سیاهکل؛ گنجینه‌ای از طبیعت، تاریخ و معنویت

ایرنا/ سیاهکل- ایرنا- شهرستان سیاهکل در شرق استان گیلان به‌ واسطه طبیعت بکر، آثار تاریخی ارزشمند و اماکن مذهبی متعدد به‌عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری شمال کشور شناخته می‌شود و با ترکیبی از زیبایی‌های طبیعی، میراث فرهنگی و معنوی، سالانه هزاران گردشگر به خود جذب می‌کند.

به گزارش خبرنگار ایرنا از سیاهکل، مرکز این شهرستان شهر سیاهکل است و از شمال به شهرهای لاهیجان و آستانه و از شرق به شهرستان‌های رودسر، لنگرود و املش، از جنوب به شهرستان‌های رودبار و منطقه الموت (در استان قزوین) و از غرب با شهرستان رشت همسایه است و فاصله آن با رشت مرکز استان گیلان ۴۴ کیلومتر است.

شهرستان سیاهکل تا دریای خزر حدود ۴۵ کیلومتر فاصله دارد و در سرشماری سال ۱۳۹۵، نزدیک به ۴۷ هزار جمعیت در آن به ثبت رسیده است و شهر سیاهکل نیز در همان سرشماری نزدیک به ۲۰ هزار نفر را در خود جای داده است ضمن اینکه وسعت این شهرستان نیز بیش از یک میلیون کیلومتر مربع است.

مردم این شهرستان عمدتا گیلک زبان هستند؛ اما در نواحی جلگه‌ای گویش گیلکی رایج است و در ارتفاعات و نواحی کوهستانی مانند دیلمان گویش دیلمی که از شاخه‌های گیلکی به حساب می‌آید بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بیشتر مردم این شهرستان شیعه ۱۲ امامی هستند و وجود امامزاده‌ها و مراکز مذهبی شیعه در شهر و روستاهای سیاهکل این موضوع را تایید می‌کند.

جاذبه‌های طبیعی

جاده جنگلی سیاهکل – دیلمان؛ گذرگاهی رویایی از دل جنگل‌های گیلان تا ییلاقات البرز
جاده جنگلی سیاهکل به دیلمان، یکی از زیباترین مسیرهای جنگلی کشور، از نخستین مقاصد علاقه‌مندان به طبیعت در شرق گیلان است؛ این مسیر با مناظر سرسبز، رودخانه‌های پرآب و پوشش گیاهی متنوع، گردشگران را تا ییلاقات دیلمان همراهی می‌کند این جاده با حدود ۴۵ کیلومتر طول، شهر سیاهکل در جلگه‌های شرقی گیلان را به دیلمان در ارتفاعات البرز متصل می‌کند.

این مسیر به دلیل تنوع آب‌وهوایی، مناظر طبیعی و پوشش گیاهی خاص، هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. ابتدای جاده با شالیزارها و باغ‌های چای آغاز می‌شود، در میانه راه به جنگل‌های انبوه و آبشارهای خروشان می‌رسد و در نهایت به ییلاقات مرتفع دیلمان با آب‌وهوای خنک و کوهستانی ختم می‌شود.

آبشار لونک؛ نگین درخشان جاده سیاهکل – دیلمان

آبشار لونک یکی از زیباترین و پرطرفدارترین جاذبه‌های طبیعی گیلان است که در ۲۵ کیلومتری سیاهکل و در مسیر جاده جنگلی سیاهکل – دیلمان قرار دارد. این آبشار که در دل جنگل‌های انبوه و کوهستان‌های البرز واقع شده، هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.
لونک در حقیقت دو آبشار موازی است که از ارتفاع حدود ۲۰ متر به پایین سرازیر می‌شود و در نهایت به رودخانه شیم‌رود می‌پیوندد؛ به دلیل قرار گرفتن در ارتفاعات میانی، اطراف آبشار پوشیده از درختان جنگلی و چشم‌اندازهای کوهستانی است.
چهارفصل دیدنی:
در بهار و تابستان این آبشار پرآب و خروشان، همراه با طبیعت سبز و هوای خنک است و در پاییز منظره‌ای هزار رنگ از جنگل و مه‌آلودگی مسیر را به رخ می‌کشد و در زمستان معمولا آبشار یخ‌زده و برف‌پوش می شود که چهره‌ای متفاوت و منحصربه‌فرد از لونک به نمایش می‌گذارد.
این آبشار به دلیل دسترسی آسان از جاده و قرار گرفتن در دل طبیعت بکر، یکی از توقفگاه‌های اصلی گردشگران در مسیر دیلمان به شمار می‌رود و نزدیکی آن به دیگر جاذبه‌ها همچون کاروانسرای تی‌تی، ارزش گردشگری این منطقه را دوچندان کرده است.

آبشار بابا ولی؛ جلوه‌ای متفاوت از طبیعت سیاهکل
آبشار بابا ولی یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های طبیعی در شهرستان سیاهکل است؛ این آبشار با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، فرصتی بی‌بدیل برای طبیعت‌گردان و علاقه‌مندان به مناظر کوهستانی و صدای آرام بخش آب فراهم می‌آورد.

ارتفاع این آبشار فصلی حدود ۲۰ متر است و در نزدیکی روستای باباولی که در حدود پنج کیلومتری جاده دیلمان به آسیابر واقع شده و در ساحل رودخانه پاکرود قرار دارد. جریان آب این آبشار در فصل گرم سال و هنگام ذوب شدن برف‌های ارتفاعات به قله جاری است و در فصول سرد، به ویژه زمستان، با کاهش جریان آب معمولا یخ می زند.

برخلاف بسیاری از آبشارهای گیلان که در دل جنگل‌های انبوه جریان دارند، بابا ولی بیشتر از فراز صخره‌های سیاه و سخت به پایین می‌ریزد که این صخره‌های سخت و بستر سنگی آن را از سایر آبشارها متمایز می‌کند.
اطراف آبشار پوشیده از مناظر طبیعی دل‌نشین همچون رودخانه پاکرود، چشمه‌های فصلی، درختان مرتفع (گردو و انواع بومی جنگلی) و فضای سبز همراه صخره‌ها است.

برای رسیدن به این آبشار نخست باید خود را به روستای باباولی رساند و سپس حدود ۱۵ دقیقه پیاده‌روی کرد بنابراین نیاز به امکانات مناسب از جمله کفش مناسب برای پیاده‌روی است چون مسیر بعد از روستا معمولا سنگی، شیب‌دار و مرطوب است.

جنگل و چشمه لاریخانی

جنگل لاریخانی در حدود هشت کیلومتری جاده سیاهکل – دیلمان واقع شده است و چشمه آب معدنی لاریخانی در انتهای این جنگل قرار دارد و برای رسیدن به آن نیاز به پیاده‌روی از مسیر جنگل است.

این منطقه در ارتفاعات کوهپایه‌ای نسبتا مرتفع نزدیک به کوه‌های دیلمان قرار دارد که هوا به تدریج با بالا رفتن ارتفاع سردتر می‌شود.

آب چشمه گوارا و قابل شرب است و بخشی از آب آن به منبع انتقال داده شده تا عموم مردم بتوانند استفاده کنند.

قله درفک با چشم‌اندازهای کوهستانی منحصربه‌فرد

نام قلهٔ درفک دارای روایت‌های مختلفی است؛ برخی بر این باورند که دال‌فَک (دٌلفَک) از دال که نام پرنده‌ای است از خانوادهٔ عقاب و فَک که به معنی آشیانه است تشکیل شده است و بنابراین دالی‌فک، به معنای آشیانهٔ عقاب است؛ مردم گیلک بومی منطقه این قله را دِروِک می‌نامند.

قلهٔ درفک در ارتفاع ۲هزار و ۷۳۳ متری البرز غربی در کوه‌های گیلان قرار دارد؛ از چند مسیر می‌توان به این قله صعود کرد.

مسیر ۱ (جبهه شرقی) - سیاهکل - دیلمان – شاه شهیدان – اربناب - قله درفک

مسیر ۲ (جبهه غربی) - مسیر غربی با توجه به روستای پای صعود به دو مسیر زیر تقسیم می‌شود.

رستم‌آباد، توتکابن، گلنگش، سیاه دَشتِ بُن، درفک
رستم‌آباد، توتکابن، راجعون، جیرونی، درفک

کاسهٔ درفک محل ییلاق دامدارانی است که در تابستان از روستاها و جنگل‌های دم‌کرده به این قلّه کوچ می‌کنند. در کاسهٔ درفک یک غار وجود دارد که ییلاق‌نشینان منطقه در تابستان از یخ‌های آن به عنوان منبع آب استفاده می‌کنند. از نقاط دیدنی این کوه، یخچال درفک (کاسه قله) است که در این قسمت دامداران کلبه‌های زیادی ایجاد کرده‌اند و در فصول بهار و تابستان مورد استفاده آن‌ها قرار می‌گیرد؛در گوشه‌ای دیگر از کاسه درفک نمادی زیبا و عمیق واقع شده است که به جهت ذخیره شدن برف زمستانی در درون آن (به سبب شکل خاص دهانه) و تبدیل آن‌ها به یخ زیبایی خاص را در غار تشکیل می‌دهد و لازم است ذکر شود که به جهت شیب زیاد غار، پیمایش درون غار مشکل است.

روستای ییلاقی پیرکوه

این روستا از روستاهای خوش‌آب‌وهوا و تاریخی بخش دیلمان شهرستان سیاهکل است که به طبیعت کوهستانی، چشم‌اندازهای سرسبز و آثار تاریخی‌اش شناخته می‌شود.
آب و هوای روستای پیرکوه که در دل جنگل‌های انبوه البرز غربی قرار دارد سردسیر محسوب می‌شود بنابراین زمستان‌های طولانی و پر برف و تابستان‌های خنک دارد.
این روستا در گذشته به دلیل نزدیکی به مسیرهای بازرگانی و نظامی دیلمان، اهمیت استراتژیک داشته است.

آثار تاریخی و باستانی

کاروانسرای تاریخی تی تی در فهرست جهانی

کاروانسرای تی تی گیلان در قالب کاروانسراهای ایرانی ثبت جهانی شد

کاروانسرای تی تی همزمان با ۵۳ کاروانسرای ایرانی دیگر ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی در ریاض عربستان ثبت جهانی شد.

کاروانسرای تی تی در محور گردشگری سیاهکل به دیلمان در شرق گیلان واقع شده است. نام این کاروانسرایِ برآمده از آجر، ساروج و سنگ‌های رودخانه‌ای، به دلیل قرارگیری در منطقه‌ای پرشکوفه، تی تی (در گویش گیلکی به معنای شکوفه) نام گرفته است و از قدیمی‌ترین بناهای سیاهکل محسوب می‌شود که در مسیر راه کاروانی دیلمان به لاهیجان قرار دارد.

این بنا در اواخر دوران حکومت محلی کیایی که در عصر تیموریان در لاهیجان حکم می‌راندند ساخته شد؛ به عبارت دیگر قدمت این بنا به حدود ۶ قرن پیش باز می‌گردد و تا همین ۵۰ سال قبل یعنی تا زمانی که راه های ارتباطی فعلی ساخته نشده بودند و وسایل حمل و نقل اسب و قاطر جای خود را به وسایل موتوری و ماشین نداده بود، از کاروانسرا استفاده می شد.

قلعه گرماور

قلعه گرماور یکی از قلعه‌های تاریخی بخش دیلمان در شهرستان سیاهکل است که در ارتفاعات کوهستانی و در میان طبیعت بکر منطقه قرار دارد.

قلعه در نزدیکی روستای گرماور در منطقه دیلمان واقع شده است. این ناحیه کوهستانی با چشم‌اندازهای وسیع و مسیرهای سخت‌گذر، محیطی مناسب برای ایجاد پایگاه‌های نظامی و دفاعی بوده است.

با توجه به شواهد معماری و موقعیت استراتژیک، قلعه به دوره‌های کهن (احتمالاً اوایل اسلام یا حتی پیش از آن) نسبت داده می‌شود. برخی پژوهشگران آن را مرتبط با دوران اسماعیلیان می‌دانند که در نقاط مرتفع گیلان و قزوین قلعه‌های متعددی ساخته بودند.

از قلعه امروزه تنها بقایایی از دیوارهای سنگی و برج‌های آن باقی مانده است. ساختار کلی آن با مصالح بومی (سنگ و ملات) بنا شده و نشانه‌هایی از برج‌های نگهبانی در اطراف قلعه دیده می‌شود.

قلعه کوتول شاه نیز از دیگر استحکامات تاریخی این شهرستان است که قدمت آن نیز به قرون اولیه هجری برمی‌گردد.

حمام تاریخی دیلمان با قدمتی چند صدساله

حمام تاریخی دیلمان یکی دیگر از آثار ارزشمند معماری سنتی در منطقه کوهستانی دیلمان سیاهکل است که در بافت قدیمی شهر دیلمان قرار گرفته و نشان‌دهنده اهمیت تمدن شهری و زندگی اجتماعی مردم این خطه در گذشته است.

این حمام به دوره صفویه نسبت داده می‌شود (قرن دهم و یازدهم هجری) و بعدها در دوره‌های بعدی بازسازی و مرمت شده است.

بنا با سنگ و آجر ساخته شده و ملات آن بیشتر از ساروج و آهک است.

ساختار کلی شامل بخش‌های مختلفی همچون سربینه (رخت‌کن)، گرمخانه، خزینه و تون (محل آتش برای گرم کردن آب) است.

سقف‌ها به صورت طاقی و گنبدی ساخته شده تا بخار و رطوبت به‌خوبی خارج شود.

نور حمام از روزنه‌های کوچک در سقف تامین می‌شده است.

گفتنی است در گذشته حمام‌ها فقط محل شست‌وشو نبودند؛ بلکه محفل‌های اجتماعی و فرهنگی مردم نیز محسوب می‌شدند. حمام دیلمان هم محل گردهمایی و دیدار مردم روستا و شهر بوده است.

این بنا در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و بخشی از آن مرمت شده است و یکی دیگر از جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری دیلمان به شمار می‌آید و علاقه‌مندان به تاریخ و معماری سنتی از آن بازدید می‌کنند.

خانه عضدی
خانه تاریخی عضدی یکی دیگر از بناهای ارزشمند شهرستان سیاهکل است که یادآور معماری قاجاری است اما با گذر زمان و کم‌توجه ای این روزها حال و روز خوشی ندارد.

این خانه با معماری اصیل گیلانی و تزئینات چوبی و گچ‌بری‌های ظریف، سال‌هاست به عنوان بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی منطقه شناخته می‌شود.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، خانه عضدی متعلق به یکی از خاندان‌ بانفوذ سیاهکل در دوره قاجار بوده و با استفاده از مصالح بومی همچون چوب، آجر و سفال ساخته شده است.

ایوان‌های سرتاسری، پنجره‌های مشبک و حیاط وسیع با حوض میانی از ویژگی‌های شاخص این بناست.

با وجود ثبت این اثر در فهرست آثار ملی، شرایط نگهداری آن مطلوب نیست. بخشی از سقف‌ها و دیوارهای بنا بر اثر رطوبت و فرسایش دچار آسیب شده و نیازمند مرمت فوری است.

موزه مردم‌شناسی دیلمان؛ روایتگر زندگی کوه‌نشینان گیلان

این موزه که در گذشته یک حمام تاریخی بوده است امروز محلی برای معرفی سنت‌ها، صنایع دستی و سبک زندگی بومی منطقه است. این موزه یکی از مکان‌های فرهنگی ارزشمند این منطقه کوهستانی است که با هدف معرفی سبک زندگی، آداب و رسوم و میراث معنوی مردم دیلمان و گیلان راه‌اندازی شده است و با نمایش مجموعه‌ای از ابزارها، لباس‌ها و وسایل سنتی، تصویری روشن از گذشته‌ی مردم کوه‌نشین شمال ایران را در برابر بازدیدکنندگان قرار می‌دهد.

ابزار کشاورزی و دامداری، صنایع دستی و وسایل خانگی، پوشاک محلی و تصاویر و مستندهایی از مراسم‌ سنتی مانند عروسی‌های محلی، جشن‌های برداشت محصول و آیین‌های مذهبی در کنار اسناد و اشیای تاریخی بخش های مختلف موزه را تشکیل می‌دهند و بخش کوچکی از موزه نیز به نمایش کتب خطی، عکس‌های قدیمی و اشیای تاریخی اختصاص دارد.

این موزه نه تنها یک جاذبه گردشگری فرهنگی است، بلکه به عنوان یک مرکز آموزشی، فرصتی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ بومی فراهم می‌کند چرا که بازدیدکنندگان می‌توانند در مدت کوتاهی با شیوه‌ زندگی سنتی دیلمانی‌ها آشنا شوند و ریشه‌های فرهنگی این منطقه را بهتر بشناسند.

بقاع متبرکه و جاذبه‌های مذهبی

وجه معنوی سیاهکل نیز در میان بقاع و امامزادگان آن جلوه‌گر است؛ امامزاده مصطفی، امامزاده صالح و سلطان حسین، بقعه بابا ولی و بقعه قادرنبی از جمله اماکنی هستند که سالانه هزاران زائر برای زیارت و نذر و نیاز به آن‌ها مراجعه می‌کنند. تلفیق معنویت این اماکن با طبیعت آرام اطرافشان، تجربه‌ای روحانی و متفاوت برای زائران به همراه دارد.

از طرف دیگر کوچه‌باغ‌های سنتی، خانه‌های چوبی با سقف‌های شیروانی و صنایع دستی همچون بافته‌های روستایی و محصولات کشاورزی، بخشی از میراث زنده مردم سیاهکل است و این جلوه‌های فرهنگی در کنار ظرفیت‌های طبیعی و مذهبی، هویت منحصربه‌فردی به این شهرستان بخشیده است.

با توجه به تنوع جاذبه‌ها، سیاهکل به‌عنوان مقصدی چهارفصل می‌تواند نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری گیلان ایفا کند، مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری استان نیز برنامه‌هایی برای تقویت زیرساخت‌ها و معرفی گسترده‌تر این ظرفیت‌ها در دست دارند تا این شهرستان بیش از پیش در نقشه گردشگری ایران بدرخشد.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا 🔹"آخرین خبر" در ایتا 🔹"آخرین خبر" در بله