علی‌رغم غرغرهای فراستی، خانه پدری برای مهران رجبی آمد داشت

در این مطلب به بررسی عمیق‌تر این دو مورد خاص می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

نقد فراستی: ضد ملی‌ست!

فراستی که در آن روزها تریبون برنامه هفت از شبکه سه را در اختیار داشت درباره فیلم انتقادات تندی را مطرح کرده بود:   فکر می‌کنم چهار ـ پنج سال پیش نظرم را درباره «خانه پدری»‌ پرسیدند و نظر را گفتم. آن موقع گفتم فیلم ـ و نه فیلمساز ـ ضدملی است و همچنان بر این باورم که فیلم ضدملی است. این فقط بحث تم نیست؛ بحث جای دوربین است. به نظر من هر چیزی می‌‌تواند در سینما مطرح شود، از جمله خیانت و جنایت. بنابراین من با تم‌ها مشکل ندارم. نسبتی که با این موضوعات برقرار می‌کنیم، مسئله است. وگرنه می‌توانی یک مسأله خیانت ملی را با نگاه درست و نسبت درستی که برقرار می‌کنی، آسیب‌شناسی کنی!

 من در تمام طول عمرم این اولین فیلمی بود که آن زمان موافق بودم اکران نشود؛   به نظرم من، عیاری در دام موضوع افتاده است و عامدانه نیست. اما این تعمیم دیگر بیشعورانه نیست، یک جامعه «خانه پدری» است که ۸۰ سال زن‌ها در آن توسری‌خور و هیچ‌کاره هستند و مدام مردسالاری برقرار است و مدام جنایت را ادامه می‌دهد. 

فراستی اشتباه می‌کند

مجید ابراهیم‌زاده، نویسنده و کارگردان در همان روزها در  پاسخ به فراستی نوشته بود:  بعد از مدتها خودم رو مجاب کردم نقد مسعود خان فراستی، محمد تقی فهیم و منتقد مورد علاقم جواد خان طوسی رو برای فیلم خانه پدری ببینم. البته نظر قطعیم رو همزمان با اکران محدود خانه پدری داده بودم و همچنان موضعم سر جاش هست و دیشب بعد از دیدن نقد سه بزرگوار ، بار دیگه اثر بی نظیر کیانوش خان عیاری رو دیدم و ...

«خانه پدری اثری ضد ملی هست و کیانوش عیاری ناخواسته تنها از روی یک مطلب روزنامه این فیلم رو ساخته و درگیر ضد ملی بودنش شده». می‌تونم بگم این مسخره‌ترین و جانب‌دارانه‌ترین جمله‌ای بود که تونستم از یک منتقد بشنوم. خانه پدری نه تنها ضد ملی نیست بلکه به نظرم ضد فرهنگی است و این چیزیه که خیلی از موافقان فیلم در رسانه ملی نمی‌تونن بیان کنن و نه اینکه به واقع عاجز از دفاع فیلم هستن.  بله عیاری به درستی دست روی نقطه حساس میزاره و اتفاقا پایین کشیدن فیلم هم به همین دلیل هست نه خشونتی که هزار برابر اون رو در آثار دیگری  به سادگی به خورد  بچه هامون میدیم. و چه اسم با شکوهی داشت این فیلم، "خانه پدری". 

منقد بزرگوار میفرمایند جای دوربین اشتباهه چون در تایید قتل هست.  عیاری به درستی می‌دونه چطور مخاطبش رو ویران کنه. بله  فیلمساز به درستی داره موضوع رو تایید میکنه و هیچ ابایی در لفافه گفتن نداره و جناب مسعود خان فراستی اینکه شما اثر رو ضد ملی خطاب می‌کنید اتفاقا دلیل روشنی بر موفقیت عینی فیلمه. 

این فیلم خشن نیست

صالح تسبیحی،  روزنامه‌نگار درباره اثر جنجالی عیاری  می‌نویسد: ‎خانه پدری یک داستان تمثیلی ست که می خواهد بگوید در زیربنای این خانه که وطن ماست، استخوان ‎زنان رنج کشیده‌ ای در خاک است که خشونت علیه آنها را پدر به پسرمنتقل می کند. عجیب است که می گویند این فیلم خشن است، در دنیایی که بازی های خشن کامپیوتری و سینمای خشونت در هر خانه ای پخش می شود، در دنیای اخبار موحش و وحشت، سطح خشونت این فیلم چندان زیاد نیست. صحنه‌ی شمشیر لای خشت کردن و خون هم، یک رفتار تاریخی مرسوم است که در گذشته برای کشف محل جسد مدفون به کار می رفته و اینجا خیلی خوب و به جا گنجانده شده. ارجاع مثالی به اسطوره‌ی پدر در نامگذاری نشان می دهد کیانوش عیاری تلاش کرده فیلمی چندلایه بسازد اما داستان پردازی، در ایده‌ی اولیه متوقف مانده و پیام دهیِ گُلدرشت فیلم از عمیق شدنِ داستان جلوگیری کرده.

از آنجایی که فیلم یک مضمون کلی را روایت می کند، کاش در سکانس شهاب حسینی ، به تهران بودن محل داستان اشاره نمی شد تا بنا بر هدف فیلمساز، تلخی مورد نظر به کل ایران بسط پیدا می کرد. ‌‌خانه پدری با تمام عیوبش ضد کلیشه ست. منزل چهچهه بلبل و ننه وآقاجون خوشنمک خیرخواه و هشتی و پنج دری کارت پستالی سریال ساعت دو سیما اینجا به گِل نشسته تا پشت آن صحنه سازی فریبنده، حقیقت وحشیانه‌ی آشنایی که همه مشغول پنهان کردنش هستند مثل سیلی خواب را از سرها بپراند. اما با تمام این ها خانه پدری فیلم کاملی نیست. تمام وزنِ مردسالاری را بردوش مردان می گذارد و زنان را به شکل یکطرفه، فقط و فقط قربانی جلوه می دهد، در حالی که زنان مردسالار، زنانی که با مردان در سرکوب همجنسان خود همدستند در این فیلم نادیده انگاشته شده اند. بازیگران اغلب تصنعی و بی نمکند و از قضا نمکِ #مهران_رجبی برای این نقش زیادی و نا به جاست.

مهدی هاشمی مثل همیشه عالیست. بازی قاشق به دستش در سکانس ختم فوق العاده ست. اما در نهایت خانه پدری با این همه عیب و علت بعید است بتواند در حافظه‌ی جمعی ما جایی برای خود باز کند و از سطح یک بیانیه‌ی سطحی و یک جیغ بلند جلوتر نیامده و به نظر من این همه هیاهو برای هیچ است.

بازیگری که دلش نخواست ماندگار شود

و دست آخر این یادداشت از علی بحرینی را در تمجید از یگانه بازی خوب مهران رجبی طی تمام این سال‌ها در خانه پدری بخوانید: جار و جنجالهایی که برای تولید «خانه پدری» و سپس نمایش این فیلم در جشنواره فجر به با شد را یادتان هست؟ یادتان هست خانه پدری بعد از سالها توقیف چه اکران محدود و تق ولقی داشت و سرانجام نیز تحمل نشد و از پرده سینماها، پایین آمد؟ حالا میتوانید این فیلم مهم کیانوش عیاری را با خیال راحت و بدون هیچ محدودیتی از فیلم‌نت تماشا کنید. مشابه این اتفاق برای فیلم‌های دیگری نیز رخ داده است. برخورد سیاسی و امنیتی با آثار ارزشمند سینمایی نمیتواند همیشگی باشد و آنها را نابود کند اما میتواند تمرکز سیاسیون و امنیتیها را از روی مسائل مهم تر کشور بردارد.

"خانه پدری را اولین بار زمستان سال ۹۲ دیدم. متحیر شدم با همان نمایش بسیار محدود در جشنواره فیلم فجر. خیلی‌ها چماق به دست شدند و به جان کیانوش عیاری افتادند و بازهم شروع کردند به بافتن اراجیفی مثل این جمله که در ایران چنین پدری وجود ندارد". «خانه پدری» فیلم تاثیرگذاری است. با یک بازی درخشان از مهران رجبی که می‌توانست بازیگر ماندگاری باشد اما خودش ترجیح داد در مسیر دیگری قدم بردارد و ...