طوفان گردوخاک و کمبود پزشک در سیستان؛ مطالبه‌ای برای نفس کشیدن

در شمال استان سیستان و بلوچستان، جایی که پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز، قلب تپنده دشت کهن سیستان را تشکیل می‌دهند، روزهای متوالی‌ست که خورشید پشت پرده‌ای از غبار گم شده و آسمان خاک‌آلود، دیگر آبی نیست. اینجا مردم دیگر طلوع را نمی‌بینند، تنها سایه‌ای کدر از نور. اینجا طوفان میهمان همیشگی تابستان است و نفس کشیدن، گاه آرزویی دست‌نیافتنی!

طوفان‌های گردوخاک سوغات خشکیدن هامون

بادهای موسوم به «120 روزه» از دیرباز بخشی از اقلیم سیستان بوده‌اند؛ اما آنچه امروز سیستانی‌ها با آن روبه‌رو هستند، دیگر یک پدیده طبیعی قابل تحمل نیست. با خشکیدن تالاب هامون به عنوان شاهرگ حیاتی منطقه، ماسه‌های ریز و درشت، بستر زندگی را فراگرفته‌اند؛ از مزارع تا کلاس‌های درس، از کوچه‌ها تا اتاق بیمارستان‌ها.

طی هفته‌های گذشته، سرعت باد در برخی روزها از 100 کیلومتر در ساعت فراتر رفته و میزان غلظت گرد و خاک بعضاً 25 برابر حد مجاز اعلام شده است. در این وضعیت، تعطیلی ادارات، اختلال در حمل‌ونقل، نابودی محصولات کشاورزی و افزایش بیماران تنفسی تنها گوشه‌ای از پیامدهاست.

حمله طوفان گردوخاک به ریه‌ها و کمبود پزشک

لادن صفائیان، فوق تخصص ریه مستقر در کلینیک تخصصی زابل با اشاره به شرایط خاص آب و هوایی منطقه سیستان، اظهار داشت: متاسفانه در منطقه سیستان به خاطر طوفان‌هایی که دارد و گرم و خشک بودنش، ریسک بیماری‌های ریوی افزایش پیدا می‌کند.

وی افزود: متاسفانه هم از نظر بیماری‌های ریوی و هم از نظر بیماری‌های دیگر، تعداد همکاران فوق تخصص یا متخصص در این منطقه کمتر از مناطق دیگر کشور است. بنابراین، حضور همکاران در این منطقه و خدمت‌رسانی به مردم بسیار ارزشمند است. این مردم هموطنان ما هستند و تفاوتی با دیگر نقاط کشور ندارند.

این فوق تخصص ریه با ابراز خرسندی از آشنایی با گروه‌های جهادی، گفت: خوشحالم که با یک گروه جهادی آشنا شدم که حضور در این منطقه را برای من میسر کرد. خودم خیلی دوست دارم این خدمات را ادامه دهم و فکر می‌کنم با یک برنامه‌ریزی می‌توانیم این کار را به خوبی انجام دهیم.

صفائیان با اشاره به جمعیت بالای پزشکان در ایران، پیشنهاد داد: می‌توان با اطلاع‌رسانی در انجمن ریه و با توجه به وجود افراد خیر بین پزشکان، برنامه‌ریزی کرد تا پزشکان در سفرهای دو روزه به این منطقه، به تعداد زیادی از بیماران خدمات ارائه دهند.

وی در پایان ضمن تشویق هموطنان به مشارکت در حرکت‌های جهادی، تاکید کرد: متاسفانه در چند سال اخیر یک اخلاق نق‌زنی اجتماعی بین مردم ما شایع شده است. باید از این حالت دست برداریم و بیشتر به این فکر کنیم که چه کاری از دستمان بر می‌آید. من فکر می‌کنم اگر واقعاً هموطنان ما دست به دست هم بدهند، همه مشکلات این مملکت حل می‌شود. باید ذهنمان را به سمت حل مسائل مملکت ببریم.

طبق آمارهای اعلام‌شده، مراجعات بیماران به مراکز درمانی در روزهای طوفانی بین 30 تا 40 درصد افزایش می‌یابد. این در حالی است که استان از کمبود پزشک فوق تخصص، به‌ویژه در حوزه‌های ریه و قلب، رنج می‌برد.

آمار بالای مراجعه مردم به مراکز درمانی در روزهای طوفانی

حسین شهدادی، سرپرست دانشگاه علوم پزشکی زابل با اشاره به افزایش مراجعات مردمی در زمان گرد و خاک به بیمارستان‌های منطقه سیستان، اظهار داشت: در روزهای اخیر فقط ظرف مدت دو روز 642 نفر به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی منطقه مراجعه کرده‌اند که از این تعداد 578 نفر درمان‌های سرپایی دریافت کرده و 64 نفر نیز بستری شده‌اند.

وی عمده مشکلات مراجعه‌کنندگان را ناشی از پدیده ریزگردها و طوفان‌ها عنوان کرد و افزود: بیشتر مراجعات در زمینه مشکلات تنفسی، قلبی، چشمی و تصادفات ناشی از کاهش دید در پی وقوع طوفان گردوخاک بوده است.

بیماران از تردد در فضای باز خودداری کنند

سرپرست دانشگاه علوم پزشکی زابل با تاکید بر اهمیت رعایت نکات بهداشتی از سوی بیماران مزمن، تصریح کرد: متاسفانه بسیاری از بیماران منطقه بیماری مزمن دارند و باید در این ایام و هنگام وقوع طوفان گردوخاک از تردد در فضای باز خودداری کرده و در صورت ضرورت، حتماً از ماسک استفاده کنند.

شهدادی همچنین با اشاره به افزایش تصادفات بین شهری ناشی از شرایط نامساعد جوی، خاطرنشان کرد: باید تلاش بر این باشد که هنگام وقوع طوفان گردوخاک تردد بین شهری انجام نشود، زیرا اکثر تصادفات معمولاً در این محورها اتفاق می‌افتد.

وی به بیماران قلبی و عروقی و سایر بیماران مزمن توصیه کرد در این ایام بیشتر از مایعات و شیر استفاده کنند و تا حد ممکن در منزل بمانند و از انجام کارهای در محیط باز صرف نظر کنند.

استفاده از ماسک ضروری شد

سرپرست دانشگاه علوم پزشکی زابل استفاده از ماسک در فضاهای باز را برای بیماران ضروری دانست و گفت: طوفان‌ها مدت طولانی است که مردم را گرفتار کرده و این باعث شده که بیماری‌های تنفسی زیادی همراه داشته باشند. زدن ماسک ممکن است در هوای گرم برای مردم سخت باشد، اما از مشکلات تنفسی آنها جلوگیری می‌کند.

مرد سالمند زابلی در نوبت ویزیت دکتر متخصص ریه سرفه‌کنان و در حالی که ماسکش را جابه‌جا می‌کرد به خبرنگار تسنیم گفت: دیگر توان نداریم. هر روز همین وضعیت است. این ریزگردها امانمان را بریده است. پیر و جوان نمی‌شناسد و همه را مریض کرده است.

مسئولان به فریاد سیستان برسند

خانمی که کلینیک کودکی بیمار با مشکلات ریوی را در آغوش داشت، با صدایی لرزان گفت: بچه‌ام به سختی نفس می‌کشد، سرفه می‌کند و نمی‌تواند درست نفس بکشد. داروهایی که نباید یک بچه یک ساله بخورد، دارم به او می‌دهم. شرایط در پی تداوم طولانی مدت طوقان گردوخاک خیلی سخت شده است.

جوانی زابلی با چهره‌ای خسته به خبرنگار تسنیم گفت: وضعیت غیرقابل تحمل شده لست؛ نمی‌دانیم چه کار کنیم. هر روز بدتر از دیروز. مسئولین باید فکری به حال ما بکنند. نمی‌شود که همین‌طور دست روی دست بگذارند و تماشا کنند.

کربلایی قاسم، کشاورز روستایی در شهرستان هیرمند هم می‌گوید: ما سال‌ها با باد زندگی کرده‌ایم، اما حالا این باد دیگر باد زندگی نیست، باد مرگ است. نه محصولی می‌ماند، نه جانی در دل انسان.

مقاومت بی‌پایان مردم؛ امیدی در دل رنج

مردم سیستان اگرچه خسته‌اند، اما هنوز ایستاده‌اند. در برخی مناطق، مردم با کاشت درختان مقاوم به خشکی مانند گز و تاغ، درصدد مقابله با فرسایش بادی هستند. طرح‌هایی مانند کمربند سبز، مالچ‌پاشی، مدیریت روان‌آب‌ها و انتقال آب از منابع مرزی نیز مطرح شده‌اند، اما همه این‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و بودجه‌های قابل‌اتکا هستند.

یکی از فعالان محیط‌زیست منطقه می‌گوید: این بحران، تنها بحران سیستان نیست، بحران ایران است. نابودی زیست‌بوم سیستان یعنی مهاجرت گسترده، تشدید فقر و ناپایداری اجتماعی.

مدیرکل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان اخیراً در مصاحبه با تسنیم اعلام کرد تهیه سند جدید مقابله با گردوغبار در دستور کار است. همچنین پروژه‌هایی با هدف احیای بخشی از تالاب هامون و کاهش منشاء داخلی گردوغبار در حال اجراست، ولی پیشرفت آن‌ها با کندی همراه است.

مردم سیستان سزاوار آسمانی آبی و نفسی آرام و خسته از وعده‌ها، چشم انتظار عمل هستند. برای آن‌ها «نفس کشیدن» یک حق است، نه یک امتیاز و این امر نیازمند عزم ملی است. راه حل‌های مقابله با این بحران وجود دارند، اما آنچه حیاتی‌تر است، اراده‌ای جدی برای اجراست.