معمای سیاره نهم پیچیده‌تر شد؛ دانشمندان جرم فرانپتونی بزرگی را در لبه منظومه شمسی یافته‌اند

زومیت/ پژوهشگران یک سیاره کوتوله احتمالی را با مدار بسیار کشیده در ناحیه‌ی فراتر از نپتون شناسایی کرده‌اند که فرضیه سیاره نهم را به چالش می‌کشد.

منظومه شمسی به‌تازگی یک عضو رسمی جدید پیدا کرده است. این جرم آسمانی که در حال حاضر با نام 2017 OF201 شناخته می‌شود، یک جرم فرانپتونی یا به اختصار TNO است؛ بدین معنی که در مداری فراتر از نپتون، به دور خورشید می‌چرخد. در واقع مدار این جرم آن‌قدر وسیع است که تقریباً ۲۵هزار سال طول می‌کشد تا یک دور کامل به دور خورشیدبچرخد.
کشف عضو جدید منظومه شمسی به‌طور رسمی در ۲۱ مه ۲۰۲۵ توسط مرکز سیاره‌های کوچک اتحادیه بین‌المللی نجوم اعلام شد. قطر تخمینی جرم تازه کشف‌شده نزدیک به ۷۰۰ کیلومتر است؛ درنتیجه به اندازه‌ی کافی بزرگ است تا در دسته‌بندی سیاره کوتوله قرار گیرد.
سیائو چنگ، سرپرست تیم کشف از مؤسسه مطالعات پیشرفته در دانشگاه پرینستون در بیانیه‌ای گفت: «2017 OF201 تنها یک درصد از زمان مداری خود را آن‌قدر به ما نزدیک می‌شود که قابل شناسایی باشد. وجود همین یک جرم نشان می‌دهد که احتمالاً صدها جرم دیگر با مدار و اندازه‌ی مشابه وجود دارند؛ اما درحال‌حاضر آن‌قدر دورند که قابل مشاهده نیستند.»
چنگ افزود: «هرچند پیشرفت در ساخت تلسکوپ‌ها ما را قادر به کاوش در بخش‌های دوردست کیهان کرده است، هنوز ناشناخته‌های بسیار زیادی درباره‌ی منظومه شمسی خودمان وجود دارد.»
 
اینکه تنها یک درصد از مدار جرم جدید قابل مشاهده باشد، به خوبی نشان می‌دهد مسیر مداری آن تا چه اندازه عظیم است. قطر این جرم فقط درحدود یک‌سوم قطر پلوتو است؛ درنتیجه کشف آن دستاوردی شگفت‌انگیز به شمار می‌آید.
 
چنگ توضیح داد: «دورترین نقطه‌ی مداری یا اوج خورشیدی 2017 OF201، بیش از ۱۶۰۰ برابر فاصله‌ی زمین تا خورشید است؛ در حالی که در نزدیک‌ترین نقطه‌ی مداری به خورشید یا حضیض خورشیدی، فاصله‌اش از ما تا ۴۴٫۵ برابر مسافت بین زمین تا خورشید، یعنی به اندازه‌ی مدار پلوتو، کاهش می‌یابد.»

---

بازار

---

 پژوهشگران می‌گویند، مدار بسیار دور جرم تازه کشف‌شده ممکن است نتیجه‌ی برخورد با سیاره‌ای غول‌پیکر باشد که آن را از منظومه شمسی بیرون رانده است. کوین ناپیر، پژوهشگر از دانشگاه میشیگان، کشف اخیر را جالب توصیف می‌کند و می‌گوید: «این جسم آن‌قدر از منظومه شمسی خارج می‌شود که می‌تواند با سایر ستارگان کهکشان به همان شدتی که با برخی از سیاره‌های منظومه شمسی تعامل دارد، تعامل داشته باشد.»
کشف سیاره کوتوله بالقوه جدید برای جستجوگران سیاره نهم، اتفاقی نامطلوب محسوب می‌شود. سیاره نهم، دنیایی فرضی بزرگ‌تر از زمین است که گمان می‌رود در ناحیه‌ای بسیار دورتر از مدار پلوتو قرار دارد. فرضیه‌ی وجود چنین سیاره‌ی دوردستی، بر پایه‌ی این ایده شکل گرفته که مدار بسیاری از اجرام فرانپتونی دورافتاده، دراثر گرانش جسمی بسیار بزرگ‌تر، به‌شکلی هماهنگ خوشه‌بندی شده است؛ درحالی‌که به‌گفته‌ی جیاشوان لی، عضو تیم کشف و پژوهشگر از دانشگاه پرینستون، 2017 OF201 از این الگوی خاص پیروی نمی‌کند.
 
چنگ و همکارانش همچنین شبیه‌سازی‌هایی از مدار جرم تازه کشف‌شده و نحوه‌ی تعامل آن با سیاره نهم را مدل‌سازی کردند. به‌گفته‌ی ناپیر، در موردی که سیاره نهم وجود داشت، جرم پس از چند صد میلیون سال به بیرون پرتاب می‌شد، درحالی‌که بدون سیاره نهم در جای خود باقی می‌ماند. بدون شک، این یافته‌ها به نفع سیاره نهم نیست.»
 
درنتیجه، کشف عضو جدید منظومه شمسی بدون شک مانعی جدی برای فرضیه سیاره نهم خواهد بود. اگر اجسام بیشتری شبیه به 2017 OF201 کشف شوند، ممکن است کل فرضیه سیاره نهم فروبپاشد. چنین کشفیاتی شاید چندان هم دشوار نباشد؛ زیرا اطلاعاتی که به شناسایی 2017 OF201 منجر شد، همگی از داده‌های بایگانی به‌دست آمده‌اند. بنابراین ممکن است اجرام فرانپتونی بسیار دور و سیاره‌های کوتوله بیشتری در دل این داده‌ها پنهان شده باشند.
لی افزود: «تمام داده‌هایی که برای شناسایی و بررسی این جرم استفاده کردیم، اطلاعات آرشیوی بودند که برای همه، نه فقط اخترشناسان حرفه‌ای، در دسترس‌اند؛ بدین معنی که اکتشافات تحول‌آفرین لزوماً منحصر به کسانی نیست که به بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های جهان دسترسی دارند. هر پژوهشگر، دانشجو یا حتی دانشمند آماتور با ابزار و دانش مناسب می‌تواند به چنین کشفی دست یابد و این امر، اهمیت به‌اشتراک‌گذاری منابع علمی را نشان می‌دهد.»
مقاله‌ی مربوط به کشف 2017 OF201 در پایگاه داده آرکایومنتشر شده است.

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar