هشدار درباره گرمازدگی: از تورم پاها تا خطر سکته مغزی در روزهای داغ

علیرضا رفعتی نوایی، متخصص طب اورژانس و رئیس بیمارستان رازی اهواز اظهار کرد: اثرات گرمازدگی بر فرد می‌تواند به صورت یک تورم ساده گرمایی در اندام‌ها، به ویژه پاها بروز و تا کاهش سطح هوشیاری و سکته گرمایی پیشرفت کند.

وی ادامه داد: انسان‌ها موجوداتی با دمای بدن ثابت هستند و کنترل دما در محدوده طبیعی برای فعالیت‌های عادی بدن بسیار حیاتی است، اما افزایش دمای بدن، چه ناشی از عوامل درونی مانند تب و چه ناشی از عوامل بیرونی همچون گرمای محیط، منجر به ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی بدن می‌شود.

وی افزود: حضور در محیط گرم، اصلی‌ترین عامل گرمازدگی است؛ قرار گرفتن طولانی‌مدت در فضای گرم، فعالیت فیزیکی در محیط‌های داغ، در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار گرفتن و تعریق مداوم و زیاد شرایط لازم را برای گرمازدگی فراهم می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: از اثرات شایع‌ گرمازدگی می‌توان به استرس‌های گرمایی، کرامپ و تورم‌های گرمایی اشاره کرد که عمدتاً در اندام‌های تحتانی بروز می‌کنند و اغلب خود به‌ خود برطرف می‌شوند.

این متخصص طب اورژانس اظهار داشت: تورم اندام‌های تحتانی در افراد مسن یا کسانی که طولانی‌مدت ایستاده یا نشسته‌اند، با بالا نگه داشتن پاها و خروج از محیط گرم قابل رفع است اما با توجه به اینکه انقباضات بسیار دردناک عضلانی، به ویژه در عضلات ساق پا که ناشی از تعریق بیش از حد و از دست دادن آب و الکترولیت‌هاست، جبران نشدن کافی این مواد از دست رفته‌ی بدن می‌تواند منجر به ایجاد کرامپ‌های گرمایی شود و در صورت پیشرفت، علائمی نظیر سردرد، تهوع، استفراغ، ضعف، بدن درد، سرگیجه، افت فشار خون، افزایش ضربان قلب و بالا رفتن دمای بدن بین 39 تا 39.5 درجه سانتی‌گراد (مشابه تب) مشاهده می‌گردد که به آن استرس گرمایی گفته می‌شود.

رفعتی نوایی، سکته گرمایی را تهدید جدی برای حیات فرد برشمرد و هشدار داد: چنانچه علائم استرس گرمایی ادامه یابد و دمای بدن به 40 درجه سانتی‌گراد برسد و علائم مغزی در فرد ایجاد شود، فرد به مرحله سکته گرمایی می‌رسد که به شدت تهدیدکننده حیات او است.

رئیس بیمارستان رازی اهواز با اشاره به گروه‌های آسیب‌پذیر در گرمای شدید هوا خاطرنشان کرد: ظرفیت‌های ذخیره بدن در دو گروه سنی کودکان و سالمندان، کمتر از افراد جوان و میانسال است، علاوه‌بر این، ممکن است سالمندان دچار بیماری‌های زمینه‌ای نیز باشند، بنابراین، علائم گرمازدگی در این دو گروه در مقایسه با سایرین متفاوت بوده و نیاز به مراقبت و پیشگیری بیشتری دارند.

وی درباره اقدامات اولیه در مواجهه با گرمازدگی گفت: در گرمازدگی خفیف، فرد را از محیط گرم خارج کرده، لباس‌های تنگ و تیره او را درآورده و با مصرف نوشیدنی‌های خنک می‌توان گرمازدگی را کنترل کرد. در موارد گرمازدگی معمولی در منزل، غوطه‌ور کردن فرد در آب یخ مجاز نیست؛ تنها یک پاشویه معمولی که در هنگام تب انجام می‌شود، برای کاهش دمای بدن کافی است. اما در گرمازدگی شدید (سکته گرمایی) باید فوراً لباس‌های فرد را کم کرده و بیمار را به سرعت به مراکز درمانی انتقال داد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اظهار داشت: پرهیز از قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید و محیط‌های گرم، پوشیدن لباس‌های به رنگ روشن، سبک، گشاد و با جنس نخی خنک که امکان جریان هوا و دفع گرما را فراهم کند، مصرف مایعات خنک و حاوی نمک (در صورت هوشیاری فرد) و خودداری از مصرف الکل که متابولیسم بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث افزایش شدت گرمازدگی می‌شود، از اهم اقدامات پیشگیرانه در برابر گرمازدگی به شمار می‌رود.

رفعتی نوایی توصیه کرد: کاهش مصرف پروتئین‌ها و افزایش مصرف کربوهیدرات‌ها، مصرف شربت‌های خنک مانند خاکشیر و تخم شربتی (در صورت عدم وجود بیماری زمینه‌ای نظیر دیابت) و همچنین استفاده از کلاه‌های نقاب‌دار در پیشگیری از گرمازدگی در فصول گرم سال می‌تواند کمک کننده باشد.

رئیس بیمارستان رازی اهواز در خصوص کمک‌های اولیه اورژانسی برای افراد گرمازده، گفت: در این شرایط، اگر فرد هوشیار باشد، نوشیدن آب به همراه کمی نمک، خارج کردن لباس‌ها و قرار دادن او در مسیر هوای آزاد بسیار مفید است. اما چنانچه فرد گرمازده هوشیار نباشد، باید لباس‌هایش را درآورده، از محیط گرم خارج کرده و از اسپری آب با دمای 15 تا 20 درجه سانتی‌گراد بر روی بدن استفاده کرد، همچنین قرار دادن فرد در مسیر جریان هوای فن نیز می‌تواند به کاهش سریع‌تر دما کمک کند.

وی  تاکید کرد: به دلیل تعریق زیاد هنگام گرمازدگی، آب و نمک بدن از دست می‌رود و این شرایط منجر به افت فشار خون در فرد می‌شود. مصرف کمی آب به همراه نمک می‌تواند املاح از دست رفته را جبران کند و برای افراد دارای فشار خون بالا نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند.

مدیرکل هواشناسی خوزستان از پیش‌بینی وقوع دماهای 49 درجه و بالاتر در بیشتر مناطق استان خبر داده بود.