تسریع صدور مجوز و واگذاری زمین، راهکار توسعه انرژیهای تجدیدپذیر در کردستان

ایرنا/ سنندج- ایرنا- کارشناسان حوزه انرژی، در میزگرد ایرنا سنندج، تسریع صدور مجوز، تسهیل در واگذاری زمین و پرداخت تسهیلات کمبهره به سرمایهگذاران را مهمترین راهکارهای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر از جمله نیروگاههای خورشیدی بزرگ مقیاس اعلام کردند.
به گزارش خبرنگار ایرنا، امروزه مصرف انرژی در جهان رو به افزایش و میزان منابع انرژی هم به شدت رو به کاهش است، این به معنای ناترازی انرژی است؛ موضوعی که چند سالی است در ایران با آن دست و پنجه نرم میکنیم و البته امسال این مشکل، چالش و مشکلات بیشتری برای مردم ایجاد کرده است.
با توجه به وضعیت کم آبی کشور و آلودگی زیست محیطی و خاموشیهای گاه و بیگاه برق به خاطر کمبود تولید، استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر برای تولید برق و استفاده آن در بخش های مختف صنعتی و کشاورزی ضرورتی انکارناپذیر است.
استفاده از انرژی خورشیدی، مزایایی مانند تولید برق بدون نیاز به آب، کاهش مصرف سوختهای فسیلی و کاهش آلودگی هوا دارد.
در کنار مواردی که ذکر شد، نصب و راه اندازی پنل های خورشیدی توسط مشترکان، در کنار تامین برق مورد نیاز، زمینه درآمدزایی را برای مشترک نیز فراهم میکند.
لازم است به این هم اشاره شود که پنل خورشیدی یا صفحه خورشیدی ذرات نور خورشید را به انرژی الکتریکی تبدیل میکند که برای تولید گرما یا برق از آن استفاده میکنند.
وزارت نیرو در همین راستا و برای تشویق سرمایهگذاران به احداث نیروگاه های کوچک و بزرگ مقیاس، در قراردادی ۲۰ ساله برق تولیدی پنل خورشیدی بخش خانگی و خصوصی را خریداری و در ازای تولید هر کیلووات ساعت برق تولیدی از طریق پنل خورشیدی، مبلغ مشخصی را به مشترک پرداخت می کند.
با این وجود، در کردستان، سرمایهگذاری در زمینه انرژیهای تجدیدپذیر چندان قابل تعریف نیست و برای بررسی و واکاوی این موضوع، میزگردی با حضور " سینا چارهجو" مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق کردستان، "هادی طاریمرادی" عضو هیات علمی دانشگاه کردستان، " "فرزاد عارفی" مسئول کارگروه انرژی های تجدیدپذیر کردستان در معاونت عمرانی استانداری و "علیاشرف مرادی" معاون برنامهریزی و توسعه فرماندار سنندج، برگزار شد که مشروح آن در ادامه میآید.
در مدار بودن ۵۰۰ نیروگاه خورشیدی در کردستان
بحث را با مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق کردستان شروع کردیم و از وی خواستیم به تعداد نیروگاههای خورشیدی راهاندازی شده اشاره کند که گفت: در استان در حال حاضر، ۵۰۰ نیروگاه پنج کیلوواتی بر سقف منازل ساختمانهای مسکونی داریم.
سینا چارهجو افزود: یک نیروگاه ۱۳ مگاواتی در روستای دوسر شهرستان قروه داریم که یکی از پربازده ترین نیروگاههای کشور است.
وی ادامه داد: یک نیروگاه یک مگاواتی در زرینه داریم که فاز اول آن با قدرت ۵۰۰ کیلووات به بهرهبرداری رسیده و در حال توسعه به یک مگاوات است.
مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق کردستان یادآور شد: ادارات مکلف هستند ۲۰ درصد انرژی مورد نیاز خود را از طریق انرژیهای تجدیدپذیر تامین کنند.
چارهجو افزود: در کردستان رویکرد خوبی اجرا شده و استانداری کارگروه ویژهای در این رابطه تشکیل داده است اداراتی که اقدام به تامین ۲۰ درصد انرژی خود از انرژی خورشیدی کردهاند از معافیتهای برنامههای مدیریت بار بهرهمند شده اند.
وی تاکید کرد: هم اکنون ۴۰۰ کیلووات پنل خورشیدی بر روی بام ادارات نصب شده است و اجرای ۵۰۰ کیلووات دیگر تا پایان شهریور آماده است.
مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق کردستان گفت: اگر ادارات اقدام به تامین انرژی تکلیفی ذکر نشده نکنند، تعرفههای آنان مشمول جریمه با نرخ بالاترین میزان قیمت تابلو بورس سبز همان ماه خواهد بود.
چارهجو اضافه کرد: در حال حاضر ۱۳۸ متقاضی راهاندازی نیروگاه خورشیدی داریم که ۱۵۸ مگاوات به ظرفیت تولید برق استان اضافه میکنند، ضمن اینکه این نیروگاهها در زمینهای کاربری کشاورزی و صنعتی یا مربوط به منابع طبیعی احداث خواهد شد.
وی یادآور شد: در این زمینه، نهادهای حمایتی از جمله کمیتهامداد از افراد تحت پوشش برای احداث نیروگاههای خورشیدی با پرداخت تسهیلات حمایت میکنند.
مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق کردستان ادامه داد: درآمد ناشی از سرمایهگذاری جهت احداث نیروگاه پنج کیلو واتی پشت بامی، به طور متوسط ماهیانه ۳ میلیون تومان است.
به گفته چارهجو، بهای خرید تضمینی برای خرید هر کیلووات ساعت برق تولیدی نیروگاههای خورشیدی تحت حمایت نهادهای حمایتی چهار هزار و ۵۸۰ تومان می باشد.
وی با بیان اینکه استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر در حال توسعه است، تاکید کرد: در شهرستان دیواندره انتظار داریم اولین مجتمع تجمیعی ۲۰۰ مددجوی کمیته امداد احداث شود، ضمن اینکه مجوزها صادر شده و در صورت رفع مشکل زمین، به زودی این مجتمع راهاندازی می شود.
سهم کردستان از انرژیهای تجدیدپذیر در کشور بسیار کم است
عضو هیات علمی دانشگاه کردستان که سرمایه گذار حوزه انرژی خورشیدی نیز هست، گفت: میزان نصب نیروگاههای خورشیدی در استان نسبت به کشور خیلی پایین بوده، به طوریکه رتبه هفدهم کشور را داریم.
هادی طاریمرادی افزود: دولت و شرکت توزیع برق تلاش زیادی برای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر انجام داده است اما چالشهایی وجود دارد که به آن اشاره خواهد شد.
وی ادامه داد: طبق آمار، در ابتدای شهریور امسال، کل ظرفیت انرژی تجدیدپذیر کشور، ۲ هزار و ۲ مگاوات است که سهم کردستان ۲۴ مگاوات و ناچیز است.
عدم توجه مدیران نسبت به استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر
معاون برنامهریزی و توسعه فرماندار سنندج هم با بیان اینکه ناترازی انرژی در کشور ریشه در گذشته دارد، افزود: شاید در گذشته دیدگاه مدیران و تصمیمگیران بر استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر نبوده است.
علیاشرف مرادی اضافه کرد: براساس اطلاعات موجود، ظرفیت برخورداری و تولید برق از طریق انرژیهای تجدیدپذیر در حد قابل قبولی است.
وی ادامه داد: سیاست دولت و مدیریت استان، توسعه استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر است بلکه از این طریق، ناترازی انرژی جبران و مشکلات کمتر شود.
معاون برنامهریزی و توسعه فرماندار سنندج اظهار کرد: فرمانداری شهرستان سنندج براساس سیاستهای دولت، تمام تلاش خود را برای شناسایی سرمایهگذاران و تسهیلگری در اخذ مجوزها برای واگذاری زمین بکار گرفته است.
مرادی تاکید کرد: باید سیستم اداری و بانکی برای تسهیل سرمایهگذاری در حوزه انرژی خورشیدی، فعالتر از قبل عمل کنند.
سختگیری در صدور مجوز از مهمترین دلایل عدم توسعه انرژیهای تجدیدپذیر
مسئول کارگروه انرژی های تجدیدپذیر کردستان هم معتقد است با توجه به وسعت کشور و ظرفیت موجود، سهم کشور و به تبع آن استان کردستان از انرژیهای تجدیدپذیر ناچیز است.
فرزاد عارفی به دلایل عدم توسعه یافتگی انرژیهای تجدیدپذیر در کشور اشاره کرد و ادامه داد: از جمله این دلایل، مشکلاتی است که در زمینه پرداخت به موقع قراردادهایی که تاکنون بسته شده است.
وی یادآور شد: به عنوان مثال، قرارداد خرید برق از سرمایهگذاران نیروگاه خورشیدی پشت بامی، به ازای هر کیلووات ساعت سه هزار و ۸۲۰ تومان است که پرداخت آن گاهی اوقات به موقع انجام نمی شود.
مسئول کارگروه انرژی های تجدیدپذیر کردستان گفت: یکی دیگر از مشکلات و موانع سرمایهگذاری در بحث انرژی خورشیدی بزرگ مقیاس، موضوع استعلامها و مجوز برای واگذاری زمین است.
عارفی افزود: از اداره کل راه و شهرسازی و منابع طبیعی انتظار داریم که در زمینه واگذاری زمین و صدور مجوز سرعت عمل داشته و تسهیلگر باشد.
وی یادآور شد: در منطقه دزج و دوسر شهرستان قروه، زمین برای ایجاد شهرک صنعتی انرژی خورشیدی اختصاص یافته است و ۵۱ نقطه برای این مهم شناسایی شده است اما چندان توسعه پیدا نکرد.
مسئول کارگروه انرژی های تجدیدپذیر کردستان گفت: دلیل عدم رغبت سرمایهگذاران برای سرمایهگذاری در این شهرک، عدم بازپرداخت هزینه های سرمایهگذاران است.
عارفی افزود: در منطقه دزج و دوسر حدود ۶۰ مگاوات زمین شناسایی و قرار شد سرمایهگذار آلمانی در این زمینه ورود کند اما تحریمها مانع از این کار شد.
وی به این هم اشاره کرد که اکنون بانک مسکن و رفاه تسهیلاتی در اختیار سرمایهگذاران احداث نیروگاههای خورشیدی قرار میدهد، هر چند بهره بالایی دارد.
مسئول کارگروه انرژی های تجدیدپذیر کردستان بر لزوم ترغیب مردم به احداث نیروگاههای پشت بامی تاکید کرد و افزود: نیاز است شرکتهایی از جانب شرکت توزیع برق برای تسهیل کار و سرعت در احداث نیروگاههای پشت بامی، سرمایهگذاران را کمک کنند.
عارفی اضافه کرد: وزارت نیرو به دنبال احداث نیروگاههای هیبریدی(سیستمی است که برای تولید برق از ترکیب دو یا چند منبع انرژی مختلف استفاده میکند، معمولاً شامل انرژی خورشیدی، بادی، دیزل و یا ذخیرهسازهای انرژی مانند باتریها) است.
وی ادامه داد: وزارت نیرو پیش بینی کرده که هفت هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی توسط ساتپا احداث شود.
به گفته عارفی، در حریم شهرها زمین هایی وجود دارد که اداره کل راه و شهرسازی و در بیرون از شهرها، اداره کل منابع طبیعی، میتواند آنها را به سرمایهگذاران برای احداث نیروگاههای بزرگ مقیاس واگذار کند.
مناسب نبودن تعرفه خرید برق تضمینی از مهمترین چالشهای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر
استاد دانشگاه کردستان با بیان اینکه مهمترین چالش برای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر، ضعف مالی و اقتصادی است، اظهار کرد: کردستان استانی صنعتی نیست و حجم سرمایه در استان کمتر از کشور است که همین موضوع بر سرمایهگذاری در زمینه انرژیهای تجدیدپذیر هم تاثیر گذاشته است.
طاریمرادی با بیان اینکه نرخ برگشت سرمایه در زمینه انرزیهای تجدیدپذیر قابل قبول نیست، افزود: زمان برگشت سرمایه در بحث خرید تضمینی برق ناشی از راهاندازی نیروگاههای خورشیدی، چهار سال است که اگر سرمایهگذار همان سرمایه را در بانک سپردهگذاری کند، بسیار به صرفهتر است، هر چند قصدم ناامید کردن مردم برای سرمایهگذاری در این حوزه نیست.
وی تغییرات زودهنگام تعرفه خرید برق از مالکان پنلهای خورشیدی را یکی دیگر از مشکلات توسعه انرژیهای تجدیدپذیر دانست و گفت: ضمانت اجرایی برای خرید برق تولیدی از سرمایهگذاران انرژیهای خورشیدی ضروری است تا مالک، با خیال آسوده اقدام به راهاندازی پنل خورشیدی کند.
عضو هیات علمی دانشگاه کردستان با بیان اینکه تامین مالی از دیگر چالشهای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر است، اضافه کرد: بانکها باید تسهیلات کم بهره در این زمینه پرداخت کنند و پرداخت تسهیلات برابر با نرخ برگشت سرمایه نباشد، چراکه در این صورت، باید سود سرمایهگذاریاش را برای پرداخت اقساط تسهیلات، به بانک پرداخت کند و عملا بیفایده است.
به گفته طاریمرادی، مشکل دیگری که در تامین مالی وجود دارد، بحث وثیقه است و باید ساز و کاری فراهم شود که محل اجرای طرح، به عنوان وثیقه مورد قبول بانکها باشد.
وی به چالشهای قانونی مقرراتی سر راه توسعه راهاندازی نیروگاه های خورشیدی اشاره کرد و افزود: دولت هدفش کمک به سرمایهگذاران است اما در مراتب پایینتر، سختگیریهای زیادی در بحث مجوزها برای اجاره یا واگذاری زمین وجود دارد.
این استاد دانشگاه کردستان با بیان اینکه موانع زیادی در استان برای سرمایهگذاری در حوزه انرژی توسط برخی دستگاه ها می شود، تاکید کرد: کار واگذاری زمین و صدور مجوز توسط اداره کل راه و شهرسازی و منابع طبیعی، بسیار کند پیش میرود.
طاریمرادی با اشاره به قانون منع مداخله کارمندان دولت، ادامه داد: طبق این قانون، زمین برای احداث نیروگاه خورشیدی به کارمندان دولت واگذار یا اجاره داده نمیشود، در حالیکه در شرایط کنونی ناترازی انرژی، باید به فکر توسعه انرژیهای تجدیدپذیر بود.
وی ادامه داد: برخی ادارات تمایل دارند بیش از ۲۰ درصد تکلیفی هیات دولت، اقدام به تامین انرژی خود از طریق انرژیهای تجدیدپذیر کند که تاثیری در تعرفهها ندارد، بنابراین رغبتی برای ادارات در زمینه توسعه انرژی خورشیدی نمیماند.
عضو هیات علمی دانشگاه کردستان به مردم توصیه کرد در زمینه راهاندازی پنلهای خورشیدی اقدام کنند، ضمن اینکه از وزارت نیرو هم خواست نرخ تعرفههای خرید تضمینی برق تولیدی از انرژی خورشیدی را مناسب تعیین کند.
طولانی بودن فرآیند اخذ مجوز
معاون برنامهریزی و توسعه فرماندار سنندج هم گفت: مهمترین مشکل در زمینه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر، فرآیند اخذ مجوز و تامین مالی است.
مرادی اضافه کرد: سیستم اداری ما هنوز به این باور نرسیده که چابک و سریع عمل کند و بانکها هنوز منافع خود را بر منافع کشور ترجیح میدهند، بنابراین سرمایهگذار با موانع جدی مواجه میشوند و حتی ممکن است از ادامه کار پشیمان شوند
وی با بیان اینکه در همه حوزهها با این مشکلات مواجه هستیم، ادامه داد: در بحث راه اندازی پنلهای خورشیدی، مجوزها، تغییر کاربری و واگذاری زمین، مهمترین موانع است.
معاون برنامهریزی و توسعه فرماندار سنندج بر لزوم تعیین نرخ مناسب برای خرید تضمینی برق از مالکان پنلهای خورشیدی تاکید کرد و گفت: آنچه که به ما در فرمانداری مربوط میشود، با تمام ظرفیت، همکاری لازم را با سرمایهگذاران در این حوزه داریم.
مرادی افزود: تعریف پروژههای سرمایهگذاری و تخصیص اعتبار به طرحها استانی است و فرمانداریها زیاد در جریان نیستند، پس چندان نمیتوانند در این زمینه تاثیرگذار باشند، بنابراین باید ساز و کاری طراحی شود که فرمانداریها در تصمیمگیریها دخالت داشته باشند.
پرداخت هزینه برق تولیدی ماهانه مرتب انجام میشود
مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق کردستان هم در واکنش به انتقاد از نحوه خرید تضمینی برق نیروگاه ها اظهار کرد: پرداخت تعرفه برق تولیدی از نیروگاه های خورشیدی، توسط ساتبا(سازمان انرژیهای تجدیدپذیر و بهرهوری انرژی برق) انجام می شود و شرکت توزیع دخالتی در آن ندارد.
چارهجو یادآور شد: در بحث پرداخت هزینه برق تولیدی به مالکان نیروگاه های پنج کیلوواتی، اطمینان داریم که ماهانه این کار انجام می شود.
وی نرخ بازگشت سرمایه در بحث احداث نیروگاههای خورشیدی را قابل قبول خواند و گفت: دولت برای هر کیلووات برق تولیدی حاصل از راهاندازی انرژیهای خورشیدی، سه هزار و ۸۲۰ تومان پرداخت میکند.
مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق کردستان به این هم اشاره کرد که در مورد خرید برق از نیروگاههای مگاواتی در استان، وسیله اندازه گیری وجود دارد و قراداد منعقد شده لازم الاجراست و در صورت عدم پرداخت هزینه برق تولیدی، سرمایهگذار میتواند شکایت کند.
چاره جو عدم توسعه یافتگی در حوزه انرژی خورشیدی را در استان کردستان ناشی از حاصلخیزی زمینهای کشاورزی دانست و اضافه کرد: حتی زمینهای منابع طبیعی هم به صورت غیرقانونی تبدیل به زمین کشاورزی می شوند که نشان از حاصلخیز بودن استان کردستان نسبت به استانهای مرکزی دارد.
به نظر وی، افزایش راهاندازی پنلهای خورشیدی پشت بامی، یکی از راهکارهای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر بوده و استقبال خوبی هم شده است.
مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق تاکید کرد: یک روزه امکان صدور مجوز برای راهاندازی نیروگاههای پشت بامی وجود دارد، ضمن اینکه برای نصب هر کیلووات، ۴۰ مترمربع زمین نیاز است.
چارهجو به این هم اشاره کرد که رویکرد استفاده از نیروگاههای هیبریدی هم تدوین و توانیر ماه قبل، آن را ابلاغ کرده است.
وی افزود: در صورتیکه برق قطع شود، بدون وجود باتری و با وجود نیروگاههای هیبریدی، میتوان برق داشت و مشمول خاموشی نشد، ضمن اینکه هر کسی نیروگاه هیبریدی نصب کند، ماهانه به طور متوسط سه میلیون تومان درآمد دارد.
مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق ادامه داد: متقاضیان از طریق تسهیلات بسیج سازندگی، بانک مسکن و بانک رفاه( با استفاده از رفاه کارت با کارمزد چهار درصد)، اقدام به دریافت تسهیلات برای راه اندازی نیروگاه خورشیدی پنج کیلوواتی کنند.
چاره جو با بیان اینکه مراحل واگذاری زمین چالشبرانگیز شده است، اضافه کرد: نهادهای نظارتی ناچارند به دلیل احتمال سواستفاده سودجویان و تصرفات منابع طبیعی و تغییر کاربریها، در این رابطه سختگیری کنند.
مکاتبه استاندار برای ۱۵ هزار میلیارد ریال اعتبار به بخش دولتی در جهت توسعه انرژیهای تجدیدپذیر
مسئول کارگروه انرژی های تجدیدپذیر کردستان هم با بیان اینکه دولت به دنبال توسعه انرژیهای تجدیدپذیر برای جبران ناترازی انرژی است، افزود: در کردستان انرژی تجدیدپذیر را میتوان با جذب سرمایهگذار خارجی توسعه داد.
عارفی بر لزوم ترغیب متقاضیان به راهاندازی پنلهای خورشیدی پنج کیلوواتی تاکید کرد و گفت: منافع حاصل از نصب این نیروگاهها، میتواند مشکلات مشترکان را رفع، بار پیک را کم و ناترازی را جبران کند.
وی با بیان اینکه نیروگاههای پنج کیلوواتی پشت بامی با ۲۰۰ میلیون تومان هزینه، قابل احداث است، بیان کرد: برای سرمایهگذارانی که قصد راهاندازی نیروگاههای مگاواتی دارند، تسهیلات اندیشیده شده است.
عارفی ادامه داد: ۲۶ مردادماه امسال، استاندار کردستان مکاتباتی با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای تامین و تخصیص ۱۵ هزار میلیارد ریال اعتبار، به مساحت ۶۶.۸ هکتار و ظرفیت ۴۵ مگاوات برای احداث نیروگاههایی توسط بخش دولتی، درخواست کرده است که در صورت انجام، تغییر و تحولاتی در استان رقم خواهد خورد.
مسئول کارگروه انرژی های تجدیدپذیر کردستان به مکلف شدن دستگاههای اجرایی مبنی بر تامین ۲۰ درصد انرژیشان از محل انرژیهای تجدیدپذیر اشاره و تاکید کرد: دستگاههای اجرایی توان این کار دارند اما با توجه به اینکه پیشبینی اعتبارات نشده یا باید از اعتبارات جاری در نظر گرفته شود، انگیزهای برای انجام این تکلیف ندارند.
عارفی گفت: برای تعمیر قطعات نیروگاههای خورشیدی هم ساتبا شرکتهایی را معرفی کرده که این کار را انجام دهند.
وی ابراز امیدواری کرد، نصب نیروگاههای هیبریدی توسط ادارات و بخش دولتی نیز ابلاغ شود.
عارفی به این هم اشاره کرد که متقاضیان برای راهاندازی نیروگاه خورشیدی باید در سامانه مهرسان (Mehrsun) به آدرس https://mehrsun.satba.gov.ir/ ثبتنام، مدارک مورد نیاز را بارگذاری و درخواست خود را ثبت کنند تا پس از بررسی کارشناسان و صدور مجوز نهایی، اقدام به احداث نیروگاه کنند.
درخواست از صنایع برای راهاندازی نیروگاه خورشیدی
چاره جو در پایان صحبتهایش اظهار کرد: در بحث تولید برق از طریق انرژی بادی در استان از جمله زرینه این ظرفیت وجود دارد و مطالعات اولیه هم انجام شده است.
وی گفت: واحدهای تولیدی و صنعتی ابتدا بدانند که شرکت توزیع برق استان در زمینه اعمال خاموشیها تصمیمگیر نیست و ما مجری هستیم، هر چند تا حدود زیادی در خاموشیهای بخش صنعت، حداقلها را در نظر گرفتیم و سهمیه تعیین شده در این حوزه، اعمال نمیشود تا کمتر متضرر شوند.
مدیر دفتر بازار برق و تولید پراکنده شرکت توزیع برق کردستان از صنایع خواست، با راهاندازی نیروگاه خورشیدی، ضمن درآمدزایی، خود را از خاموشیهای مدیریت بار معاف کنند.
به گزارش ایرنا، براساس مطالب مطرح شده در میزگرد، رفع ناترازی انرژی نیازمند استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر است، موضوعی که در کشورمان و از جمله استان کردستان، به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی، زمینه برای حرکت به این سمت کاملا فراهم است اما برای اینکه سرمایهگذاران به سرمایهگذاری در این حوزه رغبت پیدا کنند، پرداخت تسهیلات کمبهره، خرید تضمینی برق تولیدی با نرخ مناسب و سرعت در صدور مجوز ضروری است.