برگزیده

ابهامات مذاکرات ایران و آمریکا

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/08/11 - 10:50

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

تحرکات و پویایی‌های جدید در پرونده هسته‌ای که با اظهارات وزرای خارجه ایران و عمان و برخی گمانه‌زنی‌ها از دور جدید مذاکرات همراه شده، ابهاماتی را درخصوص احتمال آغاز گفت‌وگوها و شروط طرفین به‌همراه داشته است. «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی نظرات کارشناسان را در این خصوص جویا شده است.

در فضای تعلیق مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا، برخی نشانه‌ها و اظهارنظرها حاکی از تحرکات جدید در معادله هسته‌ای است. سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با الجزیره با بیان اینکه ایران آماده مذاکره برای رفع نگرانی درباره برنامه هسته‌ای است و نسبت به مسالمت‌آمیز بودن این برنامه اطمینان دارد، تاکید کرد که امکان رسیدن به یک توافق عادلانه وجود دارد. عراقچی البته این امکان را منوط به عدم پیش‌شرط از سوی آمریکا اعلام کرده است. هم‌زمان وزیر خارجه عمان نیز در جریان یک نشست از آمادگی ایران برای مذاکرات سازنده خبر داده است. از سوی دیگر برخی گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای از جمله الاخبار و بغداد الیوم که قابل تایید نیستند، نیز حکایت از ارسال پیام‌های غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن دارد. به موازات این گمانه‌زنی‌ها، تماس‌های ایران و آژانس نیز برقرار است و روز جمعه عراقچی و گروسی درخصوص همکاری‌های تهران و این نهاد بین‌المللی گفت‌وگو کردند.

آمادگی ایران
عراقچی در بخشی از مصاحبه با الجزیره به موضوع برنامه هسته‌ای و مذاکرات پرداخت و گفت: «ما آماده مذاکره برای رفع نگرانی درباره برنامه هسته‌ای خود هستیم و نسبت به مسالمت‌آمیز بودن آن اطمینان داریم.» وزیر خارجه ایران افزود: «امکان رسیدن به یک توافق عادلانه وجود دارد، اما واشنگتن شروطی غیرقابل قبول و غیرممکن را مطرح کرد.» عراقچی با بیان اینکه ما هرگز درباره برنامه موشکی خود مذاکره نمی‌کنیم و هیچ فرد عاقلی خلع سلاح خود را نمی‌پذیرد، تاکید کرد: «ما تمایلی به مذاکرات مستقیم با واشنگتن نداریم، اما می‌توانیم به توافقی برای مذاکرات غیرمستقیم برسیم.» او همچنین گفت که ما نمی‌توانیم غنی‌سازی اورانیم را متوقف کنیم و آنچه با جنگ به دست نیامده با سیاست به دست نخواهد آمد.

وزیر خارجه همچنین گریزی به موضوع جنگ هم زد و تصریح کرد: «جنگ را به‌خوبی مدیریت کردیم و مانع گسترش آن در منطقه شدیم. ما برای همه احتمالات آماده‌ایم و در تمام سطوح در بالاترین آمادگی هستیم. اسرائیل در هر جنگ آینده‌ای شکست دیگری را متحمل خواهد شد.»

سیگنال میانجی
عمان، که میزبان چندین دور از گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران و ایالات متحده بود -گفت‌وگوهایی که در ماه ژوئن به‌دلیل جنگ ایران و اسرائیل متوقف شد - روز شنبه از دو کشور خواست تا به میز مذاکره بازگردند. وزیر خارجه عمان، بدر البوسعیدی، در جریان یکی از نشست‌های کنفرانس «گفت‌وگوی منامه» که توسط موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) در بحرین برگزار شد، گفت: «ما می‌خواهیم مذاکرات میان ایران و ایالات متحده از سر گرفته شود.» البوسعیدی گفت: «مشارکت ایران در سیستم جامع امنیت منطقه‌ای در تثبیت ثبات و همکاری مشترک نقش دارد. ایران در مراحل مختلف آمادگی خود را برای مذاکره سازنده اعلام کرده است. ثبات منطقه‌ای تنها از طریق گفت‌وگوی سازنده و درک متقابل حاصل می‌شود.» به موازات این اظهارات، برخی رسانه‌های عربی نیز از ارسال پیام آمریکا به ایران در جریان سفر روز پنج‌شنبه مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر خارجه ایران، خبر دادند؛ اخباری که بلافاصله تکذیب شدند. وزیر امور خارجه بحرین هم در این نشست تاکید کرد: «تلاش‌ها برای برقراری امنیت در منطقه باید همراه با حل‌وفصل پرونده هسته‌ای ایران از راه ازسرگیری مذاکرات میان آمریکا و ایران انجام شود؛ به شکلی که خواسته‌های مردم منطقه را برآورده کند.»

سه پرسش
ورای این تحرکات و پویایی‌ها، سه پرسش حائز اهمیت است. پرسش اول؛ احتمال برگزاری مذاکرات تا چه حد است؟ پرسش دوم؛ امکان رسیدن به توافق آن هم به شکل غیرمستقیم وجود دارد؟ پرسش سوم شروط توافق عادلانه چیست و تا چه میزان قابل دستیابی است؟ طرح این پرسش‌ها به‌ویژه با توجه به مذاکرات ناکام ایران و آمریکا در مقطع فروردین تا خرداد سال جاری و سپس جنگ تحمیلی 12روزه اسرائیل و آمریکا علیه ایران خواه‌ناخواه باعث طرح برخی شروط از سوی طرفین به‌ویژه ایران شده که در اظهارات عراقچی منعکس شده است.

در همین چارچوب دکتر ساسان کریمی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، به شروط ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «برای اینکه نگاه ایران و تیم مذاکره‌کننده ایرانی نسبت به مذاکره با آمریکا کمی بهبود یابد، ایران باید در ابتدا این‌گونه بیندیشد که هدف آمریکا بازی شماتت نیست و نمی‌خواهد به افکار بین‌المللی القا کند که من راه گفت‌وگو را آزمودم اما ایران متمایل نبود. دوم اینکه ایران باید به این تحلیل برسد که آمریکایی‌ها از یک موضع مستقل و بدون تاثیر گرفتن از اسرائیل می‌خواهند وارد مذاکره شوند.»

کریمی به شروط سوم و چهارم اشاره می‌کند و تاکید می‌کند: «سومین مورد هم این است که ایران باید این‌گونه نگاه کند که آمریکا از یک موضع برابر می‌خواهد وارد مذاکره شود و نه از قلدری و زورگویی. چهارم هم این است که فکر کنند آمریکایی‌ها منافع واقعی در به توافق رسیدن با ایران دارند که ضمنا این منافع واقعی با منافع ایران می‌تواند هم‌راستا باشد. نه اینکه منافعی را دنبال می‌کنند که منافع ایران را تضعیف می‌کند. ایران اگر این موارد را مورد توجه قرار دهد، می‌تواند پیش از برگزاری هر گونه گفت‌وگویی به این نتیجه برسد که بستر لازم برای هرگونه مذاکره فراهم است.»

عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه، هم به «دنیای اقتصاد» گفت: «از سمت آمریکا به‌ویژه اگر از زبان ویتکاف ملاک باشد، آنها نسبت به مذاکره با ایران تمایل دارند، اما دو طرف شرط و شروطی دارند که با توجه به آنها بعید است بتوانند به‌زودی به سطح مذاکره برسند.» فرجی‌راد با بیان اینکه طبق ادعای برخی رسانه‌های منطقه، سفر تخت‌روانچی به عمان هم در این رابطه بوده، می‌گوید: «البته مشخص نیست که این نکته صحت داشته باشد و شاید فقط در حد حدس و گمان باشد، اما به هر ترتیب هیچ چشم‌انداز نزدیکی برای گفت‌وگو و سپس توافق قابل تشخیص نیست.»