برگزیده

میانجی جدید مذاکره تهران-واشنگتن

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/03/17 - 21:02

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

در فضای افزایش تنش‌ها میان ایران و اروپا در آستانه نشست فصلی شورای حکام آژانس و در شرایطی که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با پیچیدگی‌های سیاسی و فنی مرتبط با مساله غنی‌سازی روبه‌رو شده است، خبرها حکایت از یک بازیگر جدید در مذاکرات دارد.

در شرایطی که برای تهران محرز شده تروئیکای اروپایی در نشست پیش ‌روی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که روز دوشنبه آغاز می‌شود، قطعنامه‌ای را علیه ایران صادر خواهد کرد، عباس عراقچی صراحتا به سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان هشدار داد که ایران در برابر هرگونه نقض حقوق خود، واکنشی قاطع نشان خواهد داد. واکنشی که می‌تواند منجر به اقدامات جبرانی ایران در واکنش به فضاسازی‌های پایتخت‌های اروپایی و تشدید تنش‌ها میان طرفین آن هم در شرایطی شود که مذاکرات غیرمستقیم و رفت‌و‌برگشت پیام‌های مکتوب میان تهران و واشنگتن بر سر مساله کلیدی غنی‌سازی پیشرفتی را نشان نمی‌دهد. این عدم پیشرفت به نظر می‌رسد پای یک میانجی جدید را به مذاکرات باز خواهد کرد.

زمان حساس
خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس پنج‌شنبه گذشته گزارش داد که کشورهای غربی قصد دارند قطعنامه‌ای ضدایرانی را در جلسه آتی شورای حکام ارائه دهند که برای اولین بار در ۲۰سال گذشته، ایران را به عدم پایبندی به تعهدات پادمانی خود متهم خواهد کرد، اما این قطعنامه به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده نمی‌شود. هم‌زمان لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه وال استریت ژورنال، در پیامی به نقل از منابع مطلع نوشت که قطعنامه ضدایرانی درحال نهایی شدن که در نشست آتی شورای حکام ارائه خواهد شد، به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارسال نخواهد شد. لارنس نورمن روز پنج‌شنبه به نقل از دیپلمات‌ غربی افزود: «این قطعنامه به ایران فرصتی می‌دهد تا به موضوع تحقیقات پادمانی رسیدگی کند.»

خبرنگار نشریه آمریکایی به نقل از دیپلمات ارشد غربی نوشت: «اگر تهران شروع به پایبندی کند، گزارش نهایی به شورای امنیت سازمان ملل می‌تواند بگوید که ایران اکنون در حال همکاری با آژانس برای رسیدگی به این موضوع است، در غیر این صورت، گزارش منفی خواهد بود.» این دیپلمات مدعی است که «توپ در زمین تهران خواهد بود که این گزارش چه خواهد گفت». هفته گذشته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارش خود را به شورای حکام آژانس انرژی اتمی ارائه داد و قرار است ۲۰ خرداد/۹ ژوئن جلسه شورای حکام تشکیل شود.

خبرگزاری آسوشیتدپرس همچنین در گزارش خود اضافه کرد که این اقدام کشورهای اروپایی در زمان حساسی صورت می‌گیرد، «زیرا دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به دنبال دستیابی به توافقی با تهران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور است.» تاکنون پنج دور مذاکره غیرمستقیم بین تهران و واشنگتن در رم و مسقط انجام شده ولی هنوز زمان و مکان دور بعدی این گفت‌وگوها مشخص نشده است. تامی پیگوت، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در اظهاراتی گفت: «به‌زودی با ایرانی‌ها دیدار خواهیم کرد.» پیگوت در پاسخ به سوالی درباره مخالفت صریح مقامات ایران با هرگونه درخواست برای توقف غنی‌سازی اورانیوم در ایران گفت: «فرستاده ویژه ویتکاف پیشنهادی به ایرانیان ارائه کرده که بهتر است آنها آن را بپذیرند، ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. جز این موضوع، به نفع امنیت ملی آمریکا نیست که درباره مذاکرات صحبت کنیم.»

در آخرین ساعات شنبه گذشته بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، در سفری ناگهانی و کوتاه به تهران آمد و مفاد یک پیشنهاد از سوی استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در مذاکرات، را به تهران ارائه کرد؛ مساله‌ای که توسط عراقچی تایید شد. کمی بعد چند رسانه‌ خارجی از جمله مفاد این پیشنهاد را تشکیل یک کنسرسیوم منطقه‌ای و به صفر رساندن غنی‌سازی در ایران عنوان کردند. وزیر خارجه کشورمان سه روز بعد از دریافت این پیشنهاد از وجود «ابهامات و سوالات بسیار زیاد» در آن سخن گفت و برخی منابع ایرانی مطلع پیشنهاد آمریکا را «نامعقول، زیاده‌خواهانه و نامتعارف» توصیف کردند. عراقچی در‌عین‌حال گفت که ایران «ظرف روزهای آینده» بر اساس «مواضع اصولی خود» و «منافع مردم» به پیشنهاد آمریکا پاسخ خواهد داد؛ پاسخی که به تعبیر تحلیلگران و کارشناسان رد قاطعانه پیشنهاد آمریکا نیست، بلکه تهران تلاش می‌کند پاسخی حد وسط، میانه و مبتنی بر استدلال ارائه کند تا راه برای مذاکرات بعدی همچنان باز بماند.

اشتباه راهبردی بزرگ
به دنبال ادعاهای کشورهای غربی علیه تهران و احتمال صدور قطعنامه در نشست شورای حکام، سیدعباس عراقچی روز جمعه ۱۶ خردادماه در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس در این ارتباط نوشت: «پس از سال‌ها همکاری خوب با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی - که به صدور قطعنامه‌ای منجر شد که ادعاهای مغرضانه درباره‌ «ابعاد نظامی احتمالی»(PMD) برنامه‌ هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را مختومه کرد - کشور من بار دیگر به «عدم پایبندی» متهم شده است.»

او با بیان اینکه به جای تعامل با حسن‌نیت، سه کشور اروپایی (E3) دست به اقدامی مغرضانه علیه ایران در شورای حکام آژانس زده‌اند، افزود: «زمانی‌که این سه کشور در سال ۲۰۰۵ همین رفتار نادرست را در پیش گرفتند، نتیجه آن از بسیاری جهات، تولد واقعی غنی‌سازی اورانیوم در ایران بود. آیا واقعا سه کشور اروپایی طی دو دهه گذشته هیچ درسی نیاموخته‌اند؟» عراقچی تاکید کرد: «اتهام‌زنی نادرست به ایران مبنی بر نقض پادمان‌ها - آن هم بر‌اساس گزارش‌هایی سست و سیاسی‌شده - آشکارا با هدف ایجاد بحران صورت می‌گیرد.» عراقچی خاطرنشان کرد: «در‌حالی‌که اروپا در آستانه‌ یک اشتباه راهبردی بزرگ دیگر قرار دارد، سخن من را به یاد داشته باشید: ایران در برابر هرگونه نقض حقوق خود، واکنشی قاطع نشان خواهد داد. مسوولیت کامل و انحصاری بر عهده‌ بازیگران بی‌مسوولیتی است که برای وارد کردن خود، به هر کاری دست می‌زنند.»

پوتین به کمک مذاکرات می‌آید؟
در چنین شرایطی که از یک‌سو مذاکرات ایران و آمریکا با پیچیدگی مواجه شده و از سوی دیگر اروپایی‌ها در مسیر افزایش تنش به‌عنوان پیش‌درآمد فعال کردن مکانیسم ماشه برآمده‌اند، خبرها حکایت از فعال شدن نقش روسیه در مذاکرات هسته‌ای دارد. پس از چهارمین تماس تلفنی ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، روسای جمهوری روسیه و آمریکا، و رایزنی‌هایی که درباره مساله ایران داشتند، اکنون این پرسش مطرح است که آیا پوتین در خصوص حل مساله هسته‌ای ایران به کمک ترامپ خواهد آمد؟

دستیار رئیس‌جمهوری روسیه درباره این گفت‌وگوی شامگاه چهارشنبه رهبران دو کشور که بیش از یک ساعت به طول انجامید، توضیح داد: «دونالد ترامپ معتقد است که در مذاکرات آمریکا و ایران، ممکن است کمک روسیه ضروری باشد و اگر روسیه بتواند در این زمینه با طرف ایرانی همکاری کند، سپاسگزار خواهد بود.» پس از آن بود که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت که رئیس‌جمهور روسیه و طرف روسی می‌توانند در صورت نیاز در حل مساله هسته‌ای ایران نقش ایفا کنند. همزمان الکسی لیخاچف، مدیرعامل روس‌اتم، نیز روز جمعه گفت که این شرکت هسته‌ای دولتی روسیه آماده کمک به حل هرگونه مساله مربوط به برنامه هسته‌ای ایران است. کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، دیگر مقامی است که با اعلام سفر پوتین به تهران آن هم به‌زودی، بر پررنگ شدن نقش مسکو در مذاکرات غیرمستقیم صحه گذاشت؛ سفری که با توجه به تحولات جاری و تماس اخیر پوتین و ترامپ، قابل‌توجه است.