برگزیده

سودان راه بن سلمان را از بن زاید جدا می‌کند؟

اکو ايران

بروزرسانی 1404/08/23 - 09:30

سودان راه بن سلمان را از بن زاید جدا می‌کند؟

اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان، قرار است هفته آینده در دیدار خود با رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در کاخ سفید درباره حمایت امارات از نیروهای شبه‌نظامی واکنش سریع در سودان لابی کند.

این اقدام که پس از تماس تلفنی هفته گذشته میان محمد بن سلمان و عبدالفتاح البرهان، فرمانده نیروهای مسلح سودان، صورت می‌گیرد، نشان‌دهنده یکی از معدود مداخله‌های مستقیم ولیعهد سعودی و ترامپ در موضوع سودان خواهد بود.

جنگی که از حاشیه درآمد
به گزارش میدل‌ایست‌آی، تا امروز، این جنگ که از آوریل ۲۰۲۳ شعله‌ور شده، از نظر دیپلماتیک در حاشیه قرار گرفته بود؛ زیرا توجهات بیشتر بر نسل‌کشی اسرائیل در غزه، تنش‌ها با ایران و پیوستن دوباره سوریه به محور همسو با آمریکا متمرکز بود.

اما کنترل شهر الفاشر، پایتخت شمال دارفور، توسط نیروهای واکنش سریع، جایی که جنگجویان این گروه مرتکب تجاوز و کشتارهای جمعی شده‌اند، بار دیگر جنگ سودان را در کانون توجه قرار داده است.

امارات در طول جنگ از نیروهای واکنش سریع حمایت کرده و از مسیرهایی که از شرق لیبی، چاد و در مقیاس فزاینده‌ای بندر بوصاصو در سواحل پونتلند سومالی می‌گذرد، برای ارسال تجهیزات استفاده کرده است. ابوظبی همچنان این اتهامات را رد می‌کند.

جنگ اطلاعاتی ریاض و ابوظبی
چندین منبع که جنگ را رصد می‌کنند، به «میدل‌ایست‌آی» گفته‌اند که مکاتبات داخلی‌شان نشان می‌دهد یک جنگ اطلاعاتی میان حساب‌های وابسته به امارات و عربستان در شبکه‌های اجتماعی آغاز شده است. حساب‌های نزدیک به امارات تلاش می‌کنند روزنامه‌نگاران و نهادهایی را که در مورد جنایات نیروهای واکنش سریع گزارش می‌دهند بی‌اعتبار کنند، در حالی که حساب‌های وابسته به عربستان همین گزارش‌ها را تقویت و بازنشر می‌کنند.

یک منبع سودانی آگاه از تماس تلفنی میان محمد بن سلمان و برهان گفت که ژنرال سودانی در این تماس به ولیعهد سعودی گفته که جنگ سودان بدون فشار آمریکا بر امارات پایان نخواهد یافت. این منبع به گفت که محمد بن سلمان به برهان قول داده موضوع را با ترامپ مطرح خواهد کرد.

یک دیپلمات عرب در منطقه نیز به این رسانه گفت که ابوظبی انتظار دارد سفر محمد بن سلمان به واشنگتن باعث اعمال چنین فشاری شود. یک مقام غربی آگاه از برنامه‌های مربوط به گفت‌وگو درباره سودان گفت: «او ولیعهد سعودی این موقعیت را فرصتی می‌بیند تا میان ترامپ و محمد بن زاید آل نهیان، رئیس دولت امارات، شکاف ایجاد کند.»

راه ریاض و ابوظبی جدا می‌شود؟
حاکم ۶۴ ساله امارات و ولیعهد ۴۰ ساله عربستان زمانی به یکدیگر بسیار نزدیک بودند. هر دو کشوری را اداره می‌کنند که از شرکای کلیدی امنیتی و اقتصادی آمریکا به شمار می‌روند. خاندان‌های آل‌سعود و آل‌نهیان همچنین از طریق سرمایه‌گذاری‌ها مستقیماً با ترامپ ارتباط گرفته‌اند و به‌ویژه به داماد او، جرد کوشنر، بسیار نزدیک‌اند؛ کسی که با قطر نیز معاملات تجاری دارد.

نزدیک به یک دهه پیش، امارات و عربستان مشترکاً محاصره قطر را طراحی کردند و با هم در جنگ داخلی یمن مداخله کردند. جنگجویان سودانی، عمدتاً از نیروهای واکنش سریع، برای ائتلاف تحت رهبری عربستان و امارات در یمن جنگیدند. به گفته منابع سودانی تعداد کمی از آن جنگجویان همچنان در عربستان، نزدیک مرز یمن، حضور دارند.

دیپلمات‌های منطقه می‌گویند که عربستان و امارات اکنون بیشتر شبیه رقیب یکدیگر در یمن هستند؛ جایی که امارات از یک دولت جدایی‌طلب در جنوب حمایت می‌کند که با دولت به‌رسمیت‌شناخته‌شده بین‌المللی مورد حمایت عربستان در تضاد است.

پس از ناکامی در کنار زدن حوثی‌ها، گروهی که حملاتش به کشتی‌ها در دریای سرخ به افزایش محبوبیت آن در منطقه انجامید، ریاض به دنبال سازش با این گروه است.

با این حال، دیپلمات‌های عرب و آمریکایی، چه فعلی و چه سابق، می‌گویند که معمولاً پادشاهی‌های خلیج فارس تمایلی ندارند اختلافات خود را در کاخ سفید آشکار کنند. درخواست حمایت آمریکا برای محاصره قطر یک استثناء بود که کشورها اکنون تلاش دارند پشت سر بگذارند. اما کاخ سفید ترامپ متفاوت عمل می‌کند.

رئیس‌جمهور آمریکا به دیپلمات‌های رده‌میانی وزارت خارجه بی‌اعتماد است و به همین دلیل، ارتباطات سطح‌بالا اهمیت بیشتری دارد. عربستان و ترکیه مجبور بودند برای لغو تحریم‌های سوریه، مستقیماً با ترامپ لابی کنند. همچنین رهبران عرب و مسلمان، شخصاً در مجمع عمومی سازمان ملل از ترامپ خواستند برای پیشبرد توافق آتش‌بس در غزه اقدام کند. تصمیم ولیعهد سعودی برای گفت‌وگو مستقیم با ترامپ درباره سودان، در واقع تأییدی است بر شیوه کار دولت کنونی آمریکا. اما کارشناسان می‌گویند این تصمیم همچنین بازتاب‌دهنده انزوای امارات در جنگ سودان است.

اعراض از اجماع عربی
مصر که معمولاً شریکی نزدیک برای امارات است، اکنون در کنار ترکیه حمایت نظامی خود از ارتش سودان را افزایش داده است. حسین ایبیش، پژوهشگر مؤسسه کشورهای خلیج عربی در واشنگتن گفت: «وقتی مصر و عربستان روی موضوعی همسو می‌شوند، عملاً یک اجماع عربی شکل می‌گیرد. در موضوع سودان و برخی پرونده‌های دیگر، امارات برخلاف این اجماع حرکت می‌کند.»

ایبیش افزود که عربستان و امارات اکنون راحت‌تر اختلافات خود را آشکار می‌کنند، زیرا در پایتخت‌هایشان نگرانی کم‌تری نسبت به ایران وجود دارد: «وقتی احساس نمی‌کنند از طرف ایران تهدید می‌شوند، لزومی نمی‌بینند در همه مسائل کاملاً هماهنگ عمل کنند. بنابراین آزادی بیشتری برای رقابت دارند.»

سودان درست آن سوی دریای سرخ، مقابل عربستان قرار دارد، اما امارات در میدان عمل بسیار فعال‌تر بوده است. امارات از طریق شبکه‌ای پیچیده از خطوط تأمین و اتحادها که از لیبی، چاد و اوگاندا می‌گذرد، سلاح به نیروهای واکنش سریع می‌رساند. در گزارش جدیدتر، میدل‌‌ایست‌آی از وجود دو پایگاه اماراتی در داخل سودان خبر داد، و همچنین استفاده ابوظبی از بندر بوصاصو در سواحل سومالی به عنوان بخشی از مسیرهای تأمین سلاح برای نیروهای واکنش سریع.

ماشین کشتار
جنگ سودان در آوریل ۲۰۲۳ آغاز شد، زمانی که تنش‌های دیرینه میان ارتش به رهبری برهان، و نیروهای واکنش سریع به رهبری محمد حمدان دقلو (همدتی)، فرمانده سابق جَنجَوید و متحد نزدیک امارات به درگیری آشکار تبدیل شد.

عربستان هنگام آغاز جنگ تلاش کرد خود را به‌عنوان میانجی مطرح کند. دیپلمات‌های عرب و غربی می‌گویند ریاض این جنگ را فرصتی می‌دید برای تغییر تصویر دیپلماسی‌اش پس از مداخله خونین در یمن. در واقع، به گفته یک مقام پیشین آمریکایی، عربستان از مداخله امارات در سودان آن‌قدر خشمگین بود که ابتدا از پذیرفتن ابوظبی در گروه موسوم به «کواد»، شامل آمریکا و مصر، و مأموریت‌یافته برای پایان دادن به جنگ خودداری کرد. عربستان تنها پس از فشارهای سطح‌بالای واشنگتن با ورود امارات موافقت کرد.

در تماس تلفنی خود با محمد بن سلمان، برهان گفت که نیروهای واکنش سریع به «ماشین کشتار» تبدیل شده و بدون امارات قادر به انجام این کار نبود. ژنرال سودانی، که نیروهایش نیز به ارتکاب جنایات جنگی متهم شده‌اند، در این تماس استدلال کرد که جنگ سودان نبرد «میان دو ژنرال» نیست بلکه نیروهای واکنش سریع در سراسر کشور مرتکب جنایات گسترده شده است.

در حالی که عربستان سعودی خود را به‌عنوان میانجی در این درگیری معرفی کرده، چندین منبع سودانی و غربی گفته‌اند که ترجیح اصلی ریاض در تمام مدت جنگ، ثباتی بوده که تصور می‌شود ارتش سودان فراهم می‌کند.

کمتر دیپلمات عرب یا آمریکایی انتظار دارند که سودان موضوع اصلی گفت‌وگو در سفر ولیعهد باشد؛ زیرا تمرکز بیشتر بر معاملات تسلیحاتی، هوش مصنوعی و انرژی هسته‌ای خواهد بود.

ده‌ها هزار نفر در این جنگ کشته شده‌اند و دست‌کم ۱۳ میلیون نفر آواره شده‌اند. نیروهای واکنش سریع به ارتکاب کشتارهای گسترده و نقض‌های فاحش حقوق بشر، از جمله نسل‌کشی در دارفور، متهم شده‌اند. ارتش سودان نیز به ارتکاب جنایات جنگی متهم است.