مراتع گلستان؛ گنجینه‌ای طبیعی در مسیر پایداری

ایرنا/ استان گلستان با گستره‌ای بالغ بر ۸۶۲ هزار هکتار مرتع، شامل مراتع ییلاقی و قشلاقی، یکی از کانون‌های اصلی تولید کشاورزی، به‌ویژه پرورش دام سبک، در کشور به شمار می‌رود و این مراتع علاوه بر حفظ اکوسیستم منطقه، با تولید اکسیژن، کاهش آلودگی هوا و تنظیم منابع آب، به توسعه پایدار منطقه یاری می‌رسانند.

مراتع گلستان، به‌ویژه در مناطق شمالی مانند آق‌قلا، گمیشان و گنبدکاووس، با تهدید جدی بیابانی شدن مواجه‌اند. رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آق‌قلا، در حاشیه بازدید از ۳۰۰ هکتار مرتع احیا شده در این شهرستان، اظهار کرد: مراتع نقش حیاتی در تولید اکسیژن، تنظیم منابع آب، حفظ خاک و کاهش آلودگی هوا دارند.

---

بازار

---

سید محسن واقف افزود: از ۷۵ هزار هکتار مرتع این شهرستان، دو هزار هکتار به‌صورت لکه‌ای در معرض بیابانی شدن قرار دارند و تهدید ریزگردها و بیابانی شدن، معضلی جدی است که لزوم سرمایه‌گذاری بیشتر در پیشگیری و مقابله با بیابان‌زایی را دوچندان می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: تاکنون در سطح چهار هزار هکتار از مراتع، طرح پوشش گیاهی با کاشت گونه‌هایی مانند آتریپلکس و سالی‌سولا و ایجاد هلالی‌های آبگیر اجرا شده و برای ۳۰۰ هکتار از مراتع بحران‌زده که به دلیل خشکسالی و ریزگردها به کانون بحران تبدیل شده‌اند، برنامه‌ریزی صورت گرفته است.

عواملی نظیر تغییرات اقلیمی، خشکسالی‌های طولانی‌مدت، بهره‌برداری بی‌رویه، کمبود حق‌آبه رودخانه اترک، مجاورت با صحرای قره‌قوم ترکمنستان، بستر قدیمی دریای خزر و بالا بودن سطح آب‌های شور، به تشدید تهدید بیابانی شدن دامن زده‌اند.

معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی گلستان، در این خصوص اظهار کرد: «مراتع یک اکوسیستم زنده و پویا هستند و در گلستان، ۷۰ درصد عرصه منابع طبیعی را تشکیل می‌دهند که شامل ۷۶۱ هزار هکتار مراتع قشلاقی در شمال و ۱۰۱ هزار هکتار مراتع ییلاقی است.

رمضان بهترک افزود: از ۷۶۰ هزار هکتار مراتع شمالی، ۳۰۶ هزار هکتار در معرض بیابانی شدن قرار دارد که ۱۳۰ هزار هکتار آن کانون بحران بوده و ۷۰ هزار هکتار با تهدید ریزگرد مواجه است. ۸۰ تا ۹۰ درصد ریزگردها منشأ خارجی از صحرای قره‌قوم ترکمنستان دارند و حل این چالش نیازمند دیپلماسی منطقه‌ای است.

همچنین، گسترش دریاچه شورابه ناشی از فعالیت صنعت ید در آق‌قلا، از ۶۰ هکتار به ۹۰۰ هکتار، نگرانی‌های زیست‌محیطی را افزایش داده است. امام‌جمعه آق‌قلا، با اشاره به اهمیت حفظ انفال در دین اسلام، اظهار کرد: باید تلاش بیشتری برای حفظ انفال و انتقال آن به نسل‌های آینده صورت گیرد. افزایش حجم دریاچه شورابه صنعت ید، که از ۶۰ هکتار به ۹۰۰ هکتار رسیده، نگران‌کننده است و کسی پاسخگوی خسارت‌های زیست‌محیطی آن نیست.

حجت‌الاسلام سید ابوالفضل حسینی با تأکید بر ضرورت رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در این صنعت، افزود: ملی شدن صنعت ید می‌تواند مشکلات کنونی را برطرف کند و رسانه‌ها باید گسترش دریاچه شورابه و خسارت‌های آن به مراتع را مطالبه کنند.

اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آق‌قلا تاکنون اقداماتی نظیر کاشت گونه‌های مقاوم مانند آتریپلکس و سالی‌سولا و ایجاد هلالی‌های آبگیر را در چهار هزار هکتار از مراتع این شهرستان اجرا کرده است. همچنین، طرح پوشش گیاهی برای ۳۰۰ هکتار از مراتع بحران‌زده در سال جاری برنامه‌ریزی شده است.

در سطح استان، سال گذشته یک میلیون و ۲۰۰ هزار بوته مرتعی تولید و هزار و ۲۰۰ هکتار از مراتع در معرض خطر با مشارکت مردم و مرتع‌داران احیا شد.

بهترک در این باره گفت: در گلستان، ۴۵ تعاونی مرتع‌داری فعالیت دارند و سال گذشته، ۹۰۰ هکتار از طرح‌های بوته‌کاری با مشارکت مردم انجام شد.

وی افزود: مراتع گلستان، علاوه بر معیشت چهار هزار و ۸۱۶ خانوار بومی، برای عشایر کوچنده شمال خراسان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

راهکارهای پیشنهادی برای پایداری مراتع

برای حفاظت و احیای مراتع گلستان، می‌توان با مدیریت پایدار منابع طبیعی، گام‌های مؤثری برداشت. اجرای طرح‌های آبخیزداری و تقویت پوشش گیاهی، راهی برای پیشگیری از فرسایش خاک و مقابله با بیابانی شدن است که با حمایت مالی از مرتع‌داران از طریق ارائه تسهیلات و اعتبارات، می‌تواند بهره‌وری را افزایش داده و فشار بر مراتع را کاهش دهد.

در این مسیر، توسعه اکوتوریسم و گردشگری پایدار در مناطق مرتعی، فرصت‌های شغلی و درآمدزایی جدیدی برای جوامع محلی فراهم می‌آورد و انگیزه‌ای برای حفظ این منابع ایجاد می‌کند.

آموزش و آگاهی‌بخشی به جوامع محلی درباره اهمیت مراتع و روش‌های بهره‌برداری پایدار، نقشی کلیدی در تغییر نگرش‌ها و رفتارها دارد و با تقویت همکاری بین‌بخشی میان دولت، بخش خصوصی و سازمان‌های مردم‌نهاد، می‌توان برنامه‌های حفاظتی و توسعه‌ای را با هماهنگی بیشتری پیش برد.

در کنار این اقدامات، نظارت دقیق بر فعالیت‌های صنعت ید، به‌منظور کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی آن، ضرورتی انکارناپذیر است که پایداری مراتع را تضمین می‌کند.

نقش مراتع در معیشت و فرهنگ

مراتع گلستان، علاوه بر تأمین معیشت چهار هزار و ۸۱۶ خانوار بومی و عشایر کوچنده شمال خراسان، از منظر دینی و فرهنگی نیز جایگاه ویژه‌ای دارند.

سرپرست فرمانداری آق‌قلا، در این باره اظهار کرد: حفظ مراتع، اقدامی ارزشمند برای حفاظت از محیط‌زیست و تأمین امنیت غذایی منطقه است. حمایت ویژه از طرح‌های مرتع‌داری برای مقابله با بیابانی شدن، ضرورتی است که باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.

کوروش آهنگری افزود: گرامی‌داشت روز ملی مرتع، فرصتی برای جلب توجه به حفظ و احیای این عرصه‌ها در برابر تهدیدات و بهره‌گیری پایدار از مزایای آن‌هاست.

امام‌جمعه آق‌قلا نیز با تأکید بر اهمیت حفظ انفال، گفت: باید تلاش بیشتری برای حفظ این منابع و انتقال آن به نسل‌های آینده صورت گیرد.

وی خواستار مطالبه‌گری رسانه‌ها در خصوص چالش‌های زیست‌محیطی، به‌ویژه گسترش دریاچه شورابه صنعت ید، شد.

مراتع گلستان، به‌عنوان رکنی حیاتی در حفظ اکوسیستم، تأمین علوفه، تولید گیاهان دارویی و توسعه پایدار، نیازمند توجه و سرمایه‌گذاری جدی هستند.

فقر مراتع و کاهش پوشش گیاهی به دلیل خشکسالی، بهره‌برداری بی‌رویه و تغییرات اقلیمی، تهدیدی جدی برای این استان است. با مدیریت صحیح، حمایت از مرتع‌داران و اجرای طرح‌های حفاظتی، می‌توان از تخریب این گنجینه طبیعی جلوگیری کرد و نقش آن را در امنیت غذایی، رونق اقتصادی و بهبود معیشت مرزنشینان تقویت نمود.

گرامی‌داشت روز ملی مرتع، فرصتی برای بازنگری در سیاست‌ها و اقدامات حفاظتی است تا آینده‌ای پایدار برای این سرمایه ملی رقم بخورد.

گلستان، با وسعتی بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع و برخورداری از هفت اقلیم از سیزده اقلیم دنیا، در همسایگی مازندران، خراسان شمالی، سمنان و کشور ترکمنستان قرار دارد و اقتصاد اصلی ساکنان دو میلیون نفری آن بر پایه کشاورزی استوار است.

آخرین خبر گلستان در اینستاگرام : Instagram.com/golestan_today

آخرین خبر گلستان در اینستاگرام :
Instagram.com/golestan_today