بادشکن غیرزنده تالاب هامون؛ تجربهای بومی با هزینه یکدهم طرحهای مشابه

ایرنا/ معاون منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان گفت: اجرای طرح پایلوت ساخت بادشکن غیرزنده در بستر تالاب بینالمللی هامون بهعنوان تجربهای بومی، توانسته است با هزینهای معادل یکدهم سایر پروژههای مشابه، علاوهبر کاهش فرسایش بادی و گرد و غبار، زمینه اشتغالزایی و مشارکت گسترده جوامع محلی را فراهم کند.
حسین سرگزی روز دوشنبه در حاشیه بازدید از طرح ساخت بادشکن غیر زنده تالاب بین المللی هامون اظهار کرد: فرسایش بادی دارای سه مرحله برداشت، حمل و انباشت یا رسوبگذاری ذرات است که به ۲ شکل بروز میکند.
وی افزود: در حالت نخست ذرات درشتتر همچون ماسههای ریز و درشت از بستر رودخانهها یا مراتع تخریبشده و خشکرودها جدا شده، حمل و در نقاطی رسوب میکنند.
معاون منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان ادامه داد: این فرایند عرصههای وسیعی را در برمیگیرد که امکان مداخله در مرحله برداشت وجود ندارد و معمولا در مرحله انباشت با روشهایی مانند ساخت بادشکن، مالچپاشی یا بهرهبرداری صنعتی مورد کنترل قرار میگیرد.
وی بیان کرد: نوع دوم فرسایش مربوط به ذرات بسیار ریز است که پس از برداشت، حمل آنها در آسمان انجام و رسوب آنها در ریه انسانها، اقیانوسها یا مناطق دوردست اتفاق میافتد؛ خاستگاه این ذرات معمولا تالابهای خشکیده یا انتهای حوضههای آبریز است که در منطقه سیستان نیز فرسایش بادی و گردوغبار ناشی از این نوع فرسایش است که باید در مرحله برداشت با آن مقابله کرد.
سرگزی تصریح کرد: برای مقابله با این پدیده باید اقداماتی چون استفاده از خاکپوشهایی مثل مالچ پاشی، کاهگل، پخش آب، نهالکاری یا بوتهکاری انجام شود و یا باید سرعت باد را کاهش داد که با توجه به کمبود منابع آبی و هزینه بالای اقدامات بیولوژیک، کاهش سرعت باد بهترین گزینه است.
به گفته وی؛ هر مانعی که در مسیر باد ایجاد میشود تا ۱۰ برابر ارتفاع خود در پشت مانع سرعت باد را کم کرده و از تأثیر مستقیم آن بر خاک جلوگیری میکند.
معاون منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان بیان کرد: ذرات ماسهای در حرکت خود همچون سمباده عمل کرده و فرسایش بادی را تشدید میکنند، بنابراین کاهش سرعت باد ضرورت دارد.
وی خاطرنشان کرد: در سال ۱۳۸۱ حدود ۳۵۰ کیلومتر بادشکن غیرزنده موسوم به «تنگ» در گویش محلی اجرا شد که نتایج مطلوبی داشت و در بالادست روستاها نیز ۹۰ کیلومتر احداث شد، اما اکنون با کاهش ورود آب به دشت سیستان و از بین رفتن پوشش گیاهی خودرو یا دستکاشت، استفاده صرف از گونههایی مانند گز کارآمد نیست و باید از روشی تلفیقی بهره برد.
سرگزی گفت: در این روش بخشی از بادشکن با دیوار گلی و بخشی با سرشاخه گیاهی اجرا میشود و برای جلوگیری از تراکم و ایجاد جریان پیچان باد، در بدنه دیوار سوراخهایی تعبیه و هر ۲۰ متر دیوار گلی، پنج متر سرشاخه افزوده شد تا کارایی افزایش یابد.
وی ادامه داد: این اقدام سه نتیجه مهم، حفظ خاک بادپناه، به دام افتادن ۸۰ درصد ذرات بادی که به صورت جهشی و خزشی تا ارتفاع ۹۰ سانتیمتر حرکت میکنند (در حالی که ارتفاع دیوار ۱۲۰ سانتیمتر است) و سوم بهرهگیری از خاک بستر در ساخت دیوار که ضمن مقاومسازی، امکان ذخیره رطوبت و رویش گیاه پس از بارندگی را فراهم میآورد، را داشته است.