خراسان‌شمالی با سه درصد ذخایر معدنی ایران؛ سهمی بزرگ با بهره‌برداری اندک

ایرنا/ بجنورد- ایرنا- خراسان شمالی در دل خاک خود ذخایری عظیم از معادن را جای داده است؛ استانی که تنها ۱.۷ درصد مساحت کشور را دارد اما سهمی سه درصدی از ذخایر معدنی ایران را در اختیار دارد، این در حالی است که نیمی از معادن استان خاموش مانده‌اند و بهره‌برداری از این ظرفیت بزرگ همچنان اندک است.

به گزارش ایرنا، خراسان شمالی، سرزمینی جوان در تقسیمات کشوری اما کهن در ریشه‌های تاریخی و طبیعی خود، در دل کوه‌ها و دشت‌هایش ثروتی عظیم نهفته دارد.

---

بازار

---

خاک این استان کهن، ذخایری از فلزات، سنگ‌های ارزشمند و مواد معدنی را در دل خود جای داده که می‌تواند موتور توسعه و رونق اقتصادی آن باشد.

سه درصد از ذخایر معدنی ایران در این خطه جای گرفته؛ سهمی بزرگ برای استانی با تنها ۱.۷ درصد مساحت کشور اما با وجود این ظرفیت بزرگ، هنوز سهم واقعی معادن در اقتصاد استان اندک است.

آنچه بر روی کاغذ، سرمایه‌ای بی‌پایان به نظر می‌رسد در واقعیت با مشکلات و موانع متعدد روبه‌رو است؛ نبود زیرساخت‌های لازم تا قوانین دست‌وپاگیر و چالش‌های زیست‌محیطی از جمله این مشکلات است.

معادن خاموش در دل کوه‌ها

براساس آمارهای رسمی، تاکنون ۲۹۶ پروانه بهره‌برداری معدنی در خراسان شمالی صادر شده است، اما نزدیک به ۱۵۸ معدن غیرفعال مانده‌اند. یعنی بیش از نیمی از ظرفیت‌های بالقوه استان در سکوت و خاموشی به سر می‌برند.

در بسیاری از نقاط استان، روستاها و جاده‌های کوهستانی شاهد رفت‌وآمد ماشین‌آلاتی هستند که با سختی بسیار راه خود را به دل معادن باز می‌کنند.

معدن‌کاران می‌گویند حتی پس از اخذ مجوزهای متعدد، باید خودشان زیرساخت‌های اولیه همچون جاده، برق و آب را فراهم کنند؛ هزینه‌ای مضاعف که بسیاری از سرمایه‌گذاران را از ادامه راه بازمی‌دارد.

روایت معدن‌کاران از مسیر دشوار

رییس کمیسیون صنایع و معادن اتاق بازرگانی خراسان شمالی و یکی از فعالان این بخش، روایت روشنی از مشکلات معدن دارد، می گوید: در این استان، معدن‌کاران با مشکلات چندبرابری مواجهند.

عبدالله خدابنده اظهار می کند: مجوزها به‌سختی صادر می‌شود و وقتی هم مجوز گرفتیم، بانک‌ها وثایق معدنی را قبول نمی‌کنند.

وی ادامه می دهد: از منابع مالی تبصره ۱۸ هم سهم چندانی نصیب ما نشده است، معدن‌کاری در خراسان شمالی یعنی جنگیدن با همه موانع؛ از طبیعت تا بروکراسی.

وی بر این باور است که بدون ایجاد شهرک‌های معدنی و تقویت فرآوری، بهره‌برداری از ذخایر موجود تنها به استخراج شن، ماسه و آهک محدود خواهد ماند.

ظرفیت‌های بزرگ، بهره‌برداری کوچک

عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان شمالی نیز با اشاره به جایگاه استان در نقشه معدنی کشور می‌گوید: ایران هفت درصد ذخایر معدنی جهان را دارد و خراسان شمالی با سهم سه درصدی از ذخایر کشور، می‌تواند نقش مهمی در اقتصاد ملی ایفا کند.

زهرا معینی اظهار می کند: واقعیت این است که بیشتر معادن فعال استان در حوزه مواد معدنی ساده و کم‌ارزش مانند شن، ماسه و آهک خلاصه شده است.

به گفته وی از ۶۸ نوع ماده معدنی شناخته‌شده در کشور، ۲۸ نوع در خراسان شمالی وجود دارد، اما نگاه راهبردی برای استفاده از این ظرفیت‌ها دیده نمی‌شود.

وی با بیان اینکه باید به سمت صادرات‌ محور شدن فعالیت های معدنی حرکت کنیم می‌گوید: معادن استان می‌توانند برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی جذاب باشند، اما در این باره نیاز به برنامه‌ریزی دقیق داریم.

ورود قوه قضائیه؛ نقطه امید تازه

در این میان، یکی از اقدامات مثبت و امیدبخش، ورود قوه قضاییه به حمایت از بخش معدن است.

برگزاری نشست‌های تخصصی و کارگروه‌های قضایی با حضور فعالان اقتصادی و مسوولان استانی، بخشی از مشکلات حقوقی و اداری معدن‌کاران را کاهش داده است.

رییس اتاق بازرگانی خراسان شمالی نیز در این باره می‌گوید: این همکاری‌ها نتیجه‌بخش بوده است. برگزاری کارگروه‌های قضایی باعث شد بسیاری از گره‌ها باز شود.

عباس کاظمی اظهار می کند: امیدواریم این جلسات به صورت مستمر ادامه یابد تا مشکلات فعالان بخش خصوصی به ویژه در حوزه صنعت و معدن، به شکل واقعی حل شوند.

چالش آب؛ خط قرمز توسعه معدنی

با وجود تمام این ظرفیت‌ها، مسیله آب همچنان چالشی بزرگ و پررنگ در مسیر توسعه معدنی است.

خراسان شمالی استانی خشک و نیمه‌خشک است که سال‌های اخیر با بحران کم‌آبی و خشکسالی‌های مکرر دست و پنجه نرم می‌کند.

رییس کمیسیون محیط زیست اتاق بازرگانی خراسان شمالی در این باره می گوید: آب به موضوعی امنیتی تبدیل شده است، بسیاری از معدن‌کاران در برخورد با استعلام‌های محیط زیست دچار مشکل می‌شوند، به‌ویژه در مناطقی که صنایع پرمصرف آب توسعه یافته‌اند.

سعید کریمی اظهار می کند: اگر منافع زیست‌محیطی در نظر گرفته نشود، آینده استان به خطر خواهد افتاد.

وی بر ضرورت توجه همزمان به توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط زیست تاکید کرده و می گوید: اگر معادن قرار است آینده‌ای پایدار برای استان رقم بزنند، باید توسعه‌شان با ملاحظات محیط‌زیستی همسو باشد.

چشم‌انداز توسعه؛ از آمار تا واقعیت

امروز، خراسان شمالی بر سر یک دو راهی مهم قرار گرفته است. از یک‌سو، ظرفیت‌های معدنی این استان در مقیاس ملی قابل توجه است و می‌تواند به یکی از محورهای اصلی توسعه اقتصادی تبدیل شود از سوی دیگر، بی‌توجهی به زیرساخت‌ها، مشکلات مالی، موانع قانونی و بحران‌های زیست‌محیطی، این ظرفیت را به حاشیه رانده است.

فعالان بخش خصوصی امیدوارند که با تداوم همکاری قوه قضاییه، اصلاح سیاست‌های بانکی، ایجاد شهرک‌های معدنی، جذب سرمایه‌گذار و رعایت ملاحظات زیست‌محیطی، بتوان این سهم بزرگ را از مرحله آمار و ارقام به مرحله واقعیت رساند.

خراسان شمالی با کوه‌های خاموش و معادن پنهانش، چشم‌انتظار روزی است که این گنج‌های خاکی به ثروت واقعی و پایدار برای مردمانش تبدیل شود؛ ثروتی که نه تنها بر کاغذ، بلکه در زندگی روزمره مردم نمود پیدا کند.

ذخایر معدنی خراسان شمالی یک میلیارد و ۱۵۲ میلیون تن است که ۸۰ درصد از این میزان در بخش سنگ آهن و دومین ماده معدنی استان نیز بوکسیت است، همچنین خاک صنعتی، مرمریت، سرب و روی از دیگر مواد معدنی استان است.

بهترین نوع ماده معدنی در استان شامل مرمر، مرمریت، بوکسیت، سرب و روی، سنگ لاشه، باریت، سنگ آهک و هماتیت است که تمامی آن خام فروشی می شود.