چراغ سبز روسیه به بازگشایی کریدور زنگه‌زور

تسنيم

بروزرسانی 1404/05/04 - 12:51

چراغ سبز روسیه به بازگشایی کریدور زنگه‌زور

تسنیم/کرملین رسماً سرنوشت کریدور زنگه‌زور را یک موضوع حاکمیتی برای باکو و ایروان می‌داند و کارشناسان روس و رئیس‌جمهور آذربایجان تأکید می‌کنند این مسیر بخش مهمی از کریدور شمال-جنوب است که یک دسترسی ریلی مستقیم و حیاتی برای اتصال روسیه به ایران فراهم می‌کند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، کرملین اعلام کرد که مسئله کریدور زنگه‌زور کاملاً به صلاحیت جمهوری آذربایجان و ارمنستان مربوط می‌شود و این دو کشور هستند که باید سرنوشت آن را تعیین کنند.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس‌جمهور روسیه، در بیانیه‌ای تصریح کرد که موضوع کریدور زنگه‌زور یک امر حاکمیتی مربوط به باکو و ایروان است.

نماینده کرملین تأکید کرد که مسکو آرزومند است طرفین آذربایجانی و ارمنی در کوتاه‌ترین زمان ممکن به امضای پیمان صلح دست یابند.

این موضع‌گیری در حالی صورت می‌گیرد که دولت ارمنستان اخیراً گزارش‌ها مبنی بر توافق با آمریکا برای واگذاری اپراتوری کریدور زنگه‌زور به یک شرکت آمریکایی را تکذیب کرده بود.

منافع روسیه در کریدور زنگه‌زور چیست؟

کنستانتین تاسیتس، کارشناس مسائل قفقاز جنوبی، به تشریح دلایل متعدد علاقه‌مندی روسیه به بازگشایی کریدور زنگه‌زور پرداخته است.

او معتقد است: «اولاً، کریدور زنگه‌زور برای روسیه به عنوان پروژه‌ای برای بازگشایی ارتباطات در قفقاز جنوبی اهمیت دارد. کشورهای منطقه، ارمنستان و آذربایجان، که متحدان و شرکای راهبردی روسیه هستند، به لطف کریدور زنگه‌زور مسیرهای جدیدی به دست خواهند آورد. روسیه هم علاقه‌مند است که ارمنستان با گشایش مرزهای خود با ترکیه و آذربایجان از انزوای حمل‌ونقلی خارج شود و هم علاقه‌مند است که آذربایجان ارتباطی امن با نخجوان پیدا کند».

کنستانتین تاسیتس توجه را به این نکته جلب کرد: «ثانیاً، بازگشایی ارتباطات حمل‌ونقلی از طریق قفقاز جنوبی برای روسیه از این جهت سودمند است که انگیزه و شتاب بیشتری به توسعه کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب می‌بخشد. کریدور زنگه‌زور امکان ایجاد یک ارتباط مستقیم ریلی برای روسیه با ایران را از طریق آذربایجان، استان سیونیک ارمنستان و نخجوان فراهم کرده و به تبریز در ایران متصل می‌شود».

این کارشناس قفقاز جنوبی تأکید کرد: «ثالثاً، اگر مرز ارمنستان و ترکیه باز شود، یک ارتباط ریلی مستقیم نیز بین روسیه و ترکیه برقرار خواهد شد. نکته مهم این است که همه این کشورها، شرکایی هستند که روسیه در حال حاضر فعالانه در حال توسعه روابط تجاری-اقتصادی با آن‌هاست، بنابراین مسیری مانند کریدور زنگه‌زور برای مسکو بسیار سودمند و مفید خواهد بود».

امکان ازسرگیری کارگروه سه‌جانبه

این کارشناس یادآور شد که اگر درخواستی از سوی باکو و ایروان مطرح شود، می‌توان فرمت سه‌جانبه کمیسیون بین‌دولتی برای بازگشایی ارتباطات را از سر گرفت.

وی توضیح داد: «پس از سال 2020، یک فرمت سه‌جانبه در سطح معاونان نخست‌وزیر برای بازگشایی ارتباطات حمل‌ونقلی و احیای روابط اقتصادی ایجاد شد. این کارگروه بر اساس بیانیه‌های سه‌جانبه‌ای که توسط رهبران روسیه، آذربایجان و ارمنستان امضا شده بود، فعالیت می‌کرد و در چارچوب آن، برنامه‌هایی برای بازگشایی ارتباطات بر پایه همان اسناد در حال تدوین بود».

کنستانتین تاسیتس در پایان نتیجه‌گیری کرد: «فعالیت این گروه عمدتاً به ابتکار ارمنستان متوقف شد، اما ارمنستان رسماً از ترکیب آن خارج نشده و امضای خود را از زیر بیانیه‌ها پس نگرفته است. بر این اساس، اگر هر دو طرف نیاز داشته باشند، می‌توان به این فرمت بازگشت و کار را در چارچوب سه‌جانبه ادامه داد و به پایان رساند. تمام اسناد لازم در آنجا به درجه آمادگی بسیار بالایی رسیده بود».

کارشناس روس: کریدور زنگه‌زور برای دسترسی روسیه به ایران حیاتی است

آرتیوم پیلین، دانشیار گروه تجارت بین‌الملل دانشگاه مالی وابسته به دولت فدراسیون روسیه، به جذابیت ایده استفاده از کریدور زنگه‌زور به عنوان شاخه دوم کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال-جنوب» برای دستیابی به یک دسترسی ریلی جایگزین به ایران برای روسیه اشاره می‌کند.

آرتیوم پیلین معتقد است: «برای تنوع‌بخشی به روابط اقتصادی خارجی روسیه، داشتن مسیرهای جایگزین برای تحویل کالا، به ویژه به سمت بازارهای کشورهای خاورمیانه، بسیار مهم است. با توجه به تنش‌های ژئوپلیتیکی کنونی پیرامون ایران، شاخه غربی دوم کریدور «شمال-جنوب» از طریق نخجوان می‌تواند به یک شریان حمل‌ونقل اضافی برای ترددهای بین‌المللی تبدیل شود».

این اقتصاددان در عین حال توجه را به لزوم حل‌وفصل روابط باکو و ایروان در مجموعه‌ای از مسائل، از جمله پیمان صلح و بازگشایی ارتباطات، برای راه‌اندازی کریدور زنگه‌زور جلب کرد.

این کارشناس خواستار شد: «تحقق عملی این پیشنهاد برای استفاده از کریدور زنگه‌زور به عنوان شاخه‌ای از شمال-جنوب تا حد زیادی به موضع طرف ارمنی و زمان امضای پیمان صلح بین آذربایجان و ارمنستان بستگی دارد. علاوه بر این، عادی‌سازی هرچه سریع‌تر روابط روسیه و آذربایجان نیز حائز اهمیت است».

دانشیار دانشگاه مالی وابسته به دولت روسیه افزود که مسکو بر راه‌اندازی هرچه سریع‌تر کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال-جنوب» برای دستیابی به بازارهای کشورهای خاورمیانه متمرکز است. آرتیوم پیلین در پایان گفت: «راه‌اندازی سریع‌تر شمال-جنوب به روسیه این امکان را می‌دهد که شرایط را برای افزایش بیشتر حجم مبادلات تجاری با ایران و سایر کشورهای خاورمیانه فراهم کند».

طرح علی‌اف: کریدور زنگه‌زور، شریان جدید ترانزیتی برای اتصال روسیه به ایران

الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، در سومین مجمع جهانی رسانه در شوشا که در خانکندی برگزار شد، یادآور شد که مسیر کریدور زنگه‌زور در دوران شوروی یک خط آهن از اتحاد جماهیر شوروی به ایران بود که دسترسی بارهای روسیه به خلیج فارس را فراهم می‌کرد.

وی بر همین اساس تأکید کرد که کریدور زنگه‌زور درواقع بخشی از کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال-جنوب» است.

علی‌اف اظهار داشت که کریدور زنگه‌زور نه‌تنها بخش اصلی آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند، بلکه به یک مسیر جدید برای حمل‌ونقل بین‌منطقه‌ای، هم در جهت شرق-غرب و هم در جهت شمال-جنوب، تبدیل خواهد شد، زیرا یک راه جایگزین برای تحویل کالاهای روسی به ایران ایجاد می‌کند.

رئیس جمهور آذربایجان بلافاصله تأکید کرد که کریدور زنگه‌زور در شرایطی که سایر مسیرهای ترانزیتی با مشکلات بیشتری نسبت به گذشته مواجه شده‌اند، به عنوان یک شریان حمل‌ونقل جدید، کشورهای بسیاری را به یکدیگر متصل خواهد کرد. پتانسیل کریدور زنگه‌زور در مرحله اولیه 15 میلیون تن بار در سال تخمین زده می‌شود.

رئیس‌جمهور آذربایجان خاطرنشان کرد که خطوط ریلی که اکنون در حال بازسازی هستند، در زمان شوروی تحت مدیریت جمهوری سوسیالیستی آذربایجان، از جمله بخش واقع در خاک جمهوری سوسیالیستی ارمنستان، قرار داشتند و از نخجوان به شهر تبریز در ایران می‌رسیدند و از آنجا دسترسی قطارها به خلیج فارس باز می‌شد. بازسازی کامل این مسیر امکان ازسرگیری حمل‌ونقل بار از روسیه به ایران را از طریق مسیر قدیمی فراهم می‌کند، که همین امر آن را به بخشی از کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی «شمال-جنوب» تبدیل می‌کند.

الهام علی‌اف گفت: با تحقق کریدور زنگه‌زور، ما درواقع یک مسیر دیگر از کریدور «شمال-جنوب» را باز خواهیم کرد. نه فقط آن مسیری که همه از آن صحبت می‌کنند؛ از روسیه از طریق آذربایجان به ایران تا رشت، بلکه از طریق زنگه‌زور شرقی و سایر بخش‌های منطقه زنگه‌زور به ایران و سپس به ترکیه. بنابراین، چشم‌اندازهای عظیمی برای افزایش حجم بار گشوده می‌شود.