غارهای یزد، میراثی در معرض تهدید

ایرنا/ یزد- ایرنا - غارهای یزد که به عنوان یکی از منحصر به‌فردترین پدیده‌های طبیعی و زمین‌شناسی، نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی و جذب گردشگران در استان ایفا می‌کنند در معرض تهدیدات متعددی همچون معدن‌کاوی ، آلودگی‌های زیست‌محیطی و تخریب‌های ناشی از عدم رعایت اصول طبیعت‌گردی قرار گرفته‌اند و پایداری این زیستگاه‌ها را به مخاطره انداخته است.

به گزارش ایرنا، غارها به عنوان شاهکارهای طبیعی و اشکال خاص زمین‌شناسی، از دیرباز مورد توجه انسان‌ها بوده‌اند و نقش مهمی در تاریخ، فرهنگ و محیط زیست هر منطقه ایفا می‌کنند؛ این فضاهای کم‌نور و رازآلود، علاوه بر زیبایی‌های منحصر به فرد، زیستگاه گونه‌های جانوری خاص و محل تجمع منابع آبی زیرزمینی به شمار می‌روند، در استان تاریخی و کویری یزد نیز غارهای متعددی وجود دارد که هر کدام به نوعی گنجینه‌ای طبیعی و میراثی با ارزش به شمار می‌روند.

---

بازار

---

با این حال، این ذخایر طبیعی به دلیل شرایط ویژه محیطی و آسیب‌پذیری بالا، نیازمند توجه و حفاظت ویژه‌ای هستند تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از این منابع بی‌نظیر بهره‌مند شوند به همین منظور در تقویم ملی کشور، دوم مهرماه به عنوان «روز ملی غار پاک» نام‌گذاری شده است تا ضمن افزایش آگاهی عمومی نسبت به اهمیت حفاظت از غارها، برنامه‌های فرهنگ‌سازی و آموزشی در این زمینه تقویت شود.

روز ملی غار پاک، فرصتی برای یادآوری نقش ارزشمند این پدیده‌های طبیعی و تاکید بر لزوم مشارکت همه دستگاه‌ها و مردم در حفظ و حراست از این میراث گرانبها است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان یزد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به تشریح اقدامات انجام شده و چالش‌های پیش روی حفاظت از غارها پرداخت و از برنامه‌های آینده برای ارتقاء فرهنگ حفاظتی و مدیریت پایدار این منابع طبیعی سخن گفت.

غارهای یزد در معرض تهدید

حسن اکبری با تأکید بر اهمیت غارها به عنوان میراث طبیعی و جاذبه‌های گردشگری استان گفت: غارها اشکال خاص زمین‌شناسی هستند که از گذشته‌های دور همواره مورد توجه انسان‌ها بوده‌اند و امروزه به دلایل متنوعی از جمله ارزش‌های زیست‌محیطی، زمین‌شناسی و گردشگری اهمیت ویژه‌ای دارند.

"حسن اکبری" با بیان اینکه غارها در گذشته سکونتگاه انسان‌ها بوده و بعدها برای پنهان کردن دارایی‌ها و اهداف دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفتند افزود: غارها به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود، تفاوت‌های اساسی با سایر اکوسیستم‌ها دارند؛ از جمله تنوع زیستی خاص، اشکال زمین‌شناسی منحصربه‌فرد، و شرایط زیستی ویژه که باعث شده برخی از آن‌ها به منابع آبی زیرزمینی متصل باشند یا به‌واسطه قندیل‌های زیبا، ارزش‌های زیبایی‌شناسی بالایی پیدا کنند و گردشگران زیادی را جذب کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست یزد با اشاره به اینکه تاکنون ١٢٢ غار در استان شناسایی شده است، اظهار کرد: از این تعداد، ٤٢ غار در مناطق چهارگانه محیط زیست قرار دارند و حدود ٨٠ غار خارج از این مناطق واقع شده‌اند.

وی افزود: بر اساس آیین‌نامه غارشناسی، حفاظت از غارهایی که در مناطق چهارگانه قرار دارند بر عهده سازمان محیط زیست و غارهای خارج از این محدوده بر عهده اداره‌کل میراث فرهنگی است. کمیته‌ای متشکل از دستگاه‌های مرتبط از جمله زمین‌شناسی، منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه و غیره مسئولیت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای حفاظت از غارها را بر عهده دارد.

وی در ادامه با اشاره به تهدیدات ناشی از عدم رعایت اصول طبیعت‌گردی گفت: آسیب به اشکال زمین‌شناسی، نوشتن یادبودی بر دیواره‌ها، تغییر در دهانه ورودی غارها و ایجاد مسیرهای جدید، از جمله تهدیداتی است که گرچه در ظاهر خشن به نظر نمی‌رسند، اما آسیب‌های جدی و غیرقابل جبرانی به همراه دارند.

اکبری با بیان اینکه غارهایی که در خارج از مناطق حفاظت شده قرار دارند، بیش از سایر غارها در معرض خطراتی چون معدن‌کاوی، تخریب‌های غیرمجاز و آلودگی‌های زیست‌محیطی هستند تصریح کرد: برخی از غارها در استان هنوز شناسایی نشده‌اند و احتمال دارد که در محدوده معادن فعال قرار داشته باشند، فعالیت‌هایی مانند انفجار برای استخراج مواد معدنی می‌تواند آسیب‌های شدید و جبران‌ناپذیری به این غارها وارد کند.

وی ادامه داد: برخی از غارها که در زمین‌های مسطح یا دامنه کوه‌ها قرار دارند، تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله تغییر اقلیم، کاهش بارندگی، افزایش تبخیر و افت رطوبت قرار گرفته‌اند، کاهش رطوبت درون غارها یکی از مهم‌ترین تهدیدات غیرمستقیم برای این اکوسیستم هاست.

وی با تأکید بر ضرورت فرهنگ‌سازی در زمینه حفاظت از غارها گفت: آموزش و اطلاع‌رسانی در این زمینه بسیار حیاتی است، شناسایی، پایش و نقشه‌برداری غارها، بررسی اکولوژیک، ساختار فیزیکی و زیستی آن‌ها نیازمند فعالیت‌های گسترده پژوهشی و تأمین اعتبارات لازم است.

وی تأکید کرد: در اجرای پروژه‌های معدنی، راه‌سازی یا توسعه صنعتی، ضروری است در صورت مواجهه با غارها، موضوع به دستگاه‌های ذی‌ربط اطلاع داده شود، چراکه ممکن است غاری با ارزش حفاظتی یا گردشگری بالا در محدوده وجود داشته باشد.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه برخی از غارهای استان به دلیل پیچیدگی ساختاری یا آسیب‌پذیری بالا هنوز برای بازدید عمومی آماده نیستند، ادامه داد: حفاظت اصولی از این غارها مستلزم اجرای برنامه‌های درجه‌بندی است که در کمیته ملی حفاظت از غارها در حال پیگیری است.

شناسایی و حفاظت؛ اولین گام مدیریت غارهای استان

وی خاطرنشان کرد: تاکنون پنج غار استان در این کمیته درجه‌بندی شده‌اند و فرآیند بررسی و درجه‌بندی سایر غارها در دستور کار قرار دارد. این درجه‌بندی، نخستین گام برای مدیریت علمی، بهره‌برداری اصولی و حفاظت بلندمدت از غارها به شمار می‌رود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست یزد گفت: حفاظت از بالغ بر ٨٠ غار واقع در خارج از مناطق حفاظت‌شده بیشتر در معرض آسیب قرار داشته و در این زمینه باید دقت بیشتری لحاظ شود، محدودسازی فعالیت‌های معدنی و نظارت دقیق از جمله اقداماتی است که باید مدنظر قرار گیرد.

وی با تأکید بر نقش فرهنگ‌سازی در حفاظت از این منابع طبیعی افزود: برگزاری جلسات تخصصی، دوره‌های آموزشی برای طبیعت‌گردان، راهنمایان تورها و گروه‌های طبیعت‌گردی و برگزاری نشست و همایش با کوهنوردان و غارنوردان از جمله برنامه‌هایی است که با هدف حفاظت از غارها در دستور کار این اداره کل قرار دارد.

مدیرکل محیط زیست یزد یادآور شد: نباید فراموش کنیم که غارها تنها میراث زمین‌شناسی نیستند بلکه محل زیست گونه‌های خاص جانوری نیز هستند که به دلیل شرایط زیستی ویژه، تنهادر این فضاها امکان ادامه حیات دارند، بنابراین حفاظت از غارها یعنی حفظ تنوع زیستی و منابع طبیعی استان.