چلچراغ هدایت؛ آیین‌های چندصدساله محرم در سمنان

ایرنا/ آیین «سنگ‌زنی» در سمنان، «یاعباس یاعباس» در شاهرود، «وا زینب» و «شاطری» در دامغان، «حسن حسین» در میامی، «محفه‌گردانی» در مهدیشهر، «زانو زدن» در سرخه، «فرات‌فرات» در گرمسار و «تعزیه‌خوانی به زبان محلی» در آرادان، از جمله شیوه‌های منحصر به فرد عزاداری در سوگ شهادت سید و سالار شهیدان امام حسین(ع) در استان سمنان و گواهی بر دیرینگی ارادت مردم این دیار به فرهنگ عاشوراست.

ماه‌های محرم و صفر در استان سمنان شور و حال خاصی دارد به طوری که تکیه‌ها، هیات‌ها، مساجد و مکان‌های مذهبی از روز آغازین محرم سیاه‌پوش شدند. تکیه‌ها سیاه‌چادرهایی را برای میزبانی از عزاداران حسینی در ورودی تکیه علم کردند و مداحان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) نیز در سوگ شهادت امام حسین(ع) و یاران با وفایش برای عزاداران نوحه‌سرایی می‌کنند.

---

بازار

---

آیین‌های عزاداری مختلفی در سوگ شهادت سیدالشهدا(ع) و یاران با وفایش با سبک و شیوه‌های خاص که برخی بیش از ۵۰۰ سال قدمت دارند در استان سمنان برگزار می‌شود و همه تلاش مردم از پیر و جوان و حتی کودکان و نونهالان، برگزاری باشکوه برنامه‌های این روزها و ترویج فرهنگ حسینی در بین نسل جوان جامعه است.

آیین صدساله «سنگ‌زنی» با نوای «حیدر علی»

از جمله آیین‌های کهن در عزاداری امام حسین(ع) آیین سنتی «سنگ زنی» همزمان با روز ششم ماه محرم در روستای علاء سمنان است،‌ این آیین ریشه‌ای صدساله دارد و شرکت کنندگان ۲ قطعه چوب را که نماد سنگ است، به هم می‌کوبند و با نوای «حیدر علی» در سوگ شهادت سرور و سالار شهیدان و یارانش می‌گریند.

عزاداران ۲ هیات خندق و آقاعلی‌چال در شهر سرخه نیز روزهای تاسوعا و عاشورا در حالیکه لباس عربی بر تن دارند و چهره خود را پوشانده‌اند، به سنگ‌زنی می‌پردازند.

آیین‌های «یا عباس یا عباس» و «چل‌چلا» در شاهرود

روز پنجم محرم در شاهرود، مردم آیین منحصر به فرد با قدمت بیش از یک قرن با عنوان «یا عباس یا عباس» را به یاد رشادت‌ها و دلاوری‌های سردار دشت کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) برگزار می کنند.

سوگواری پنجمین روز از محرم در شاهرود هر سال با آیین سنتی «طوق بندان» آغاز می‌شود؛ خانواده‌ها طوق‌هایی را که به ارث برده‌اند، با بستن پارچه‌ و روسری‌، برای مراسم ظهر آماده می‌کنند.

آیین طوق‌بندان با نواهایی از جمله «ای داد از این عزا، فریاد از این عزا / فریاد، وامصیبتا و دوصد داد از این عزا» همراه است. با نزدیک شدن به اذان ظهر و پیش از ندای موذن، مردان طوق‌ها را بر دست گرفته و به مسجد یا تکیه‌های محل می‌برند.

مردم مجن شاهرود شب سوم محرم همزمان با غروب آفتاب، با اجتماع در تکیه بزرگ شهر، پس از آب و جارو و فرش کردن تکیه، چهل پایه چراغ را آماده می‌کنند و دور تکیه می‌گذارند. سپس بزرگ تکیه که به او «بابای تکیه» گفته می‌شود، با حضور مردم و خدام تکیه نوحه‌سرایی را آغاز می‌کند و عبادت و عزاداری تا طلوع خورشید ادامه می‌یابد که به این آیین در زبان محلی چلاچلا در اصطلاح محلی «چل‌چلا» نیز گفته می‌شود.

نمایش ارادت دامغانی‌ها با «وا زینب» و «شاطری»

روز دهم محرم روستای جَزَن دامغان حال و هوای کربلایی دارد؛ در خانه‌های از قبل تعیین شده، عده‌ای از مردان داوطلب اجرای آیین «شاطری» حاضر می‌شوند و لباس‌های مخصوص به این آیین را می‌پوشند. بر چشمان خود سرمه می‌کشند.

عده‌ای از مادران نیز با پوشاندن لباس و سرمه کشیدن بر چشمان فرزندان و نوه‌های خود، آنان را برای این آیین آماده می‌کنند، در واقع، مادران فرهنگ نینوایی را به کودکان خود یاد می‌دهند و در حفظ و انتقال این آیین به آیندگان نقش‌آفرینی می‌کنند.

لباس‌های افراد شرکت‌کننده در آیین مذهبی «شاطری جزن» مخصوص و دارای پارچه‌های رنگی زیادی است که به نوعی آنان را شبیه فرشته‌های آسمانی می‌کند. این آیین نمادی از حضور و حزن فرشتگان در عزای واقعه نینواست.

آیین «وا زینب» از آیین‌های کهن و معنوی دامغان در روز یازدهم محرم برگزار می‌شود. این آیین با قدمتی چندصدساله، از مهم‌ترین و پرشورترین مراسم عزاداری در دیار دارالمرحمه سمنان به شمار می‌رود که در فهرست میراث معنوی ایران به ثبت رسیده است.

«حسن، حسین» نمادی از ارادت مردم میامی سیدالشهدا(ع)

آیین سنتی «حسن، حسین» در میامی از برجسته‌ترین آیین‌های عزاداری در محرم با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال و ثبت ملی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس است.

این آیین در شب‌های تاسوعا و عاشورا در حسینیه اعظم میامی برگزار می‌شود و نمادی از ارادت مردم این دیار به امام حسین (ع) و امام حسن (ع) محسوب می‌شود.

«محفِه‌گردانی» مهدیشهری‌ها در محرم

آیین «محفه‌گردانی» یا «نخل‌گردانی» مهدیشهر هم همزمان با روز ششم محرم، در حسینیه اعظم مهدیشهر با مرثیه سرایی به زبان محلی برگزار می‌شود. نخل به عنوان نمادی از تابوت امام حسین (ع) با پارچه‌های سبز رنگ پوشانده و در روز نهم محرم همزمان با روز تاسوعا، پس از گرداندن در شهر به بالای کوهی به‌نام «کوه تاسوعا» برده می‌شود.

مردم مهدیشهر در بالای این کوه به عزاداری می‌پردازند و پس از غروب آفتاب به پایین کوه می‌آیند. پارچه های سبز نخل را با پارچه‌های سیاه تعویض و به اصطلاح نخل را برای روز عاشورا سیاه‌پوش می‌کنند.

آیین نخل‌گردانی تکیه جهادیه سمنان نیز با سابقه‌ای بیش از ۱۰۰ سال با شور و نوای خاصی همزمان با تاسوعای حسینی برگزار می‌شود، در این آیین، نخل‌هایی از محله‌های نزدیک در تکیه به هم می‌پیوندند و با فریاد یا حسین و یا ابوالفضل دور تکیه گردانیده می‌شوند.

«زانو زدن» لاسجردی‌ها به یاد ابوالفضل عباس(ع)

«زانو زدن» از آیین‌های ویژه عزاداری محرم در روستای لاسجرد از توابع شهرستان سرخه با بیش از نیم قرن قدمت و ثبت در فهرست آثار معنوی ایران است.

این آیین تداعی‌کننده زانو زدن حضرت ابوالفضل العباس (ع) در برابر امام حسین (ع) برای کسب اجازه برای رفتن به میدان جنگ است.

«تعزیه‌خوانی به زبان محلی» در آرادان

آیین تعزیه‌خوانی در نقاط مختلف استان سمنان در محرم برگزار می‌شود، اما در آرادان تمامی بازیگران تعزیه از خردسالان تا بزرگسالان با زبان محلی این نمایش را اجرا می‌کنند.

بر همین اساس،‌ می‌توان گفت که «تعزیه‌خوانی به زبان محلی» از نمایش‌های آیینی کهن در آرادان به شمار می‌رود.

«فرات‌فرات» نمادی از عطش شهیدان کربلا

«فرات‌فرات» از آیین‌های عزاداری ایوانکی گرمسار در شب تاسوعا برگزار می‌شود و نمادی از عطش و مظلومیت حضرت ابوالفضل العباس (ع) در واقعه عاشوراست.

خادمان مسجد در این آیین تشت آبی را در میانه مجلس عزای امام حسین (ع) قرار می‌دهند و عزاداران گرداگرد آن ایستاده و با سینه‌زنی، به یاد عطش حضرت عباس (ع) عزاداری می‌کنند و پس از اتمام عزاداری، مقداری از آب تشت را برای تبرک می‌نوشند.

به گزارش ایرنا، سمنان معروف به دارالمرحمه با مساحت نزدیک به ۹۷ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع یکی از پهناورترین استان‌های کشور ایران است که با پنج و ۹ دهم درصد مساحت کل کشور، از این نظر هفتمین استان ایران محسوب می‌شود که بیش از یک هزار و ۸۳۳ اثر تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی شناسایی شده دارد.

این خطه از جانب شمال به استان‌های خراسان شمالی، گلستان و مازندران، از جنوب به استان‌های خراسان جنوبی و اصفهان، از شرق به استان خراسان رضوی و از غرب به استان‌های تهران و قم محدود است؛ بر این پایه و به دلیل موقعیت جغرافیایی همجواری با پایتخت و هفت استان مهم کشور، این استان از اهمیت زیادی برخوردار است.

آخرین خبر سمنان در اینستاگرام :
https://instagram.com/semnan_today