بارگذاری بی‌پایان جمعیت در شهری بی‌رمق

ایسنا/ تهران سال‌هاست زیر بار جمعیتی بیش از توانش خم شده است؛ شهری که برای سه میلیون نفر طراحی شد اما امروز میزبان بیش از ۱۰ میلیون نفر است. از بحران آب و فرونشست زمین تا ترافیک و آلودگی هوا، همه زخم‌های پایتخت از ریشه‌ای مشترک حکایت دارند و آن هم بارگذاری بی‌پایان جمعیت در شهری بی‌رمق است.

پایتخت در ابتدا برای اسکان دو تا سه میلیون نفر طراحی شده بود، اما امروز با جمعیتی بیش از سه برابر آن روبه‌روست و این فشردگی انسانی، حالا به شکلی عریان در تمام ابعاد زندگی شهری خود را نشان می‌دهد.

---

بازار

---

بحران زیرساختی در سایه فشردگی جمعیت

تبعات تراکم جمعیتی در بخش زیرساختی، مثل خوره به جان تهران افتاده است؛ از ناترازی آب و فرسودگی شبکه‌های تأمین گرفته تا ترافیک سنگین و آلودگی هوای نفس‌گیر. هر کدام از این معضلات، شاخه‌ای از همان ریشه قدیمی یعنی تمرکز بی‌حد جمعیت در پایتخت است.

فشار جمعیت بر منابع آبی تهران

بحران آب در تهران، شاید یکی از ملموس‌ترین نتایج این سرریز جمعیتی باشد. منابع محدود آبی در اطراف تهران زیرفشار بی‌سابقه مصرف خم شده‌اند؛ چاه‌ها عمیق‌تر حفر می‌شوند، سدها با کمترین ذخیره ممکن به سال بعد می‌رسند و دشت‌های جنوب و غرب تهران به دلیل برداشت بی‌رویه فرونشسته‌اند. با این حال، همچنان مهاجرت به تهران ادامه دارد و همچنان بار جمعیتی بر دوش منابعی که دیگر کشش ندارند، سنگینی می‌کند.

ذخایر سدها به نیمه رسیده‌اند

شرایط ذخایر سدها گویای عمق بحران است. ظرفیت ذخیره مخازن سدهای پایتخت که در سال آبی گذشته حدود ۴۹۰ میلیون مترمکعب بود، اکنون به ۲۵۰ میلیون مترمکعب رسیده است؛ یعنی تقریباً نصف شده. این کاهش به معنای فشار بیشتر بر چاه‌ها و سفره‌های زیرزمینی است؛ منابعی که به گفته کارشناسان، با ادامه برداشت‌های کنونی، در سال‌های آینده به سختی قابل احیا خواهند بود.

وضعیت «بی‌سابقه» بی آبی در سدهای تهران

بهزاد پارسا، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران، با اشاره به کاهش ۴۳ درصدی ورودی آب به سدهای پایتخت نسبت به سال گذشته، وضعیت کنونی را «بی‌سابقه» توصیف کرد و گفت: تنها ۱۴ میلیون مترمکعب آب پشت سد ذخیره شده که معادل ۸ درصد ظرفیت این سد است. پنج سال خشکسالی متوالی فشار شدیدی بر منابع آب استان وارد کرده و در صورت عدم کنترل مصرف، تأمین پایدار آب شرب تهران با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.

هوای تهران در محاصره آلاینده‌ها

همچنین آلودگی هوا در تهران دیگر یک پدیده فصلی نیست، بلکه به بخشی از زیست روزمره شهروندان تبدیل شده است. ترکیب جمعیت بالا، حجم سنگین تردد خودروها و سهم بالای سوخت‌های فسیلی، هوای پایتخت را به یکی از آلوده‌ترین نقاط کشور بدل کرده است.

مردم تهران از ابتدای امسال ۹۵ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۸ روز هوای ناسالم، ۲ روز هوای بسیار سالم و ۲ روز هوای خطرناک را تنفس کرده‌اند که این آمار نسبت به سال گذشته وضعیت بدتری را نشان می‌دهد. سهم خودروهای فرسوده، موتورسیکلت‌های کاربراتوری و تردد کامیون‌های شبانه در این وضعیت چشمگیر است؛ وسایلی که همچنان بدون نوسازی در معابر تردد می‌کنند و سهم بزرگی در تولید ذرات معلق دارند.

تعطیلی مکرر مدارس و ادارات، افزایش هزینه‌های درمانی و افت کیفیت زندگی، بخشی از پیامدهای این وضعیت است که طی سالهای اخیر تهرانیها تجربه کرده اند.

در حالی که دستگاه‌های اجرایی هر سال وعده اجرای طرح‌های کاهش آلودگی را می‌دهند، هنوز سازوکار مشخصی برای کنترل منابع اصلی یعنی تردد بی‌رویه خودروها و تمرکز فعالیت‌های صنعتی در حاشیه شهر وجود ندارد.

حاشیه‌نشینی؛ چهره دیگر بحران جمعیتی

از سوی دیگر، حاشیه‌نشینی در تهران بار مضاعفی را به تهران تحمیل می کند. امروز پایتخت نه تنها بیشترین میزان حاشیه‌نشینی در کشور را دارد، بلکه بخش بزرگی از ساکنانش در مناطقی زندگی می‌کنند که زیرساختهای لازم شهری را ندارند. این وضعیت حاصل دهه‌ها تمرکز فرصت‌های شغلی، اداری، آموزشی و درمانی در مرکز کشور است؛ جایی که هر سال هزاران نفر از سراسر ایران با امید پیدا کردن آینده‌ای بهتر به سمت آن روانه می‌شوند. اما تهران دیگر ظرفیتی برای پذیرش ندارد؛ نه در خیابان‌هایش، نه در خانه‌هایش، نه در آسمانش.

هشدار استاندار تهران درباره تراکم جمعیت

محمدصادق معتمدیان استاندار تهران نیز نسبت به تراکم جمعیت در استان تهران هشدار داده و در این خصوص خاطرنشان کرد: سال‌ها سیاست‌هایی در پایتخت اجرا شد که هزینه زندگی در تهران را افزایش داد و موجب سرریز جمعیت به شهرستان‌های اطراف شد و نتیجه آن، تراکم بی‌سابقه در مناطق مختلف تهران است؛ جایی که در هر کیلومتر مربع حدود ۹۰۰۰ نفر سکونت دارند، در حالی‌که میانگین کشوری در هر کیلومتر ۴۹ نفر است و این مساله در تهران به بحران‌های متعدد آب، حمل‌ونقل، بهداشت و خدمات منجر شده است.

ساخت‌وسازهای غیرمجاز و رقابت برای درآمدزایی

وی با اشاره به چالش‌های حوزه ساخت‌وساز غیرمجاز گفت: در استان تهران بیش از ۲۰ هزار واحد صنفی و صنعتی غیرقانونی در حریم‌ها شکل گرفته که بخشی از آن ناشی از رقابت دستگاه‌ها برای درآمدزایی است. جمعیت ۲۰ میلیونی تهران در شرایطی از منابع محدود آبی بهره می‌برد که تنها ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب قابل استفاده در سدها داریم و اگر اصلاح حکمرانی و مدیریت نکنیم، در آینده‌ای نزدیک با بحران‌های جدی‌تر روبه‌رو خواهیم شد.

زخمی که هر روز عمیق‌تر می‌شود

رفع مشکلات تهران، حالا بیشتر از همیشه به رؤیایی دست‌نیافتنی شبیه شده است؛ هر خیابان و هر کوچه‌اش نشانی از زخمی قدیمی دارد. زخمِ توسعه‌ نامتوازن و زخمِ سیاست‌گذاری‌هایی که به جای توزیع متعادل جمعیت و امکانات، پایتخت را به مرکز ثقل همه چیز تبدیل کردند.

تهران نیازمند تصمیم‌های شجاعانه

تهران بیش از هر زمان دیگری نیازمند تصمیم‌های شجاعانه است؛ تصمیم‌هایی که به جای مسکن موقت، درمانی واقعی برای زخم‌های عمیقش باشند. اما تا وقتی رؤیای پایتخت‌نشینی در ذهن میلیون‌ها نفر زنده است، رفع مشکلات تهران شاید فقط یک رؤیا باقی بماند.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله