خراسان جنوبی، گنجینه ظرفیت‌های اقتصادی آماده میزبانی از رئیس جمهور

ایرنا/ بیرجند - ایرنا - خراسان جنوبی با منابع طبیعی غنی، محصولات کشاورزی بی‌نظیر، معادن ارزشمند، مرز طولانی با افغانستان و آثار تاریخی جهانی، آماده استقبال از رئیس‌جمهور است تا با حمایت ویژه دولت و سرمایه‌گذاری هدفمند، به قطبی پیشرو در اقتصاد ملی و تجارت فرامرزی تبدیل شود.

به گزارش ایرنا، خراسان جنوبی سرزمین هزاران رنگ و رمز، با وسعت بیش از ۱۵۰ هزار کیلومتر مربع، سومین استان پهناور ایران در شرق کشور است که با وجود ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان، مرزهایی تاریخی و استراتژیک را در دل خود جای داده است.

---

بازار

---

از کویرهای بی‌کران گرفته تا کوه‌های سر به فلک کشیده، خراسان جنوبی نه تنها گنجینه‌ای از منابع طبیعی است، بلکه به عنوان پلی میان ایران و کشورهای آسیای مرکزی، موقعیتی استثنایی در عرصه تجارت و تبادل فرهنگی دارد.

زعفران، زرشک و عناب سه گنج خفته‌ای که امروز اقتصاد استان را زنده کرده و معیشت بسیاری از خانوارهای این استان به آنها وابسته است، نه تنها در داخل کشور، بلکه در صادرات و تجارت منطقه‌ای نیز سهم بسزایی دارند.

ذخایر معدنی خراسان جنوبی که همچون گنجینه‌ای بکر و دست‌نخورده در دل زمین نهفته است، ظرفیت‌های عظیمی را برای صنایع استخراج و فرآوری معادن به همراه دارد.

در آستانه سفر رئیس‌جمهور به خراسان جنوبی، این استان با در اختیار داشتن گنجینه‌های طبیعی، گردشگری کشاورزی و معدنی، آماده میزبانی شایسته از هیات دولت چهاردهم است. اما برای بهره‌برداری حداکثری از این ظرفیت‌ها، توجه ویژه دولت به این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است تا استان بتواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به یکی از قطب‌های پیشرفته اقتصادی کشور تبدیل شود.

خراسان جنوبی؛ فرصت طلایی در تجارت فرامرزی

استان خراسان جنوبی که در شرق کشور و در مرز مشترک با افغانستان قرار دارد، همواره یکی از کانون‌های مهم تجارت و مراودات اقتصادی ایران با کشورهای همسایه بوده است. این استان با برخورداری از ۳۳۱ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان، در سال‌های اخیر تحولات قابل‌توجهی را در حوزه اقتصادی و تجاری تجربه کرده و به‌ویژه به‌واسطه موقعیت جغرافیایی ممتاز و ظرفیت‌های مرزی خود، به نقطه‌ای راهبردی برای صادرات ایران به کشورهای آسیای میانه و جنوبی تبدیل شده است.

خراسان جنوبی دارای چهار بازارچه مرزی در شهرستان‌های سربیشه، نهبندان، درمیان و زیرکوه است که در این میان، بازارچه مرزی ماهیرود در شهرستان سربیشه به‌عنوان اصلی‌ترین گذرگاه صادراتی استان به افغانستان شناخته می‌شود. بر اساس آمارهای رسمی، حدود ۸۵ درصد کالاهای صادراتی استان به مقصد افغانستان ارسال می‌شود و ۳۰ تا ۳۵ درصد از کل صادرات کشور از نظر ارزش و بیش از ۵۰ درصد از نظر وزن، از طریق این مرز انجام می‌گیرد.

بیش از یک دهه است که سه گذرگاه مرزی خراسان جنوبی شامل «گلورده درمیان»، «دوکوهانه نهبندان» و «یزدان زیرکوه» به‌صورت یک‌طرفه از سوی افغانستان مسدود شده‌اند. در نتیجه، طی این سال‌ها بار اصلی تجارت بین‌المللی استان و شرق کشور بر دوش مرز رسمی ماهیرود در شهرستان سربیشه قرار گرفته است.

ناگفته نماند در مردادماه هم پایانه گمرک یزدان به عنوان دومین مرز رسمی استان تصویب شد. این تصمیم می‌تواند نقش تاریخی این پایانه را که در دهه ۷۰ یکی از پایانه‌های برتر صادراتی کشور بود، احیا کند.

اهمیت بازارچه‌های مرزی خراسان جنوبی فراتر از مرزهای استانی است و این گذرگاه‌ها نقشی استراتژیک در توسعه تجارت فرامرزی کشور ایفا می‌کنند. با این حال، تا پیش از آغاز به کار دولت چهاردهم، فعالیت‌های تجاری مرزنشینان عمدتاً به‌صورت غیررسمی و بدون برخورداری از پشتوانه قانونی کافی انجام می‌شد که این موضوع مشکلات متعددی را هم برای مرزنشینان و هم برای دولت به همراه داشت.

در همین راستا، برای نخستین بار در دولت چهاردهم، طرح ساماندهی تجارت مرزی موسوم به «کولبری» در استان خراسان جنوبی وارد مرحله اجرایی و عملیاتی شد. اجرای این طرح با ثبت رسمی کولبران، فعال‌سازی کدهای گمرکی و راه‌اندازی سامانه کیف پول الکترونیکی، زمینه ایجاد اشتغال پایدار و تقویت توسعه اقتصادی در روستاهای مرزی استان را فراهم کرده است.

بر اساس آمارهای موجود، از مجموع حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار واردات کولبری کشور، سهم خراسان جنوبی حدود پنج درصد و معادل ۹۰ میلیون دلار برآورد می‌شود. همچنین ظرفیت کولبری برای حدود ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر از مرزنشینان استان تعریف شده که تاکنون ۱۱ هزار و ۵۴۴ نفر از سوی مراجع ذی‌ربط مورد تأیید قرار گرفته‌اند.

سرزمین آثار تاریخی و گردشگری یونسکو در ایران

خراسان جنوبی با ثبت ۱۰ اثر در فهرست جهانی یونسکو، در شمار استان‌های برتر کشور از نظر تعداد آثار جهانی قرار گرفته و به‌عنوان یکی از کانون‌های مهم فرهنگی و تمدنی ایران شناخته می‌شود.

از جمله آثار ثبت جهانی این استان می‌توان به باغ و عمارت اکبریه بیرجند، مجموعه کاروانسراهای ده محمد، خان، چهل‌پایه و سرایان، مجموعه قنوات بلده فردوس، بیابان لوت در محدوده نهبندان، روستای اصفهک طبس، هنر توبافی (حوله‌بافی سنتی) روستای خراشاد و ژئوپارک طبس اشاره کرد که علاوه بر نمایش پیشینه غنی فرهنگی و تاریخی استان، ظرفیت قابل توجهی برای توسعه گردشگری و رونق اقتصاد محلی فراهم کرده‌اند.

بر اساس آمارها، تاکنون سه هزار و ۶۵۵ اثر تاریخی در خراسان جنوبی شناسایی شده که از این تعداد، هزار و ۵۵ اثر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

در حوزه صنایع‌دستی نیز خراسان جنوبی یا ۱۲۰ رشته فعال جایگاه ویژه‌ای دارد. روستای گوهرسنگ عقیق خور از توابع شهرستان خوسف در سال ۱۴۰۲ به‌عنوان روستای ملی صنایع‌دستی ثبت شد که افتخاری مهم برای هنرمندان استان به شمار می‌رود.

همچنین روستای خراشاد در سال ۲۰۱۸ میلادی به‌دلیل تولید محصولات دستباف، با عنوان «روستای جهانی توبافی» در فهرست روستاهای جهانی صنایع‌دستی به ثبت رسید. توبافی، هنری با قدمت بیش از ۳۰۰ سال است که توسط زنان هنرمند روستاهای خراسان جنوبی انجام می‌شود.

شهر خوسف نیز با ثبت ملی هنر مله‌بافی و راه‌اندازی دبیرخانه شهر ملی مله‌بافی، گام‌های مؤثری برای معرفی و جهانی‌سازی این پارچه سنتی برداشته است. مله نوعی پارچه سنتی است که از پنبه‌ای بومی با رنگ مایل به زرد یا سرخ تولید می‌شود و در زبان محلی «سُرخچه» نام دارد.

خراسان جنوبی با وجود برخورداری از جاذبه‌های متنوع طبیعی، تاریخی، اقلیمی و فرهنگی، همچنان یکی از استان‌های کمتر شناخته‌شده در حوزه گردشگری به شمار می‌رود. کارشناسان، نبود زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و هوایی و ضعف در معرفی ملی و بین‌المللی جاذبه‌ها را از مهم‌ترین موانع توسعه گردشگری در این استان عنوان می‌کنند.

درخشش خراسان جنوبی در کشاورزی با رتبه‌های برتر ملی

کشاورزی نیز در خراسان جنوبی فقط یک بخش اقتصادی نیست؛ ستون فقرات اقتصاد استان است. بر پایه آمار رسمی، بیش از ۹۹ هزار و ۸۲۸ بهره‌بردار به‌صورت مستقیم در این بخش فعالیت می‌کنند و مدیریت ۱۸۲ هزار هکتار اراضی زیرکشت را بر عهده دارند.

حاصل این تلاش گسترده، تولید سالانه حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن محصول کشاورزی با ارزشی نزدیک به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان است؛ رقمی که نشان می‌دهد کشاورزی به تنهایی ۱۸ درصد از اقتصاد استان را در اختیار دارد و همچنان موتور محرک توسعه خراسان جنوبی به شمار می‌رود.

اما اهمیت کشاورزی استان فراتر از اعداد و ارقام است. خراسان جنوبی در تولید برخی محصولات، جایگاهی منحصربه‌فرد و انحصاری در سطح ملی و حتی جهانی دارد. زرشک شاخص‌ترین نماد این مزیت است؛ به‌طوری که ۹۸ درصد زرشک کشور در این استان تولید می‌شود و خراسان جنوبی را به‌درستی به عنوان پایتخت جهانی زرشک بی‌دانه مطرح کرده است. ظرفیتی کم‌نظیر که اگر با توسعه صنایع تبدیلی و صادرات هدفمند همراه شود، می‌تواند به یک جهش بزرگ اقتصادی منجر شود.

در کنار زرشک، زعفران نیز نقش کلیدی در اقتصاد کشاورزی استان ایفا می‌کند و با بیش از ۱۶ هزار و ۹۸۰ هکتار سطح زیرکشت، خراسان جنوبی رتبه دوم تولید زعفران کشور را در اختیار دارد و به واسطه شرایط اقلیمی ویژه، دانش بومی کشاورزان و شیوه‌های سنتی تولید، مرغوب‌ترین زعفران ایران را عرضه می‌کند. با این حال، سهم عمده این محصول ارزشمند همچنان در قالب خام‌فروشی از استان خارج می‌شود و نیازمند سرمایه‌گذاری جدی در حوزه فرآوری، بسته‌بندی و برندینگ است.

خراسان جنوبی یکی از مناطق مستعد تولید گیاهان دارویی در کشور است که در منابع مختلف تعداد گونه‌های گیاهی آن را بیش از ۸۶۰ گونه معرفی کرده‌اند و این استان جزو پنج استان برتر کشور از نظر سطح زیرکشت و تولید گیاهان دارویی است اما این مزیت اقتصادی مغفول واقع شده است.

این استان سرزمین زیره سبز، گل ‌محمدی، خاکشیر، آویشن، نعنا فلفلی، رزماری، اسطوخدوس، بابونه، ختمی، پنیرک، شیرین بیان، کاسنی، همیشه بهار، سرخارگل، آلوئه ورا و گل گاو زبان است.

عناب نیز دیگر گنج پنهان کشاورزی خراسان جنوبی است؛ محصولی که ۹۸ درصد تولید کشور را به خود اختصاص داده و استان را به قطب انحصاری عناب ایران تبدیل کرده است. عناب با کاربردهای گسترده غذایی، دارویی و صادراتی، این ظرفیت را دارد که به یک برند ملی و ارزآور بدل شود؛ ظرفیتی که تاکنون بخش قابل توجهی از آن مغفول مانده و چشم‌انتظار توجه و برنامه‌ریزی هدفمند است.

همچنین بر اساس آخرین سرشماری کشاورزی در بخش دام شتر، خراسان جنوبی رتبه دوم کشور را دارد و حدود ۱۷.۳۳ درصد جمعیت شتر کشور در این استان مستقر است.

گنجینه معدنی ایران در شرق کشور

خراسان جنوبی با بیش از ۸۶۷ معدن و ۵۴ نوع ماده معدنی از جمله مس، طلا، سنگ‌های ساختمانی، کرومیت، دولومیت، بنتونیت و سایر یکی از قطب‌های مهم معدنی کشور محسوب می‌شود. این معادن نه تنها سهم قابل توجهی در تولید ملی دارند، بلکه ظرفیت بالایی برای ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در مناطق محلی استان فراهم می‌کنند.

این استان به عنوان پایتخت معادن زغال‌سنگ خاورمیانه شناخته می‌شود و بیشترین ذخایر طلای کشور نیز در آن قرار دارد. ذخایر کانسنگ طلای خراسان جنوبی با شناسایی هفت میلیون تن جدید، اکنون به ۷۶ میلیون تن رسیده است.

ظرفیت استخراج معادن استان ۶۱ هزار تن و ذخیره قطعی آن معادل هفت میلیارد و ۷۰۰ میلیون تن مواد معدنی است و خراسان جنوبی از نظر تعداد معادن در رتبه چهارم و از نظر ذخایر معدنی در رتبه هفتم کشور قرار دارد. این معادن با تامین بیش از ۱۵ هزار شغل، در واقع موتور محرک بخش‌های مختلف اقتصادی استان محسوب می‌شوند.

علاوه بر این، خراسان جنوبی یکی از مهم‌ترین مناطق ایران در حوزه سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی است. تنوع زمین‌شناسی استان، پتانسیل فراوانی در استخراج و فرآوری سنگ‌های گرانبها ایجاد کرده است. به گزارش‌ها، سنگ‌های صادراتی مانند مرمریت و گرانیت به‌طور تقریبی سالانه حداقل یک میلیون تن قابل استخراج هستند.

استان خراسان جنوبی با ۱۲ شهرستان و حدود ۸۰۰ هزار نفر جمعیت در شرق کشور و در همسایگی افغانستان قرار دارد.

پنجشنبه ۲۷ آذرماه روز متفاوتی برای اهالی خراسان‌ جنوبی است و مردم استان آماده‌ شده‌اند در شانزدهمین ایستگاه سفر استانی از رئیس جمهور و هیات همراه میزبانی کنند.