رایزنی‌های سوری-اسرائیلی و انتقال پیام‌هایی از طریق میانجی‌ها

نقش امارات در رایزنی‌ها میان سوریه و رژیم صهیونیستی

الشرع در این کنفرانس مطبوعاتی میانجی‌ها و یا تاریخی را که رایزنی‌ها میان سوریه و رژیم صهیونیستی آغاز شده، مشخص نکرد اما خبرگزاری رویترز به نقل از برخی منابع که آنها را «آگاه» توصیف کرد، اعلام کرد که امارات کانال ارتباطی را برای مذاکرات میان سوریه و رژیم صهیونیستی ایجاد کرد. همچنین رویترز به نقل از یک منبع آگاه، یک مسوول امنیتی سوریه و یک مقام اطلاعاتی منطقه اعلام کرد که این رایزنی‌های غیرمستقیم بر مسایل امنیتی و اطلاعاتی و اعتمادسازی میان ۲ طرف متمرکز است. با این حال «لانا نسیبه» دستیار وزیر خارجه امارات در امور سیاسی به رویترز گفت: این ادعا که امارات در حال میانجیگری در مذاکرات محرمانه‌ای میان سوریه و اسرائیل است، ادعایی کاملا دروغ است، امارات در هیچ گونه مذاکره‌ای از این دست حضور ندارد.

رئیس دولت موقت سوریه اواسط آوریل در اوج حملات رژیم صهیونیستی به سوریه، به امارات سفر کرد.

«رضوان زیاده» پژوهشگر سیاسی درباره رایزنی‌های غیرمستقیم میان سوریه و رژیم صهیونیستی به وب‌سایت «العربی الجدید» گفت: شاید سوریه مجبور بوده در شرایط کنونی این رایزنی‌ها را انجام دهد تا این حملات اسرائیل را مهار کند، آنچه را اکنون برقرار است، نمی‌توان مذاکره نامید بلکه پیام‌رسانی از طریق میانجی‌ها است، مذاکرات دارای چارچوب مشخص و هدف روشنی است.

این پژوهشگر سیاسی در ادامه اظهار کرد: سوریه تمایل دارد حملات هوایی مستمر اسرائیل و اشغال اراضی آن متوقف شود اما هدف اسرائیل مشخص نیست و به صورت مستمر تغییر کرده و در ارتباط با برنامه بلوک راست است که تاثیر روشنی بر کابینه کنونی دارد.

در این رابطه، «بسام السلیمان» تحلیلگر سیاسی در گفتگو با «العربی الجدید» اظهار کرد: رایزنی‌های غیرمستقیم میان دمشق و تل‌آویو اقدامی اجتناب‌ناپذیر است، داده‌ها حاکی از این هستند که امارات حامی منطقه‌ای این رایزنی‌ها است و هدف از رایزنی‌ها در مرحله اول، از بین بردن حالت تعلیق و تقویت اعتماد میان ۲ طرف است.

روشن است که دمشق به دنبال احیای توافقنامه توقف درگیری، امضا شده در سال ۱۹۷۴ است که رژیم صهیونیستی بعد از روی کار آمدن دولت جدید در سوریه در دسامبر ۲۰۲۴ آن را لغو کرد و منطقه حائل میان سوریه و ارتفاعات اشغالی جولان و نقاط دیگری در حومه‌های درعا و قنیطره از جمله ارتفاعات جبل الشیخ را به اشغال درآورد و نیز بیشتر زیرساخت‌های نظامی سوریه را در بزرگترین حمله هوایی که به سوریه داشت، ویران کرد و بیشتر پایگاه‌های نظامی سوریه حتی آنهایی که  در دورترین نقطه در شمال شرق سوریه بودند، تخریب شدند. مسوولان رژیم صهیونیستی بارها مخالفت خود را با استقرار ارتش سوریه در پایگاه‌هایی که پیش از این نیروهای دولت اسد مستقر بودند، اعلام کردند و دولت الشرع توان نظامی لازم برای مقابله گسترده را ندارد و ارتش جدید سوریه در حال ایجاد بوده و سامانه‌های پدافند هوایی ندارد که بتواند نقض‌ها را متوقف کرده و مانع حملات رژیم صهیونیستی شود که تا نزدیکی کاخ ریاست جمهوری در دمشق نیز رسیدند و تل‌آویو از مساله اقلیت‌ها به عنوان بهانه‌ای برای دخالت در امور داخلی سوریه و تهدید دولت جدید سوریه استفاده می‌کند.

«خالد خلیل» چهره آکادمیک متخصص در امور رژیم صهیونیستی به العربی الجدید گفت: رایزنی‌های غیرمستقیم میان سوریه و رژیم صهیونیستی به ابعاد امنیتی و اطلاعاتی محدود بوده و یک فرآیند صرفا فنی است که به عادی‌سازی با طرف اسرائیلی منجر نمی‌شود.

خلیل در ادامه هرگونه عادی‌سازی یک‌جانبه سوریه با رژیم صهیونیستی در مقطع کنونی را بعید دانست و گفت: ممکن است در آینده این اتفاق بیفتد اما در چارچوب یک روند عربی فراگیر و ضامن حقوق سوریه و یک راه‌حل عادلانه برای مساله فلسطین.

مذاکرات ترکیه و رژیم صهیونیستی درباره سوریه

همزمان با رایزنی‌های غیرمستقیم میان سوریه و رژیم صهیونیستی، پنج‌شنبه نیز دور جدیدی از مذکرات مستقیم میان مقامات ترکیه و رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان درباره سوریه انجام شد. این مذاکرات با میانجیگری کشور میزبان و با تمرکز بر تنش‌های روبه‌فزونی میان ۲ طرف به دلیل حضور و نقش‌آفرینی ترکیه در سوریه که موجب نگرانی رژیم صهیونیستی شده، انجام شد.

مرکز رادیو و تلویزیون رژیم صهیونیستی (رادیو کان) اعلام کرد که آنکارا در حال برنامه‌ریزی برای احداث هفت پایگاه نظامی در مناطق گسترده‌ای از خاک سوریه است، اقدامی که موجب نگرانی تل‌آویو شده است، یکی از کانال‌های ترکیه به تازگی در گزارشی با این عنوان که «ترکیه چگونه از سوریه حمایت خواهد کرد» نقشه‌ای را به نمایش گذاشت که در آن موقعیت‌های احتمالی این پایگاه‌ها نمایش داده شدند، در مقابل مرکز رادیو و تلویزیون رژیم صهیونیستی عنوان این گزارش را تحریک‌آمیز دانست.

شبکه ۱۱ تلویزیون رژیم صهیونیستی نیز چهارشنبه اعلام کرد که این رژیم در مذاکرات ۲ خواسته اصلی را مطرح خواهد کرد و آنها عدم حضور نیروی نظامی در نزدیکی مرزهای سوریه است که اسرائیل را تهدید کند و دیگری این است که در سوریه هیچ تسلیحات استراتژیکی وجود نداشته باشد چراکه آن تهدیدی برای امنیت اسرائیل محسوب می‌شود.

بعید است در رایزنی‌های غیرمستقیم میان مقامات سوریه و رژیم صهیونیستی به مساله عادی‌سازی سیاسی پرداخته شود به ویژه که تل‌آویو از سال ۱۹۶۷ اراضی سوریه را اشغال کرده و از اجرای قطعنامه‌های بین‌المللی مربوط به بازگشت به وضعیت قبل از پنجم ژوئن آن سال امتناع می‌کند و حتی ۱۴ دسامبر ۱۹۸۱ به صورت یکجانبه الحاق جولان سوریه به اراضی تحت اشغال خود را به صورت رسمی اعلام کرد. همچنین بعید است طرف سوری از اراضی دست بکشد که اسرائیل اشغال کرده و به نظر می‌رسد هدفش از تشدید مکرر تنش علیه سوریه این است که دمشق را به مذاکره‌ای با شروطی متفاوت از محتوای قطعنامه‌های بین‌المللی سوق دهد. برخی کارشناسان بر این باور هستند که دمشق سعی دارد از مسیرهای دیپلماتیک برای جلوگیری از تاثیر منفی اسرائیل بر شرایط داخلی سوریه استفاده کند.

در همین رابطه روزنامه عبری «معاریو» درباره رایزنی‌های انجام شده میان رژیم صهیونیستی و سوریه نوشت: رایزنی‌ها میان «اسرائیل» و سوریه بی‌سروصدا و به دور از توجه‌ها در دست انجام هستند و چه بسا دیداری که ۱۳ آوریل در ابوظبی با حضور الجولانی (احمد الشرع، رئیس دولت موقت سوریه) و مسوولان امنیتی ارشد سابق «اسرائیل» انجام شد، نقطه عطفی در روابط پرتنش میان دمشق و تل‌آویو باشد اما آیا این یک دستاورد واقعی است یا صرفا یک حرکت تاکتیکی؟

دکتر «جک نیریا» مشاور سیاسی سابق «اسحاق رابین» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۹۵ و پژوهشگر برجسته مرکز قدس اظهار کرد: به نظر من همگرایی نادری میان منافع سوریه و «اسرائیل» در موضوع امنیتی وجود دارد، الجولانی از ارتباط اسرائیل با دروزی‌ها و کُردها هراسان است و این مساله می‌تواند حکومت او را تضعیف کرده و از بین ببرد، از سوی دیگر «اسرائیل» به هیچ وجه تمایلی ندارد که تکفیری‌ها و شبه‌نظامیان به منطقه مرزی برسند.  

به نوشته معاریو، دکتر نیریا گفت: شاید کلید پیشرفت، سازشی در سکوت باشد که از اصول آن این است که «اسرائیل» حق مداخله برای ممانعت از ورود شبه‌نظامیان متخاصم به ارتفاعات جولان را داشته باشد و از سوی دیگر پایبندی حاکمیت سوریه به آسیب نرساندن به دروزی‌ها یا کُردها از اصول آن است و در آن صورت می‌توانیم با این مساله کنار بیاییم.

یکی از موضوعات اصلی در مذاکرات، تدابیر امنیتی در منطقه جبل الشیخ سوریه بود، دکتر نیریا با تاکید بر اهمیت راهبردی این مساله گفت: جبل الشیخ چشم و گوش دولت بوده و هنوز هم هست، این یک مکان استراتژیک است که امکان کنترل منطقه وسیعی از جنوب تا شمال تا دمشق را می‌دهد.

او با اشاره به احتمال بروز تغییراتی در آینده گفت: اگر فرض کنیم که باور کردیم دولت (جدید) سوریه در اهداف و نیات خود درباره اسرائیل صداقت دارد و به اصطلاح گرگی در لباس میش نیست، می‌توانیم به مرحله بررسی دوباره تدایر امنیتی در مرزها، هر مساله‌ای مربوط به منطقه حائل و ایجاد موضوعات جدیدی برای پنج سال آینده برسیم.

این پژوهشگر در پاسخ به این سوال که آیا رژیم صهیونیستی واقعا با سوریه وارد مذاکرات می‌شود، قاطعانه گفت: بر اساس تجربه‌ام در این مسایل  فکر نمی‌کنم، به یاد دارم رابین به من گفت اگر لازم بود به صلح برسی، برای ملاقات با شیطان‌ آماده باش، بر این اساس ما باید تلاش کنیم تا همه کار انجام دهیم.

او در دید راهبردی وسیعتری سوریه را رکن اصلی دانست و گفت: مساله سوریه بسیار اهمیت دارد چراکه در معادله راهبردی درباره «اسرائیل» امکان ایجاد یک محور متفاوت وجود دارد و آن محوری است که محور ایران را منزوی می‌کند و از لبنان و سوریه آغاز شده و تا عراق ادامه داشته و به جنوب و عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس می‌رسد اما «اسرائیل» همانند آمریکا محتاط است، آمریکایی‌ها می‌خواهند قبل از اینکه متعهد به کاهش‌ تحریم‌هایی شوند که ضرورتی اساسی برای بقای رژیم است، اطمینان یابند و در نهایت نیز آزمون اصلی در عملکرد است نه گفتار.