سنگر کودکان در جنگ کجاست؟

ایرنا/ ساوه - ایرنا - در پی حمله جنایتکارانه رژیم صهیونیستی به خاک ایران، برخی‌ها شب‌ را با دلهره و التهاب می‌گذرانند و در این میان، ذهن کودکانی که نه از جنگ سر درمی‌آورد و نه از سیاست، بیش از همه در معرض ترس و آشفتگی قرار می‌گیرد؛ بر همین اساس یک روان‌شناس تربیتی و مشاور کودک و نوجوان در ساوه، از راهکارهایی می‌گوید که می‌تواند در چنین بحران‌هایی، روان کودک را به پناهگاهی امن و سرشار از عشق بدل کند.

به گزارش ایرنا، ۲۳ خرداد برای ملت ایران، با تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی آغاز شد؛ تجاوزی که هدف آن امنیت ملی است اما این حمله روان آرام کودکان بسیاری را نیز نشانه گرفت و آنان فقط یک چیز را تجربه کردند: ترس خام و نادر.

ذهن کودکانه نه تحلیلی از موقعیت دارد، نه درکی از مفهوم «حمله تلافی‌جویانه»؛ تنها چیزی که در حافظه‌اش می‌ماند، صدای اضطراب مادر، لرزش صدای پدر و نگاهی سرگردان به آسمانی پر از التهاب است.

در این شرایط اگر عشق و آگاهی، سپری برای این روان شکننده نشود، آسیب‌ها در درازمدت به بحران‌های خاموش بدل می‌شود و گفت‌وگوی پیش روی ایرنا با سیده مهسا محتشمی، مشاور حوزه کودک و نوجوان و روانشناس تربیتی، تلاشی است برای باز کردن دریچه‌ای به این جهان فراموش‌شده؛ جهانی که نیازمند امنیت، عشق و گفت‌وگویی همدلانه است.

ایرنا: وقتی از حفاظت روانی کودکان صحبت می‌کنیم، دقیقاً به چه حوزه‌هایی اشاره داریم؟
محتشمی: وقتی می‌گوییم «حفاظت روانی از کودکان»، در واقع از مجموعه مداخله‌ها و حمایت‌هایی سخن می‌گوییم که هدف اصلی آن‌ها، حفظ و ارتقای سلامت روان کودک در برابر تهدیدهای بیرونی و درونی است؛ این یعنی ایجاد سپری از امنیت، عشق و آموزش؛ ذهن و روان کودک اگر در برابر تنش‌ها مقاوم و انعطاف‌پذیر باشد، حتی در سخت‌ترین شرایط هم می‌تواند خلاق و سالم باقی بماند.

ذهن و روان کودک اگر در برابر تنش‌ها مقاوم و انعطاف‌پذیر باشد، حتی در سخت‌ترین شرایط هم می‌تواند خلاق و سالم باقی بماند

فراهم‌ کردن یک محیط پایدار، قابل پیش‌بینی و از نظر احساسی ایمن؛ جایی که کودک احساس کند مورد پذیرش قرار دارد؛ حوزه‌های این حفاظت شامل 2 بخش کلیدی است: اولی حوزه عاطفی، یعنی فراهم‌کردن یک محیط پایدار، قابل پیش‌بینی و از نظر احساسی ایمن؛ جایی که کودک احساس کند مورد پذیرش قرار دارد و می‌تواند بدون ترس از قضاوت، احساسات خود را ابراز کند.

دومی حوزه شناختی-اجتماعی، یعنی آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به کودک، تا بداند در مواجهه با بحران‌ها چطور واکنش نشان دهد و سلامت روانی خود را حفظ کند؛ این آموزش‌ها، حتی از سنین پایین، باید به شکل غیرمستقیم و بازی‌محور آغاز شود.

کودک، نخستین قربانی ناامنی است

ایرنا: چرا توجه به سلامت روان کودکان در دوران کنونی، به‌ویژه پس از حوادثی چون حمله نظامی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؟

مشاور حوزه کودک و نوجوان: چون کودکی، زیربنای شکل‌گیری شخصیت انسان بوده و در همین دوران است که اعتماد به نفس، احساس امنیت و قدرت مواجهه با چالش‌ها شکل می‌گیرد.

اگر ما اکنون از سلامت روان کودکان غافل شویم، آنان اولین قربانیان ناامنی هستند و در واقع آینده روانی یک نسل را به خطر انداخته‌ایم.

در شرایط بحرانی مانند جنگ، کودکان در معرض موجی از استرس، ناامنی و اطلاعات ناقص قرار می‌گیرند؛ ذهن کودک توانایی تمایز میان شایعه و واقعیت را ندارد بنابراین، کوچک‌ترین حرف یا تصویر می‌تواند تا مدت‌ها در ذهنش بماند و تبدیل به اختلالات روانی شود.

اگر ما اکنون از سلامت روان کودکان غافل شویم، آنان اولین قربانیان ناامنی هستند و در واقع آینده روانی یک نسل را به خطر انداخته‌ایم.

از ترس خام تا تهدید بی واسطه

ایرنا: کودکان در برابر اخبار و واقعیت‌های جنگی چقدر آسیب‌پذیر هستند؟

محتشمی: بسیار زیاد. مغز کودک هنوز در حال رشد است و هنوز سیستم پردازش واقعیت‌ها در آن به‌طور کامل شکل نگرفته است. آن‌ها نمی‌توانند اتفاقات را تحلیل کنند، پس ترس را به‌صورت خام و شدید تجربه می‌کنند. آنچه برای یک بزرگسال، خبری نگران‌کننده است، برای کودک یک تهدید جدی و بی‌واسطه به حساب می‌آید.

در نتیجه، ممکن است رفتارهایی مانند گریه‌های بی‌دلیل، شب‌ادراری، پرخاشگری یا سکوت مطلق را از کودک ببینیم.

من احساس امنیت نمی‌کنم

ایرنا: تجربه جنگ یا حمله نظامی چه اثراتی بر رشد روانی کودک دارد؟

روانشناس تربیتی: این تجربه می‌تواند بسیار مخرب باشد. کودکانی که مستقیم یا غیرمستقیم در معرض جنگ قرار می‌گیرند، در معرض ابتلا به اختلالات روانی مانند PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) هستند.

از جمله نشانه‌های آن می‌توان به کابوس‌های شبانه، پرخاشگری، اضطراب مزمن، گوشه‌گیری، احساس ناامنی و بی‌اعتمادی اشاره کرد. این‌ها بر رشد شخصیتی کودک نیز اثر می‌گذارد.

ایرنا: در صورت حمله یا حادثه تروریستی، چه واکنش‌هایی در کودکان شایع است؟

محتشمی: بسته به سن، تجربه قبلی و میزان حمایت خانواده، واکنش‌ها متفاوت است. کودکان کم‌سن‌تر ممکن است شب‌ادراری کنند، ترس‌های شدید داشته باشند یا دچار اختلال خواب شوند.

برخی کودکان دچار پرخاشگری می‌شوند، برخی دیگر گوشه‌گیر می‌شوند. در نوجوانان ممکن است افسردگی، بی‌اعتمادی یا اضطراب شدید بروز کند. همه این‌ها، زبان بی‌کلام کودک برای گفتن یک جمله است: «من احساس امنیت نمی‌کنم».

تو تنها نیستی، ما هم ترسیدیم

ایرنا: والدین در همان لحظات اولیه بحران چگونه باید رفتار کنند؟

مشاور کودک و نوجوان: نخستین و مهم‌ترین اقدام، حفظ آرامش خود والدین است. کودک در آن لحظات، بیش از هرچیز به «احساس امنیت» نیاز دارد، نه توضیح منطقی. باید او را در آغوش گرفت، با لحن آرام گفت «من اینجا هستم، تو در امانی، تنها نیستی». بودن کودک کنار خانواده ارجح است. دور کردن کودک بدون توضیح، باعث اضطراب بیشتر می‌شود.

بودن کودک کنار خانواده ارجح است. دور کردن کودک بدون توضیح، باعث اضطراب بیشتر می‌شود.

اگر کودک گریه می‌کند، اجازه بدهید احساسش را بروز دهد. سرکوب احساس، اثرات مخربی دارد. حتی می‌توان با او همدلی کرد و گفت: «می‌دانم ترسیدی، من هم ترسیدم، اما ما کنار هم هستیم». این همدلی، معجزه می‌کند.

آیا بهتر است کودک از محل حادثه دور شود یا کنار خانواده بماند؟

محتشمی: تا زمانی که خطر جدی وجود ندارد، بودن کودک کنار خانواده ارجح است. دور کردن کودک بدون توضیح، باعث اضطراب بیشتر می‌شود. اما اگر شرایط اضطراری باشد (مانند بمباران یا فضای شدیداً ناامن)، باید او را با آرامش به جای امن منتقل کرد و توضیح داد که «ما داریم می‌رویم جایی امن‌تر، برای اینکه بیشتر مراقبت باشیم».

بزرگترها مراقبند

ایرنا: مواجهه مکرر کودکان با اخبار جنگ، چه پیامدی دارد؟

محتشمی: کودکان توان تحلیل اخبار را ندارند، در نتیجه دیدن تصاویر خشونت‌بار یا شنیدن اخبار تلخ، می‌تواند باعث اضطراب دائمی، بی‌اعتمادی و ترس بی‌پایان شود؛ این اضطراب در کودکان ممکن است به شکل پرخاش، کابوس، افت تحصیلی یا مشکلات رفتاری بروز کند.

ایرنا: آیا سانسور کامل بهتر است، یا انتقال کنترل‌شده اطلاعات؟

مشاور حوزه کودک و نوجوان: سانسور مطلق، راهکار درستی نیست. کودک در هر حال از منابع دیگر (مدرسه، دوستان، فضای مجازی) چیزهایی می‌شنود. بهتر است اطلاعات به‌صورت کنترل‌شده، متناسب با سن کودک و با زبان ساده به او منتقل شود. مثلاً به جای گفتن «جنگ شده»، می‌توان گفت «در کشور اتفاقاتی افتاده، ولی ما در امانیم و بزرگ‌ترها مراقب‌اند».

ایرنا: چه نوع مدیریت رسانه‌ای از سوی خانواده پیشنهاد می‌کنید؟

روانشناس تربیتی: محدود کردن دسترسی کودک به اخبار در ساعات خاص، همراهی در زمان تماشای رسانه‌ها، توضیح ساده و همدلانه اتفاقات و جلوگیری از تماشای صحنه‌های خشونت‌آمیز ضروری است.

همچنین بهتر است والدین با خودآگاهی بیشتری در خانه صحبت کنند و فضای عمومی خانه را به سمت امنیت روانی سوق دهند.

جامعه، مدرسه، خانواده؛ مثلث آرامش کودک

ایرنا: والدین چگونه می‌توانند آرامش روانی کودک را در بحران‌ها حفظ کنند؟

محتشمی: با ثبات، پذیرش، شنیدن و بودن. گاهی فقط بودن پدر یا مادر کنار کودک، در سکوت، بیشترین آرامش را ایجاد می‌کند. بازی، قصه‌گویی، هنر و حتی کارهای روزمره ساده مانند آشپزی با هم، باعث بازسازی حس کنترل در کودک می‌شود.

ایرنا: مدرسه چه نقشی دارد؟

مشاور کودک و نوجوان: مدارس می‌توانند با آموزش مهارت‌های مقابله‌ای، برگزاری جلسات گفت‌وگوی آزاد، استفاده از بازی و هنر درمانی و آموزش معلمان در مدیریت هیجانات کودکان، نقش پررنگی در حفاظت روانی کودکان ایفا کنند. لازم است محتوای آموزشی متناسب با شرایط بحرانی تدوین شود.

زنگ هشدار؛ نشانه‌ها و مداخلات درمانی

ایرنا: چه نشانه‌هایی باید ما را نگران کند؟

محتشمی: تغییرات ناگهانی در خواب، اشتها، رفتار اجتماعی، افت شدید تحصیلی، شب‌ادراری، کابوس، گوشه‌گیری، سکوت مداوم یا پرخاشگری بی‌دلیل، زنگ خطرهایی هستند که باید جدی گرفته شوند.

ایرنا: چه زمانی باید به روانشناس کودک مراجعه کرد؟

روانشناس تربیتی: اگر این نشانه‌ها بیش از دو هفته ادامه داشتند یا شدت آن‌ها زندگی کودک را مختل کرد، حتماً باید مداخله تخصصی انجام شود. تأخیر در درمان، آسیب را عمیق‌تر می‌کند.

ایرنا: آیا روان‌درمانی گروهی یا بازی‌درمانی موثر است؟

محتشمی: بله، بسیار. بازی‌درمانی، نقاشی‌درمانی، قصه‌گویی و گروه‌درمانی برای کودکان، ابزارهایی مؤثر برای بروز احساسات و بازسازی روان هستند. به‌ویژه برای کودکانی که دچار ترومای جمعی شده‌اند.

به گزارش ایرنا، بامداد روز جمعه ۲۳ خردادماه، در پی حمله تروریستی رژیم صهیونی به تهران و تعدادی از شهرهای کشور، شماری از فرماندهان نظامی، دانشمندان و مردم غیرنظامی به شهادت رسیدند.

به دنبال این جنایت رژیم صهیونیستی، رهبر انقلاب - جمعه شب - در یک پیام تلویزیونی تاکید کردند: نیروهای مسلح، رژیم رذل صهیونی را بیچاره خواهند کرد و ان‌شاءالله با قدرت عمل و زندگی برای آنها تلخ خواهد شد و با آنها مماشات نخواهد شد.

جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به حمله وحشیانه رژیم صهیونیستی، عملیات وعده صادق ۳ را (شامگاه جمعه) با شلیک دهها فروند موشک‌ به سمت سرزمین‎‌های اشغالی آغاز کرد.

مرحله دوم این عملیات نیز روز شنبه اجرا شد که گزارش‌های میدانی، تصاویرماهواره‌ای و شنود اطلاعاتی حاکی از اصابت مؤثر دهها موشک به اهداف راهبردی است.

رژیم تروریست صهیونیستی بعد ازظهر امروز یکشنبه ۲۵ خرداد با تشدید حملات وحشیانه خود، نقاطی از تهران را مورد هدف قرار داد. محدوده بزرگراه همت، محدوده‌های میدان ولیعصر، منطقه نیاوران، و خیابان سهرودی از جمله مناطقی هستند که بعد از ظهر یکشنبه مورد هدف تهاجم قرار گرفتند.

دقایقی پس از این حملات رژیم صهیونیستی، سومین مرحله از عملیات وعده صادق ۳ آغاز شد و سرزمین های اشغالی هدف قرار گرفت.

بر اساس گزارش سپاه پاسداران، حجم موشک‌های تهاجمی سپاهیان اسلام به سرزمین های اشغالی در این عملیات ۲ برابر و بانک اهداف ۳ برابر انتخاب شد.

در این مرحله از عملیات وعده صادق ۳، هفت موشک قیام در منطقه طبریا و کریات شمونا به هدف نشست.

آخرین خبر استان مرکزی در اینستاگرام : https://instagram.com/markazi_today