بهره‌برداری هوشمندانه از روان‌آب‌ها و پساب؛ راهکاری مؤثر برای عبور از بحران آب

ایرنا/ اراک - ایرنا - با توجه به چالش‌های روزافزون کمبود آب و آلودگی منابع آبی، استراتژی‌های بهینه‌سازی مصرف روان‌آب‌ها و پساب‌ها به عنوان رویکردی کلیدی برای مدیریت پایدار منابع آبی و حفاظت از محیط زیست مطرح شده است.

به گزارش ایرنا، در دنیای امروز، مدیریت منابع آبی به یکی از حیاتی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی تبدیل شده است. تغییرات اقلیمی، افزایش جمعیت و صنعتی شدن، موجب فشار روزافزون بر منابع آب شده و در بسیاری از مناطق، کمبود آب به معضلی جدی تبدل گشته است.

---

بازار

---

براساس داده‌های سازمان‌های بین‌المللی، پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۵۰، بیش از ۵۰ درصد جمعیت جهان با کمبود جدی آب مواجه شوند. در این وضعیت بحرانی، استفاده بهینه از روان‌آب‌ها و پساب‌ها به‌عنوان منابعی قابل دسترس، می‌تواند بخش زیادی از این فشار را کاهش دهد و به مدیریت پایدار منابع آبی کمک کند.

روان‌آب‌ها و پساب‌ها، به‌عنوان منابع آبی در دسترس، نه‌تنها ظرفیت تأمین نیازهای آبی را دارند، بلکه می‌توانند بهبود کیفیت خاک و افزایش بازدهی محصولات کشاورزی را نیز به همراه داشته باشند. بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که استفاده صحیح و کارآمد از این منابع می‌تواند به تولید پایدار و حفاظت از محیط‌زیست منجر شود.

علاوه بر این، بهره‌برداری بهینه از پساب‌ها در فرآیند تصفیه و بازچرخانی آب، می‌تواند به کاهش آلودگی محیط‌زیست کمک کرده و از ورود مواد آلاینده به منابع آب شرب جلوگیری کند. این امر نیازمند به کارگیری فناوری‌های نوین و روش‌های مدیریتی مناسب است که می‌تواند در نهایت به بهبود کیفیت زندگی در جوامع محلی منجر شود.

اهمیت این مسئله به‌قدری است که کشورهای مختلف در تلاشند تا با استفاده از تجربیات سایر کشورها و با بومی‌سازی راهکارها، به بهبود مدیریت منابع آبی خود بپردازند و در این رهگذر بازچرخانی آب و بهره‌برداری و استفاده اصولی از روان‌آب‌ها و پساب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

مدیرعامل شبکه مردم نهاد منابع طبیعی و محیط زیست استان مرکزی اجرای طرح‌های مناسب و تسریع در تصمصم‌گیری و اقدام را لازمه وضعیت کنونی کم‌آبی کشور و به تبع آن استان مرکزی می‌داند و تخریب‌های زیست محیطی را یک عامل مهم در کم‌آبی امروز معرفی می‌کند.

سیاوش آقاخانی می‌گوید: مرحله اول در خصوص احیای منابع آبی مقابله با سازگاری به تغییر اقلیم است، برای این منظور در سطح بین‌المللی سازمان ملل پیشنهاد ایجاد فضای سبز پایدار جنگلی را ارائه کرد.

وی ادامه می‌دهد: تغییرات اقلیمی، افزایش گازهای گلخانه‌ای و افزایش دمای کره زمین زنگ‌های خطری است که مواجه به کم‌آبی و بعد از آن بی‌آبی یکی از اثراتش است.

مدیرعامل شبکه مردم نهاد منابع طبیعی و محیط زیست استان مرکزی تاکید می‌کند: مقابله با گازهای گلخانه‌ای نیز نیاز به یک مبارزه داشت که برای این مورد طرح ترسیب کربن مطرح شد که در این طرح ظرفیت جذب کربن در خاک و گیاه افزایش داده می‌شود.

آقاخانی تصریح می‌کند: اجرای طرح ترسیب کربن نیاز به ایجاد و توسعه مناطق جنگلی که البته شامل گونه صحیح، زمان کاشت و مکان مناسب است و نیز مدیریت پایدار مراتع و استفاده از روش‌های کشاورزی کم‌کربن است.

وی با اشاره به اینکه کاشت یک میلیارد درخت در راستای اجرای طرح ترسیب کربن در کشور پیش‌بینی شده است، عنوان می‌کند: روش کاشت مناسب و ایجاد شرایط کاشت به نحوی که تنفس ریشه به درستی انجام شود و نیز استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای در این طرح اهمیت ویژه دارد.

مدیرعامل شبکه مردم نهاد منابع طبیعی و محیط زیست استان مرکزی می‌گوید: متاسفانه مواردی مانند آسفالت معابر و جاده‌ها، یا بلندمرتبه سازی در ساختمان‌ها، تخریب مواردی مانند قنات‌ها یا چمن‌کاری‌های متعدد و بسیاری دیگر از اقدامات کارشناسی نشده توسعه ناتوازن را رقم زد در صورتی که به عنوان نمونه مقابل آسفالت و کاهش سطح نفوذ آب باید اقدام اصلاحی تعریف می‌شد که به منابع آب زیرزمینی آسیب وارد نشود.

آقاخانی عنوان می‌کند: توسعه پایدار با همه ابعادش باید مورد توجه قرار می‌گرفت که متاسفانه اینگونه نبود به عنوان نمونه در همین شهر اراک جانمایی‌های نامناسب صنایع یا اقدامی که اکنون شاهد آن هستیم مانند صدور مجوز به صنعت آب‌بر فولاد به طبیعت آسیب وارد کرد و در نهایت به دوران کم‌آبی اکنون رسیده‌ایم.

وی در پاسخ به سوال ایرنا، که اقدامات بلند مدت اصلاحی برای مقابله اساسی با بی‌آبی می‌تواند شامل چه مواردی باشد و بازچرخانی آب تا چه حد به بهبود شرایط کمک می‌کند؟ پاسخ می‌دهد: 2 مسئله در بحث بازچرخانی آب وجود دارد که مربوط به استفاده از پس‌آب و روان‌آب‌ها و کمک گرفتن از درختکاری است.

مدیرعامل شبکه مردم نهاد منابع طبیعی و محیط زیست استان مرکزی ادامه می‌دهد: پس‌آب تصفیه شده باید برای مصارفی مانند فضای سبز شهری مورد استفاده قرار بگیرد که این تنها به کاهش مصرف آب ختم نمی‌شود بلکه آب در زمین نفوذ و از طریق گیاه به آب‌های زیرزمینی منتقل می‌شود و خود یک چرخه برای حفاظت از آب موجود است.

آقاخانی بیان می‌کند: مورد دیگر مربوط به درختکاری و جنگل‌کاری است، ایجاد مناطق درختکاری به افزایش نفوذ آب در زمین و افزایش سطح آب‌های زیرزمینی کمک می‌کند از طرفی درخت و گیاه سطح تابش نور خورشید به زمین را کاهش و خود باعث افزایش میزان رطوبت و حفاظت از خاک می‌شود که همه این موارد زمینه افزایش بارندگی و بازچرخانی آب در طبیعت را فراهم می‌کند.

وی می‌افزاید: طرحی مانند طرح ترسیب کربن در کنار کمک به کاهش گازهای گلخانه‌ای در واقع به بازچرخانی آب و افزایش رطوبت کمک می‌کند و طرح‌های دیگر نیز برای افزایش فضای سبز باید در نظر گرفته شود.

مدیرعامل شبکه مردم نهاد منابع طبیعی و محیط زیست استان مرکزی تاکید می‌کند: استفاده از گونه مناسب محیط و رعایت همه نکات شرایط کاشت بسیار مهم است و باید مورد توجه قرار بگیرد.

آقاخانی خاطرنشان می‌کند: مورد دیگر مربوط به روان‌آب‌ها است متاسفانه باوجود تذکر چندین ساله فعالان محیط زیست در خصوص استفاده صحیح از این روان‌آب‌ها طبق تجربه دیگر کشورها، تاکنون اقدام موثری نشده است و حجم قابل توجهی از این آب به فاضلاب‌ها منتقل می‌شود در صورتی که می‌توان در یک زیرسازی جمع‌آوری و در مواردی مانند همین پروژه ایجاد فضای سبز استفاده و به افزایش بارندگی کمک کرد.

وی می‌گوید: همراه با این اقدامات باید در بخش شهری برای مدیریت فضای سبز نگاه تخصصی وجود داشته باشد، به عنوان نمونه باید گونه‌ای مانند فرانکینیا جایگزین شود که هم کم‌آب‌برتر باشد و هم سطح پوشش مناسبی برای کاهش تابش نور خورشید به خاک داشته باشد.

به گزارش ایرنا، طرحی مانند طرح ترسیب کربن در استان مرکزی در فاز اول سال 1392 تا 1397 در منطقه گل چشمه و بزیجان شهرستان محلات با مساحت حدود 78 هزار هکتار آغاز شد و اکنون نیز فاز چهارم این طرح در دست اجرا است.

از سال گذشته تاکنون نیز 61 هکتار نهالکاری آتریپلکس و تاغ در منطقه توتک و همچنین 20 هکتار بادامک کاری در منطقه جمال آباد انجام و بخشی در حال انجام و در مجموع فاز چهارم تاکنون 30 درصد پیشرفت داشته است.

باتوجه به شرایط موجود نیاز است اقدام فوری در خصوص مواردی که به بارندگی ختم شود انجام داد، طرح ترسیب کربن، یا ایجاد فضای سبز مناسب محیط و اقلیم، جمع‌آوری روان‌آب‌ها و نیز استفاده از پس‌آب تصفیه شده همه این موارد باید در اقدام فوری عملی شود و تعلل در هر کدام به معنای از دست دادن سال‌های آینده و بحران جدی‌تر در بحث آب است.

امروز نیاز است مطالبه‌گران اجتماعی در کنار بخش دولتی قرار بگیرند و همپای اقدامات مطالبه اثربخش و کمک کننده داشته باشند و بخش دولتی نیز باید با تدوین و اجرای برنامه‌های کارشناسی شده از بحران سال‌های آینده جلوگیری شود.

استفاده بهینه از روان‌آب‌ها و پساب‌ها در برابر چالش‌های مربوط به کم آبی و آلودگی منابع آبی، به عنوان یک استراتژی کلیدی و ضروری شناخته می‌شود. علاوه بر این، فرآیندهای تصفیه و بازچرخانی پساب‌ها، امکان استفاده از آب‌های نامطلوب را فراهم می‌آورد و به منابع آبی افزوده می‌شود. این مهم نیازمند همکاری همه‌جانبه میان همه نهادهای متولی، نهادهای خصوصی و جوامع محلی است تا از طریق آموزش و فرهنگ‌سازی، به افزایش آگاهی و مشارکت عمومی در این زمینه پرداخته شود.

در نهایت، با پیاده‌سازی استراتژی‌های بهینه مدیریت منابع آبی و اجرای طرح‌های نوآورانه، می‌توان به کاهش هدررفت آب، حفظ اکوسیستم‌ها و تأمین امنیت غذایی نزدیک‌تر شد. این تلاش‌ها نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی در جامعه کمک می‌کند، بلکه به‌عنوان یک الگوی پایدار برای مدیریت آب در سطح جهانی مورد توجه قرار خواهد گرفت. امید است با اقدامات مشترک و مؤثر، به سوی آینده‌ای پایدار و با منابع آبی مدیریت شده گام برداریم.