هشدار محیط زیست برای انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری در ایران

ایرنا/ ایران با دارا بودن ۴۲ نوع تالاب شناخته‌شده جهانی، یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از نظر تنوع زیست‌بوم‌های تالابی است، حفاظت از این زیست بوم‌های آبی نه‌تنها حفظ زیستگاه‌های طبیعی بلکه تضمین‌کننده ادامه حیات انسان بر روی زمین است از این رو سازمان محیطزیست اقدامات گسترده‌ای انجام داده که از جمله آن طرح حفاظت از تالاب هاست که تاکنون موفق شد به نجات جان تالاب‌های زیادی شد.

تالاب‌ها، خانه پرندگان مهاجر، ماهی‌ها و گیاهان آب‌دوست، یکی‌یکی در حال خشک شدن‌ هستند، با هر ترک در بسترشان، صدای خاموشی طبیعت بلندتر می‌شود، صدایی که اگر نشنویم، شاید دیگر چیزی برای شنیدن باقی نماند، سرزمین ایران از تنوع بالایی در چشم اندازهای کوهستانی کوهپایه‌ای دشتی کویری و تالابی برخوردار است این کشور در کمربند خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد و تنوع اقلیمی آن از خیلی سرد تا خیلی گرم و از خیلی مرطوب تا خیلی خشک مشهود است.

---

بازار

---

تنوع اقلیم تنوع توپوگرافی وجود دو دریای وسیع در شمال و جنوب و گستره زمین شناسی آن باعث شده که انواع مختلفی از تالاب‌ها از جنگل‌های مانگرو و صخره‌های مرجانی گرفته تا دریاچه‌های کوهستانی و دشت‌های شور کویری در آن شکل گیرد، از ۴۲ نوع تالاب مشخص شده توسط کنوانسیون رامسر در سطح جهان به جز یک نوع تالاب توندرا بقیه در کشور ایران یافت می‌شوند که بیانگر تنوع بسیار بالای زیست بوم‌های تالابی در ایران است.

تالاب‌ها نقش حیاتی در حفظ تنوع زیستی دارند، اما تخریب آن‌ها یکی از عوامل مهم در انقراض گونه‌های گیاهی و جانوری است، تالاب‌ها محیط‌هایی هستند که ویژگی‌هایی میان خشکی و آب دارند، ممکن است به صورت دائمی یا به‌صورت فصلی دارای آب باشند، آب آن‌ها می‌تواند شیرین یا شور باشد، این اکوسیستم‌ها به دلیل پوشش گیاهی خاص، منابع غذایی غنی و شرایط زیستی متنوع، زیستگاه بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی هستند که با خشک شدن زندگی این موجودات نیز به خطر می افتد.

تالاب ها علاوه بر اینکه زیستگاه مهمی برای انواع گونه های گیاهی و جانوری هستند، در تنظیم چرخه آب و جلوگیری از سیلاب‌ها، تصفیه طبیعی آب و جذب آلاینده‌ها، زیستگاه پرندگان مهاجر، ماهی‌ها، دوزیستان و گیاهان خاص و منبع درآمد برای جوامع محلی از طریق گردشگری و ماهیگیر نیز نقش بسزایی دارد اما در چند دهه اخیر عوامل مختلفی موجب خشک شدن و کم آب شدن تعداد زیادی از تالاب ها در دنیا از جمله ایران شده است.

یک تحقیق جهانی نشان می‌دهد که حدود ۸۷ درصد از تالاب‌های جهان در ۳۰۰ سال گذشته از بین رفته‌اند و دلیل اصلی این پدیده بهره‌برداری ناپایدار از منابع آب و خاک تالاب‌ها به ویژه در بخش کشاورزی بوده است، در ایران نیز حدود همین میزان درصد تالاب ها از بین رفته اند که از میان رفتن تالاب‌ها خطرات جدی برای گونه‌های گیاهی و حیوانی و در نهایت انقراض برای آنها را به دنبال دارد.

به عنوان مثال تالاب گاوخونی زمانی میزبان انواع گونه های پرنده آبزی و کنار آبزی بود اما در چند سال گذشته به علت از دست دادن وسعت زیادی از تالاب به علت خشکسالی و نرسیدن حقابه به بستر آن، با کاهش شدید پوشش گیاهی و جانوری روبرو شده است، یا تالاب هامون که زمانی یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های آب شیرین ایران بود، با خشک شدن گسترده‌اش باعث مهاجرت یا نابودی بسیاری از گونه‌های پرندگان و ماهی‌ها شد، برخی گزارش‌ها از کاهش بیش از ۷۰ درصدی تنوع پرندگان در این منطقه حکایت دارند.

گرچه آمار جهانی یا ملی دقیقی از درصد گونه‌های منقرض‌ شده به دلیل خشک شدن تالاب‌ها وجود ندارد، اما کارشناسان محیط‌زیست هشدار می‌دهند که ادامه روند خشکیدگی تالاب‌ها می‌تواند به موج جدیدی از انقراض گونه‌ها منجر شود. این موضوع نیازمند اقدام فوری در سطح ملی و بین‌المللی است.

در واقع سال‌های زیادی طبیعت بر انسان تسلط داشته اما حدود ۱۰ هزار سال پیش با انقلاب کشاورزی اولین رفتار سلطه جویانه انسان بر طبیعت آغاز شد و این رفتار با انقلاب صنعتی یعنی حدود ۳۰۰ سال اخیر شدت یافت و همراه با آن بهره‌برداری از منابع طبیعی افسارگسیخته ادامه یافت اما به مرور انسان به این نتیجه رسید که با نابود شدن طبیعت خودش نیز نابود خواهد شد.

صندوق جهانی طبیعت در گزارشی که سال ۲۰۱۶ منتشر کرد دلایل انقراض ۴۴۹ گونه مختلف را ارائه کرد که از بین رفتن زیستگاه‌ها و بهره‌برداری بی‌رویه بیشترین سهم را در این زمینه داشته اند، البته تغییر اقلیم ، حضور گونه های مهاجم، انواع بیماری ها و آلودگی از دیگر عوامل اعلام شده است.

بر این اساس با توجه به اهمیتی که زیست بوم‌های تالابی دارند حفاظت از آنها به نوعی حفاظت از حیات گونه‌های زیستی و به دنبال آن تضمین کننده ادامه حیات در سیاره زمین است از این رو ضرورت اقدامات و فعالیت‌هایی که پشتیبان یا تسهیل کننده حفاظت از تالاب‌ها باشد بیشتر از پیش مطرح شد و تغییر روند حفاظت از تالاب ها از شیوه سنتی به رویکرد زیست بومی مشارکتی جوامع محلی مورد توجه قرار گرفت که در این راستا طرح حفاظت از تالاب‌های ایران با همین هدف در سال ۲۰۰۵ شروع به فعالیت کرد.

با شروع طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، حفاظت با رویکرد زیست بومی از سال ۱۳۸۴ در تالاب های پریشان، شادگان و ارومیه آغاز شد و در ادامه به سایر تالاب های با اهمیت تسری یافت، طی ۲ دهه فعالیت طرح تدوین و تصویب برنامه مدیریت جامع تالاب‌ها با همکاری ذینفعان کلیدی برای ۴۶ زیست بوم تالابی در سطح کشور عملیاتی شد و با همکاری دستگاه‌های ذیربط ۲۹ مورد از آنها تصویب و ۱۷ مورد دیگر در مرحله نهایی شدن و تصویب است.

علی ارواحی متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی چندی پیش به خبرنگار ایرنا گفته بود: اکنون بیشتر تالاب هایی که در فلات مرکزی کشور واقع شده اند به اضافه تالاب های ساحلی شمال کشور، بعضا یا با خشکیدگی دائم یا خشکیدگی فصلی یا مقطعی روبرو هستند که این شرایط شاید تا ۷۰ درصد تالاب های کشور را شامل شود و آنها را مستعد تبدیل شدن به کانون های گرد و غبار می کند.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله