چشم در چشم کودکان مرزنشین، پشت دیوار رویاها

ایرنا/ بیرجند- ایرنا- در دل روستاهای محروم شهرستان سربیشه خراسان جنوبی، پا به خانه‌هایی گذاشتیم که جای کلبه‌های سنگی و چوبی ناایمن را گرفته‌اند و از آنجا لبخند امید را بر لب کودکان مرزنشین دیدیم که با نگاهی معصوم از پشت دیوار خانه رویاهایشان به آینده‌ای روشن و ایمن چشم دوخته‌اند.

به گزارش ایرنا برای روایت تحولی چشمگیر در دل محروم‌ترین روستاهای خراسان جنوبی، راهی سفری ۱۲۰ کیلومتری به سمت مرز افغانستان شدیم. مقصد ما روستاهای مرزی شهرستان سربیشه بود که با تمام سختی‌ راه‌های خاکی و گذر از رودخانه‌های سنگلاخی، تغییراتی بنیادین در ساخت خانه‌ها و زندگی مردمانش رقم خورده است.

---

بازار

---

تور رسانه‌ای بنیاد مسکن انقلاب اسلامی با مشارکت خانه مطبوعات خراسان جنوبی فرصتی فراهم کرد تا بتوانیم تصویری واقعی و ملموس از مقاومت و امید مردمی را روایت کنیم که در دل مشکلات اقتصادی و طبیعی، خانه‌های قدیمی و سنگی خود را به منازل نو و مقاوم تبدیل کرده‌اند.

اینجا روستای لجونگ از توابع بخش درح شهرستان سربیشه است که در چند کیلومتری مرز افغانستان واقع شده و مجالی برای خبرنگاران مرکز خراسان جنوبی شده تا داستان‌هایی را از پشت دیوارهای نو و کودکانی با رویای شیرین روایت کنند که دل به فردایی روشن بسته‌اند.

با هر قدم در این خاک سخت و با هر گفت‌وگو با اهالی مهربان، فهمیدیم که این سفر تنها ثبت یک تغییر در ساختار معماری روستایی نیست؛ بلکه ثبت اراده و عزم مردمی است که زیر سقف‌های نو، زندگی و رویایشان را دوباره ساخته‌اند.

خانه‌های مقاوم تعبیر رویای دختران نوجوان

دختران نوجوانی که در این روستاها بزرگ می‌شدند، همیشه آرزوی داشتن خانه‌ای تمیز و مرتب را در دل داشتند؛ حدیثه یکی از این دختران است که ۱۴ سال بیشتر سن دارند اما روزها و شب‌های زیادی از ترس فرو ریختن سقف خانه به آغوش کابوس رفته است.

در خاطراتش ما را به زمستان‌هایی می‌برد که با هر بارندگی از لابه لای چوب‌های سقف آب چکه می‌کرد و صدای زو زوی باد از ترک‌‍های عمیق دیوارها به گوشش می‌رسید.

حتی قبل از به دنیا آمدن او هم مادر و خواهران بزرگ‌تر شب‌های زیادی تا صبح آب باران را با سطل‌ و پارچ جمع می‌کردند تا اثاثیه مختصرشان زیر آب نرود.

تلاش پدر و برادر برای بام اندود کردن و پلاستیک کشیدن هم بی فایده بوده این خانه‌هایی ارثیه ای که قدمت برخی از آنها به بیش از ۷۰ سال هم می رسد عمرش را کرده و خشکسالی‌های پیاپی توان و رمقی برایشان نگذاشته که بخواهند برای ساخت خانه جدید هزینه کنند.

همانطور که با حدیثه از کوچه پس کوچه‌های لجونگ عبور می‌کنیم او نگاهی به خاطرات روزهای سخت گذشته دارد و به خبرنگار ایرنا می‌گوید: قبلاً برای حمام رفتن باید مسیری طولانی می‌رفتیم تا به قنات برسیم، با خودمان دیگ بزرگی را می بردیم و آنجا روی آتش آب گرم می‌کردیم تا بتوانیم نوبتی حمام کنیم.

این شیوه استحمام در روزهای سرد زمستان در خاطراتش پررنگ تر است چرا که حتی اتاقکی که سر قنات به آن حمام عمومی می‌گفتند در نداشت و پرده آفتاب سوخته، حجاب و حایل آن بود.

او با لبخندی از امید ادامه داد: اما حالا، خانه‌های ما تغییر کرده‌اند، ساختمان‌های نو و مقاومی که ساخته شده‌اند، حمامی تمیز وکاشی‌کاری شده دارد. دیگر لازم نیست در سرما بیرون باشیم یا برای حمام رفتن راه طولانی تا سر قنات برویم.

اما در فاصله‌ای چند متری از خانه‌های قدیمی روستا، چشمم به اتاقی کوچک افتاد که مردم محلی به آن مُستراح می‌گفتند، در آهنی زنگ‌زده آن نیم باز بود و با وزش باد باز و بسته می‌شد، سقف گنبدی شکل این دستشویی از گل و خاک ساخته شده، ترک‌هایی روی آن دیده می‌شد و باران‌های گذشته ردپایش را به یاد می‌آورد.

از حدیثه می‌پرسم حالا هم از این دستشویی‌ها استفاده می‌کنید با خنده پاسخ می‌دهد: حالا که در خانه‌های جدید دستشویی تمیز کاشی شده داریم دیگر نیازی است که در گرما و سرما از خانه خارج شویم.

این نبرد آنها با زندگی در شرایط سخت، زمان پایان یافت که مسئولانی از شهر به روستایشان آمدند تا نوید ساخت خانه مقاوم دهند.

با وجود مسیرهای خاکی دشوار و رودخانه‌های سنگلاخ که عبور از آن‌ها گاهی روزها راه دسترسی را مسدود می‌کند، اما نهادهای متولی با همت و همدلی خود اهالی، مصالح را به حمل کردند و توانستند طرحی را به نام مسکن محرومان رقم بزنند که می‌‍تواند الگوی برای دیگر مناطق باشد.

یک تعهد چند جانبه بین ۲ نهاد انقلابی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و بنیاد مستضعفان با سازمان برنامه و بودجه منجر به تحول خانه سازی در این روستاهای مرزی شد.

طرحی که گرچه چند سال به طول انجامید اما اکنون تعبیر رویای کودکان لجونگ و دیگر روستاهای محروم مرزی شده است که بالاخره طعم زندگی در خانه مقاوم را چشیدند.

دختران حالا با غرور از خانه‌های تمیز و مستحکم خود حرف می‌زنند، مادران دیگر نگران باران و برف نیستند و پسران جوان می‌توانند به جای تعمیر سقف‌های آسیب‌دیده، به فکر توسعه و پیشرفت روستا باشند.

این تغییرات نه تنها کیفیت زندگی مردم را بالا برده، بلکه روحیه و امید به آینده را در دل‌های آنها زنده کرده است.

در سال‌های اخیر، روستاهای مرزی خراسان جنوبی شاهد تحولات قابل توجهی در ساختار خانه‌ها و معماری سنتی خود بوده‌اند. خانه‌های قدیمی که عمدتاً با مصالح سنگ و چوب ساخته شده بودند، به دلیل فرسودگی و نداشتن مقاومت کافی در برابر عوامل طبیعی و شرایط جوی، نیازمند بازسازی و مقاوم‌سازی بودند.

همکاری اهالی و حمایت‌های دولتی و نهادهای انقلابی باعث شد این خانه‌های سنتی جای خود را به ساختمان‌های مقاوم‌تر و مدرن‌تر داده‌اند.

مصالح نوین مانند آجر، سیمان، بلوک‌های بتنی و آهن در ساخت این خانه‌ها به کار رفته است که علاوه بر افزایش دوام، امنیت ساکنان را نیز تضمین می‌کند. همچنین استفاده از فناوری‌های جدید ساختمانی باعث شده تا خانه‌ها علاوه بر استحکام، از نظر زیبایی و رفاه نیز بهبود یابند.

این روند تغییرات نه تنها باعث ارتقای کیفیت زندگی مردم روستا شده، بلکه حفظ جمعیت و جلوگیری از مهاجرت‌های بی‌رویه به شهرهای بزرگ هم از نتایج آن است. همچنین حفظ پیوند با فرهنگ و معماری بومی در قالب جدید، از دغدغه‌های اصلی اهالی بوده که با دقت مورد توجه قرار گرفته است چرا که تلاش شده خانه‌های جدید در مجاورت همان کلبه‌های قدیمی ساخته شود تا حس تعلق برای اهالی به خانه و کاشانه قبلی باقی بماند.

تفریح ساده روی سنگ فرش کلاته بلوچ

کلاته بلوچ هم روستایی دیگری است که همچون لجونگ چند سال قبل هدف تحول قرار گرفت و حالا سهیلا، دخترکی با چشمانی پر از امید و لبخندی که پشت روزهای سخت پنهان شده، همراه پدر، مادر و سه خواهر و برادر دیگر در خانه‌ی جدیدشان زندگی می‌کند.

کنار اتاق کوچک سهیلا، عروسکی کهنه و رنگ‌رفته روی یک میز چوبی کوچک به چشم می خورد. همان عروسک قدیمی که از روزهای کودکی‌ همراهش بوده، اکنون شریک شادی روزهایی است که پیش از این یک رویا بود.

او و خواهر کوچکترش آمنه با ذوق و شوق ما را به داخل خانه جدیدش می‌برد ، در آشپزخانه محقرشان اثاثیه مختصری به چشم می خورد، سهیلا همانطور که با افتخار خانه نو را رونمایی می کند اما با حسرت نبود کابینت و گاز را یادآور می شود و می‌گوید: فعلا وسایل را روی زمین گذاشتیم اما مادرم گفته اگر اینجا کابینت داشته باشد خیلی قشنگ می‌شود.

سنگ‌فرش‌ کوچه‌های کلاته بلوچ هم حال و هوایی متفاوت به این روستا بخشیده‌ است این را می‌توان از چشمان کودکان پابرهنه ای خواند که با شور و شوق روی این سنگ‌فرش‌ها بازی می‌کنند؛ پای‌های کوچکشان روی سنگ‌ها فرش‌های، داغ تصویری از امنیت و زیبایی روستا به رخ می‌کشد و صدای خنده‌های کودکانه نشان از زندگی ساده و بی‌دغدغه‌شان دارد.

مادری کنار خانه‌اش ایستاده و با لبخندی از رضایت می‌گوید:قبلاً اینجا پر از سنگ و لاخ بود، اما حالا که سنگ‌فرش کرده اند، یکی از تفریحات بچه‌ها همین بازی با پای برهنه است.

زن جوانی که حدود ۱۰ سال از زندگی مشترکش را در خانه‌ای گلی و فرسوده گذرانده، امروز با نگاهی پر از امید وارد خانه جدید و مقاوم‌ش شده و می‌گوید: ۱۰ سال، با تمام سختی‌ها و تنگناها، در همان خانه‌های گلی و نم‌دار زندگی کردیم.هر بار باران که می‌بارید، نگران سقف و دیوار بودیم که نشتی نکند یا خراب نشود. اما امروز که پا به خانه جدید گذاشتم، انگار باری از دوشم برداشته شده شوهرم ماهها برای کار به شهرهای دور می‌رود و من در خانه جدید حس امنیت و آرامش دارم.

فاطمه اما امیدوار است که با رسیدن امکاناتی مانند گاز و آب زندگی آنها بیش از پیش راحت و آرام شود و این خانه نو، نقطه شروعی برای روزهای بهتر باشد.

پایان ترس‌ها

روستای دامدامه مقصد بعدی خبرنگارانی بود که ماموریت داشتند تحول در چهره روستاهای مرزنشین را روایت کنند.

در این روستا با یکی از اهالی کهنسال هم صحبت می‌شویم که نگاهی عمیق به خانه‌های تازه‌ساز دارد و از سال‌هایی می‌گوید که زندگی زیر سقف‌های گِلی و دیوارهای فرسوده، سرشار از ترس و ناامنی بود. غلامرضا ماخونیکی می افزاید: قدیم‌ترها وقتی شب می‌رسید، هیچ‌وقت آسوده نمی‌خوابیدیم. کف خانه‌ها خاکی بود و پر از عقرب و حشره ، دائم باید حواسمان به بچه‌ها می‌بود که نیش نخورند. الان اما این خانه‌های جدید واقعا امن و محکم‌ هستند. سقف خوب، دیوار درست، دیگر از آن ترس‌ها خبری نیست و زندگی ما آرام شده است.

تحویل هزار و ۸۰ واحد مسکن محرومان در خراسان جنوبی

مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان جنوبی که در این سفر خبرنگاران را همراهی می کرد درباره روند ساخت خانه‌ها گفت: بر اساس تفاهم‌نامه سال ۱۴۰۱ بنیاد مسکن و بنیاد مستضعفان، ساخت مسکن روستایی در مناطق مرزی با سرعت بیشتری دنبال شد، زمین رایگان برای همه متقاضیان تأمین شد و عملیات ساخت با مشارکت مستقیم مردم آغاز شد.

قاسم تنها، با بیان اینکه از سهمیه ۲۰ هزار واحد کشور، هزار و ۸۰ واحد سهم استان بود که تاکنون تحویل شده است؛ ادامه داد: برای هر واحد علاوه بر تسهیلات ۲۰ ساله با کارمزد پنج درصد، ۵۰ میلیون تومان کمک بلاعوض، ۱۰ تن سیمان و ۲ تن میلگرد رایگان از سوی بنیاد مستضعفان اختصاص یافته است.

وی با اشاره به اینکه بخش عمده کارهای یدی توسط خود روستاییان انجام شد و پیمانکاران بومی نیز در کنار مردم راهنمایی‌های لازم را ارائه دادند یادآور شد: به همین دلیل واحدها در کوتاه‌ترین زمان ممکن آماده اسکان شدند.

مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان جنوبی یادآور شد: یکی از سیاست‌های بنیاد مسکن، مقاوم‌سازی واحدهای روستایی است که با همراهی مردم و حمایت‌های دولت، امروز شاهد هستیم خانوارهای مرزنشین در این مناطق، به جای خانه‌های فرسوده و ناایمن، در واحدهای مقاوم و ایمن ساکن شده‌اند.

وی ادامه داد:برای شهرستان سربیشه در پنج روستا از جمله لجونگ، کلاته بلوچ و دامدامه مجموعا ۱۵۳ واحد احداث شده که بیش از ۸۲ میلیارد تومان هزینه ساخت آن بوده است.

تنها با اشاره به اینکه ۹۵ درصد واحدها تاکنون تحویل مردم شده و ساکن آن هستند ادامه داد: تکمیل زیرساخت آب، برق و گاز هم از دیگر خدماتی است که علاوه بر جدول گذاری و سنگفرش معابر دنبال می‌شود.

خراسان جنوبی ۱۲ شهرستان دارد که چهار شهرستان آن مرزی است.