نخل‌ها در عطش آب؛ سد تشنه اعتبار

ایرنا/ درحالی که ۱۱ سال از آغاز عملیات اجرایی ساخت سد دالکی به عنوان بزرگترین سد خاکی با هسته آسفالتی در خاورمیانه می‌گذرد و پیشرفت فیزیکی آن به ۵۶ درصد رسیده‌، بدلیل برخی مشکلات که مهمترین آن کمبود اعتبار است، روند اجرایی کندی دارد و باعث شده تا بیش از ۲۹ هزار هکتار از نخلستان‌های شهرستان دشتستان در عطش رسیدن آب این سد هر روز خشک و ضعیف تر شوند.

هم اکنون به دلیل برداشت غیراصولی و خشکسالی‌های چندسال اخیر هرسال سطح سفره‌های زیرزمینی استان بوشهر یک متر پایین‌تر می‌رود که باعث کسری سالانه ۳۰ میلیون متر مکعب در دشت‌ها می‌‍شود، این وضعیت باعث شده تا بیشتر چمشه‌ها در این استان خشک شده و میزان آبدهی رودخانه به شدت کاهش یابد، همچنین بیشتر چاه‌های آب استان بوشهر کم بازده و یا کیفیت آب آنها شور و بلا استفاده شده‌است، طوریکه ۱۶ دشت آبی این استان در وضعیت بحرانی و ممنوعه قرار دارند.

---

بازار

---

تاثیر منفی کم آبی و خشکسالی بر نخیلات منطقه علاوه بر خشک شدن بخش‌های زیادی از نخلستان‌ها به عنوان سرمایه‌ها و میراث اقتصادی مردم منطقه برای نسل‌های آینده، در کاهش کمی و کیفی تولید محصول و درآمد باغداران نیز بطور کامل مشهود است، طوریکه بسیاری از نخلداران شغل آبا و اجدادی خود را رها کرده و با مهاجرت به شهرها به شغل‌های کاذب روی آورده‌اند.

از طرفی حجم روان‌آبها و رودخانه‌هایی که از استان‌های همجوار به استان بوشهر سرازیرو باعث سیلاب و تخریب و خسارت به مناطق مسکونی، کشاورزی و تاسیسات زیربنایی می‌شوند، سالانه ۲.۶ میلیارد مترمکعب است که مهار و ذخیره آنها بخشی از کمبود آب این استان را جبران می‌کند.

در این ارتباط به منظور تامین آب کشاورزی و آشامیدن و جلوگیری از هدرفت سیلاب‌ها و روان‌آبها و پیشگیری از خسارت‌های ناشی از ایجاد سیلاب و تخریب روستاها و زمین‌های کشاورزی در سال‌های اخیر برنامه‌هایی تعیین شده‌ که با اجرای آنها سالانه ۱.۵ میلیارد مترمکعب ذخیره و کنترل سیلاب‌ها با هدف توسعه منابع آبی صورت می‌گیرد.

تاکید کارشناسان کشاورزی بر تسریع در تکمیل سد دالکی

همچنین با توجه به کاهش بارندگی‌ها در ایران و بویژه استان بوشهر کارشناسان نیز بر این باورند که ذخیره آب باران تنها راه جلوگیری از خشک شدن باغ‌ها و نابودی کشاورزی در مناطق گرم و خشک دچار خشکسالی است.

کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر گفت: نخلستان‌های استان بوشهر یکی از فاکتورهای مهم در توسعه کشاورزی این منطقه محسوب می‌شوند و می‌توان از آنها به عنوان سرمایه ملی نام برد.

رحیم خادمی اظهارکرد: اثرات کم آبی روی رشد کمی و کیفی نخیلات منطقه دارای تاثیر چشمگیری بوده است و در صورت مدیریت نکردن این معضل بیم آن می‌رود که در آینده‌ای نه چندان دور این سرمایه ملی تحلیل رفته و بدنبال آن بحران اقتصادی و اجتماعی ایجاد شود.

خادمی بیان کرد: خشکسالی‌های اخیر روی فوران آفات خرما تاثیر گذاشته طوریکه برخی از آفات مانند چوبخواران رشد بی رویه و طغیانی‌ داشته‌اند و باعث خسارات جبران ناپذیری در مناطق خرما خیز این استان شده‌اند.

وی یکی از بهترین روش‌های مقابله با خشکسالی را ذخیره روان آب‌ها دانست و افزود: به موازات حذف روش‌های سنتی و جایگزین کردن شیوه‌های نوین آبیاری در نخیلات پیشنهاد می‌شود نسبت به استفاده از روش‌های ذخیره آب اقدام شود.

مدیر تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر به ایرنا گفت: در زمان حاضر تنها منبع آبی نخیلات این استان روان آبهای حاصل از باران‌های شهرهای بالادست و رودخانه شاپور است که کمبود بارندگی باعث کاهش این روان آبها و محروم ماندن نخیلات استان بویژه در بخش دالکی و کلل شده‌است.
کبری توکلی افزود: تسریع در روند ساخت و ساز سد دالکی و بدنبال آن آبیاری منظم و حداقلی دو بار در سال کشاورزی به افزایش باردهی، طول عمر نخیلات و بدنبال آن پایداری اقتصاد کشاورزی در استان بوشهر کمک می‌کند.

چشم امید نخلداران به سد دالکی

درزمان حاضر ۲۹ هزار هکتار از اراضی شهرستان دشتستان با نخل‌های سبز و سر به فلک کشیده پوشیده است که به بهای مهر و محبت کشاورزان و چشم دوخته به امید بارش آسمان ایستاده اند، اما آنچه این سد سبز و خانه امید را متزلزل ساخته شوق رو به زوال باران است.
یکی از نخلداران "کلل" به خبرنگار ایرنا گفت: علاوه بر مشکلات فروش محصول چند سالی است که کمبود آب نیز دامنگیر این اقتصاد مهم منطقه‌ای شده‌است.
احمد قاسمی ضمن اشاره به اهمیت نقش خرما در اقتصاد خانواده‌های منطقه بیان کرد: گاهی از یک باغ خرما بیش ازسه خانواده ارتزاق می‌کنند و آنچه بدیهی است اگر کمبود آب به موازات کاهش بارندگی ادامه پیدا کند ابتدای امر دامان اقتصاد خانواده را گرفته و بدنبال آن در وضعیت معیشت جامعه مشکلات جبران ناپذیری را ایجاد می کند.
آبپخش، سعدآباد، دالکی و وحدتیه در شهرستان دشتستان بواسطه سهم بیش از ۷۰ درصدی نخیلات و تولید خرما در استان بوشهر، یکی از اضلاع بزرگ و سرنوشت ساز بدنه اقتصاد کشاورزی این شهرستان و استان بوشهر هستند.

اصلاح شیوه آبیاری نخیلات ضرورت اجتناب ناپذیر

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر گفت: در زمان حاضر احداث شش سد در این استان به منظور تامین آب کشاورزی و نخیلات برای بهره برداران موجود در نظر گرفته شدهاست.

محمدی با اشاره به سد رئیسعلی به عنوان بزرگترین سد در حال بهره برداری استان بوشهر افزود: سد ارغون در منطقه کلمه با چهار میلیون مترمکعب و سد قیزقلعه نیز در مدار قرار گرفته و در حال بهره‌برداری هستند.
وی بیان کرد: سد خائیز در شهرستان تنگستان، اخند در عسلویه و باغان در شهرستان جم آبگیری شده و بزودی به بهره‌برداری می رسند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر ادامه داد: سدهای دشت پلنگ و دالکی نیز در دست ساخت هستند و همچنین برنامه‌ریزی هایی برای تامین آب در نظر گرفته شده است.

محمدی با اشاره به کاهش ۵۴ درصدی بارندگی در ۵۰ سال اخیر افزود: بیش از ۶۲ درصد از ذخیره آب استان بوشهر از محل روان آبهای حاصل از بارندگی این استان و استان‌های همجوار تامین می‌شود.

وی بیان کرد: برای جبران کمبود ذخیره آب استان بوشهر نیازمند تغییر الگوی مصرف آب شرب و کشاورزی توسط بهره‌برداران و اصلاح شیوه آبیاری هستیم.

محمدی به کاهش کیفیت منابع آبی استان بوشهر اشاره کرد و ادامه داد: بیش از ۹۰ درصد منابع آب زیرزمینی این استان دارای Ec ( شاخص شوری) بیش از اندازه هستند که ساختار زمین شناسی و همجواری با دریا آن را تشدید می‌کند.

بزرگترین سد با هسته آسفالتی در خاورمیانه

ساخت ابر پروژه سد دالکی روی رودخانه‌ای با همین نام در شهرستان دشتستان استان بوشهر به عنوان بزرگترین سد خاکی با هسته آسفالتی در خاورمیانه و نخستین از این نوع در ایران درسال ۱۳۹۶ آغاز شد.
سد دالکی با حجم مخزن ۲۷۰ میلیون مترمکعب‌ و ظرفیت مدیریت تأمین آب سالانه ۴۳۵ میلیون مترمکعب، با هدف تأمین آب مورد نیاز ۱۲ هزار و ۷۵۰ هکتار از نخلستان‌های دشتستان در مناطق دالکی، دهقاید، وحدتیه و بخش سعدآباد در دست ساخت است که بخشی از حقابه محیط‌ ‌زیستی تالاب حله نیز از طریق این سد تأمین خواهد شد.
ارتفاع این سد ۱۰۶ متر و طول تاج آن یکهزار و ۱۷۶ متر است و محدوده حوضه آبریزی به مساحت پنج هزارو ۱۱۰ کیلومتر مربع ساخته می‌شود.
مطالعات این طرح در سال ۱۳۸۸ آغاز و درسال ۱۳۹۳ نتایجی در زمینه راه‌های دسترسی و تجهیز کارگاه بدست آمد و بر همین اساس در سال ۱۳۹۶ طی عقد قرارداد با قرارگاه عملیاتی خاتم الانبیا به عنوان پیمانکار پروژه کلید خورد و یکی از بزرگترین عملیات‌های خاکبرداری عمرانی کشوررا رقم زد.
نماینده مجری سد دالکی به خبرنگار ایرنا گفت: بخش اول ساخت بدنه اصلی طی عملیات ۱۰۰ درصدی خاکبرداری به اتمام رسیده است و عملیات خاکریزی و آسفالت برای احداث بدنه در دست انجام است که طی آن ۳۴ متر از ارتفاع سد ساخته شده‌است.
ابراهیم اسلامی پور اظهارکرد: تاکنون سیستم انحراف آب سد دالکی یک فرازبند با ارتفاع ۵۶ متر و دو رشته تونل ۷۰۰ و ۸۰۰ متری انحراف آب با مجموع طول یکهزارو ۵۰۰ متر تکمیل شده‌است که شرایط را برای اجرای عملیات در زمان بارندگی با منحرف کردن آبهای باران و دبی پایین رودخانه فراهم می‌کند.
اسلامی پور مجموع میزان خاکبرداری این پروژه را هشت میلیون مترمکعب پیش بینی کرد و افزود: در زمان حاضر ۸۰ درصد از عملیات خاکبرداری این سد در قسمت سرریز انجام شده‌است که مجموع خاکبرداری بدنه و سرریز را به ۶.۵ میلیون مترمکعب می رساند.
وی عوامل متعددی از جمله تامین منابع مالی را در تسریع روند احداث این ابر پروژه مهم دانست.

مجری طرح سد دالکی ضمن اشاره به همکاری بیش از ۱۰۰ دستگاه ماشین آلات سنگین و نیمه سنگین در روند عملیات اجرایی سد دالکی گفت: تاکنون بیش از شش میلیون سفر کامیون در روند خاکبرداری این پروژه همکاری داشته اند که به طور میانگین می توان گفت هر ماشین نیمه سنگین در ایمن پروژه بیش از یک میلیون سفر کامیون را انجام داده‌است.

نقش سد دالکی در ایجاد اشتغال

یکی از مهمترین انتفاع‌های بدیهی سد سازی همانند دیگر پروژه‌ها علاوه بر سیراب کردن زمین‌های کشاورزی ایجاد اشتغال و درآمد برای خانوارهای متاثر از مزایای این پروژه است.
مجری طرح دالکی به ایرنا گفت: این پروژه اکنون یکهزارو ۴۵۰ اشتغال در حوزه‌های مختلف کارگری، مهندسی و فرآوری داشته است.
این امر در حالی است که بر اساس محاسبات صورت گرفته پیش بینی می‌شود با توجه به تعداد ۱۳ هزار هکتار باغ نخیلات به ازای هر هکتار سه نفر به مجموع ۳۹ هزار نفر در نخیلات مشغول به کار شوند.
تحقیقات علمی گواه بر این امر است که آبیاری منظم و صحیح در درختان نخل باعث افزایش باردهی محصول تا دو برابر می‌شود که می توان گفت: این امر علاوه بر ایجاد رونق اقتصادی موجب ایجاد مشاغل ثانویه و خانگی از کارگاه های فرآوری، صنایع دستی مرتبط، احداث بوم‌گردی ها تا راه‌اندازی تورهای آشنایی با نخل و صنایع مرتبط با آن می‌شود.

یازده سال است که دستان غیور مردان این مرزو بوم هوای زمستان و سرد بیابان‌های منتهی به رودخانه دالکی را به گرمای زندگی بخش باغ‌ها و نخلستان‌ها برای گذر از آب، اشتغال و اقتصاد بوسیله امید به سد دالکی پل زده اند اما به رغم تلاش‌های صورت گرفته زمان پایان این ابر پروژه به یک علامت سوال بزرگ بدل شده است.

نخل‌ها در عطش آب/ سد تشنه اعتبار

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گفت: در زمان حاضر هیچ‌گونه محدودیت فنی، امکاناتی یا زیرساختی برای تکمیل پروژه سد دالکی وجود ندارد و در صورتی که منابع مالی مورد نیاز تأمین شود، آبگیری سد دالکی طبق پیش‌بینی‌ها در سال ۱۴۰۴ آغاز خواهد شد.
علی محمدی مشکلات مالی این پروژه را انکار ناپذیر دانست ضمن اشاره به پیشرفت ۵۶ درصدی پروژه اظهار کرد: کل میزان سرمایه گذاری برای سد دالکی ۱۰۰ هزار میلیارد ریال در نظر گرفته شده‌است که تاکنون هشت هزار میلیارد ریال ( کمتر از یک دهم اعتبار مورد نیاز ) آن از محل بودجه عمومی، ماده ۵۶ و تهاتر بدهی‌های مالیاتی به این پروژه تخصیص داده شده‌است.
محمدی افزود: تامین بخش باقیمانده از مسیرهای متفاوتی همچون اعتبارات سفر رئیس جمهور، اعتبارات مولد ازی بودجه عمومی و فاینانس داخلی یا ماده ۵۶ در حال پیگیری است.
محمدی بیان ‌کرد: بر خلاف دیگر پروژه‌ها درسطح کشور، شبکه‌های آبیاری پایاب این سد هم اکنون به بهره‌برداری رسیده‌اند و تکمیل سد و بهره‌مندی کشاورزان از آب این سد همزمان خواهد بود.

حیات دوباره نخیلات دشتستان در گرو سد دالکی

مشکلات کمبود آب در گسترش آفات کشاورزی جبران ناپذیر است چرا که تحقیقات ثابت کرده است حذف یک گونه آفت مهاجم علاوه بر هزینه بر بودن بسیار زمان بر است و گاهی به چشم بر هم زدنی باعث نابودی باغ یا زمین کشاورزی می‌شود.
از سوی دیگر اغلب کشاورزان چاره‌ای جز استفاده از سموم آفت کش ندارند و این امر نقطه مقابل تولید محصول سالم است.
صبورتر از نخل‌های دشتستان شاید نتوان در جایی دیگر مشاهده کرد اما آنچه بین ما و آنها مشترک است، امید است، در حالی که چشم امید کشاورزان به آسمان است یکی از اقدامات ابتدایی و در دسترس را می توان کنترل آب در سطح خرد به دست کشاورزان و برنامه ریزی برای ایجاد شبکه‌های آبیاری نوین به صورت جامع برای همه نخیلات استان بوشهر دانست.
در زمان حاضر تکمیل هر چه سریعتر سد دالکی نفس‌های به شماره افتاده منابع آب شرب و کشاورزی را حیاتی دوباره می‌بخشد و این امر تنها از طریق تامین منابع مالی مورد نیاز با حمایت همه جانبه دستگاه‌های مرتبط میسر می‌شود.

آخرین خبر بوشهر در اینستاگرام :
https://instagram.com/bushehr_akhbar