاسی تونی بلر، احتمال حل‌وفصل زودهنگام گفت‌وگوهای صلح را غیرممکن کرده است.
این موضوع نیز در طولانی بودن روند صلح و آینده غزه اهمیت دارد که حماس در توافق اولیه فقط با چند بند از طرح 20 ماده‌ای ترامپ موافقت کرد و شتاب رئیس‌جمهور آمریکا مهم‌ترین مسائل را به بعد از آزادی گروگان‌ها و عقب‌نشینی اسرائیل موکول کرده است.
از این‌رو، ادامه نقش‌آفرینی حماس در نوار غزه و سیاست مقاومت در پیشبرد موارد اختلافی آینده، عملاً این گروه را در روند تغییرات فعال نگه خواهد داشت. جنبش مقاومت اسلامی «حماس» روز جمعه اعلام کرد: «ما بر لزوم شروع فوری تکمیل تشکیل کمیته پشتیبانی اجتماعی، متشکل از گروهی از افراد مستقل که به‌صورت ملی مورد توافق قرار گرفته‌اند، برای شروع کار خود در اداره نوار غزه و تکمیل عقب‌نشینی نیروهای اشغالگر به مکان‌های مورد توافق، تأکید می‌کنیم.»