جاسوسی متقابل رفقای کمونیست

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/03/19 - 21:49

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در ملأ عام می‌گوید دوستی رو به رشد کشورش با چین تزلزل‌ناپذیر است؛ یک همکاری استراتژیک نظامی و اقتصادی که وارد دوران طلایی شده است. اما در راهروهای لوبیانکا، مقر آژانس امنیت داخلی روسیه، معروف به «FSB» یک واحد اطلاعاتی مخفی، چینی‌ها را «دشمن» می‌نامد. این واحد که قبلا فاش نشده بود، هشدار داده است که چین تهدیدی جدی برای امنیت روسیه است. افسران «سرویس امنیت فدرال» (FSB) می‌گویند که پکن به‌طور فزاینده‌ای در تلاش است تا جاسوسان روسی را استخدام کند و به فناوری‌های حساس نظامی دست یابد که گاهی اوقات با فریب دانشمندان ناراضی روسی انجام می‌شود.

«پاول سون» و «آنتون ترویانوفسکی» در گزارشی برای نیویورک‌تایمز نوشتند، افسران اطلاعاتی می‌گویند که چین در حال جاسوسی از عملیات ارتش روسیه در اوکراین است تا در مورد سلاح‌ها و جنگ‌افزارهای غربی اطلاعات کسب کند. آنها نگرانند که دانشگاهیان چینی در حال زمینه‌سازی برای ادعای مالکیت بر خاک روسیه باشند. آنها هشدار داده‌اند که ماموران اطلاعاتی چین با استفاده از شرکت‌های معدنی و مراکز تحقیقاتی دانشگاهی به‌عنوان پوشش، در قطب شمال جاسوسی می‌کنند. این تهدیدها در یک سند برنامه‌ریزی داخلی هشت صفحه‌ای FSB که توسط نیویورک‌تایمز مشاهده شده، آمده است که اولویت‌های دفع جاسوسی چین را تعیین می‌کند. این سند بدون تاریخ است و این احتمال را افزایش می‌دهد که شاید پیش‌نویس باشد، اگرچه از متن به نظر می‌رسد که در اواخر سال۲۰۲۳ یا اوایل سال۲۰۲۴ نوشته شده است.

این سند توسط یک گروه جرایم سایبری به نام « Ares Leaks» به دست آمده که نگفته چگونه به آن دست یافته است. این امر تایید قطعی را غیرممکن می‌کند؛ اما نیویورک‌تایمز این گزارش را با ۶آژانس اطلاعاتی غربی به اشتراک گذاشت که همگی آن را معتبر ارزیابی کرده‌اند. این سند دقیق‌ترین دیدگاه پشت صحنه تا به امروز از تفکر ضداطلاعات روسیه در مورد چین را ارائه می‌دهد. از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، پیوند جدید مسکو با پکن، تعادل قدرت جهانی را تغییر داده است. این همکاری که به سرعت در حال گسترش است، یکی از مهم‌ترین و مبهم‌ترین روابط در ژئوپلیتیک مدرن است.

روسیه سال‌ها از تحریم‌های مالی غرب پس از حمله به اوکراین جان سالم به در برده و اشتباه بسیاری از سیاستمداران و کارشناسانی را که فروپاشی اقتصاد این کشور را پیش‌بینی می‌کردند، ثابت کرده است؛ این بقا تا حد زیادی به‌دلیل چین است. چین بزرگ‌ترین مشتری نفت روسیه است و تراشه‌های کامپیوتری، نرم‌افزار و قطعات نظامی ضروری را تامین می‌کند. وقتی شرکت‌های غربی از روسیه فرار کردند، برندهای چینی برای جایگزینی آنها وارد عمل شدند. دو کشور می‌گویند که می‌خواهند در زمینه‌های زیادی از جمله ساخت فیلم و ساخت پایگاه در ماه همکاری کنند. پوتین و شی جین‌پینگ، سرسختانه آنچه را که همکاری «بدون محدودیت» می‌نامند، دنبال می‌کنند. اما یادداشت فوق محرمانه FSB نشان می‌دهد که در واقع محدودیت‌هایی وجود دارد.

«آندری سولداتوف»، متخصص سرویس‌های اطلاعاتی روسیه که در تبعید در بریتانیا زندگی می‌کند و به درخواست روزنامه نیویورک تایمز این سند را بررسی کرده است، گفت: «شما رهبری سیاسی را دارید و همه این افراد طرفدار نزدیکی با چین هستند. در عین حال، شما سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی دارید و آنها بسیار به این رابطه مشکوک هستند.» دمیتری اس. پسکوف، سخنگوی پوتین از اظهارنظر خودداری کرد. وزارت امور خارجه چین به درخواست‌ها برای اظهارنظر در مورد این سند پاسخی نداد. این سند روسی، نبرد اطلاعاتی «متشنج و پویای در حال توسعه» در سایه‌ها بین دو کشور به ظاهر دوست را توصیف می‌کند. این سند نشان می‌دهد که سه روز قبل از حمله پوتین به اوکراین در سال۲۰۲۲، «سرویس امنیت فدرال» یک برنامه ضداطلاعاتی جدید به نام «اتحاد ۴» را تصویب کرد. این نام رمز، که ظاهرا اشاره‌ای طعنه‌آمیز به دوستی رو به رشد مسکو با پکن است، هدف واقعی این ابتکار عمل را که جلوگیری از تضعیف منافع روسیه توسط جاسوسان چینی بود، پنهان می‌کرد.

زمان‌بندی بی‌تردید تصادفی نبود. روسیه تقریبا تمام منابع نظامی و جاسوسی خود را به اوکراین، بیش از ۴۰۰۰مایل از مرز خود با چین، منتقل می‌کرد و به احتمال زیاد نگران بود که پکن بتواند از این حواس‌پرتی بهره‌برداری کند. طبق این سند، از آن زمان، «سرویس امنیت فدرال» شاهد انجام همین کار توسط چین بوده است. در این سند آمده است که ماموران اطلاعاتی چین تلاش‌های خود را برای جذب مقامات، کارشناسان، روزنامه‌نگاران و بازرگانان روسی نزدیک به قدرت در مسکو افزایش داده‌اند.

برای مقابله با این امر، «سرویس امنیت فدرال» به افسران خود دستور داد تا «تهدید» را رهگیری کرده و «از انتقال اطلاعات مهم استراتژیک به چینی‌ها جلوگیری کنند». طبق این سند، به افسران دستور داده شد تا جلسات حضوری با شهروندان روس که از نزدیک با چین همکاری می‌کنند، برگزار کنند و به آنها هشدار دهند که پکن در تلاش است تا از روسیه سوءاستفاده کند و به تحقیقات علمی پیشرفته دست یابد. در این سند آمده است که «سرویس امنیت فدرال» دستور «انباشت مداوم اطلاعات در مورد کاربران» در برنامه پیام‌رسان چینی «وی‌چت» را داده است. این شامل هک کردن تلفن‌های اهداف جاسوسی و تجزیه و تحلیل داده‌ها در یک ابزار نرم‌افزاری ویژه بوده که توسط یک واحد از «سرویس امنیت فدرال» نگهداری می‌شود.

همسویی احتمالی بلندمدت دو دولت اقتدارگرا، با جمعیتی نزدیک به ۱.۶میلیارد نفر و مسلح به حدود ۶هزار کلاهک هسته‌ای، نگرانی عمیقی را در واشنگتن برانگیخته است. برخی از اعضای دولت ترامپ معتقدند که از طریق ارتباط با پوتین، واشنگتن می‌تواند روسیه را از چین جدا کند و از آنچه مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آن را «دو قدرت هسته‌ای متحد علیه ایالات متحده» نامیده است، جلوگیری کند. دونالد ترامپ کمی قبل از انتخابات نوامبر گفت: «من باید آنها را از هم جدا کنم و فکر می‌کنم می‌توانم این کار را هم انجام دهم. من باید آنها را از هم جدا کنم.» از یک طرف، سند FSB به این نظریه اعتبار می‌بخشد که با رویکرد درست، روسیه را می‌توان از چین جدا کرد. این سند بی‌اعتمادی و سوءظن در هر دو طرف این رابطه را توصیف می‌کند. در این سند آمده است که چین به محض بازگشت ماموران خود به خانه، با استفاده از دستگاه دروغ‌سنج آنها را ارزیابی می‌کند، نظارت بر ۲۰هزار دانشجوی روسی در چین را تشدید و سعی دارد روس‌هایی را که همسران چینی دارند به‌عنوان جاسوسان بالقوه جذب کند.

اما خوانش دیگری از این سند به نتیجه‌ای متضاد منجر می‌شود. این واقعیت که پوتین ظاهرا از خطرات رابطه نزدیک‌تر با چین کاملا آگاه است و تصمیم گرفته که به هر حال به این روند ادامه دهد، می‌تواند نشان دهد که ایالات متحده فرصت کمی برای تغییر مسیر روسیه دارد.«الکساندر گابویف»، مدیر مرکز کارنگی روسیه - اوراسیا که به درخواست نیویورک تایمز این سند را بررسی کرده است، گفت: «پوتین معتقد است که می‌تواند بسیار عمیق‌تر در آغوش چین فرو رود و این بدون ریسک نیست، اما ارزشش را دارد. اما ما همچنین می‌بینیم افرادی در درون سیستم وجود دارند که نسبت به این رویکرد تردید دارند.» پوتین طی سال‌ها بیش از ۴۰جلسه شخصی با شی برگزار کرده و از زمان حمله به اوکراین، همکاری بسیار عمیق‌تری با چین برقرار کرده است. دو کشور از نظر اقتصادی به‌طور طبیعی با یکدیگر هم‌افزایی دارند؛ زیرا روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی جهان و چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی جهان است.

این موضوع چالشی ظریف برای ماموران ضداطلاعات روسیه ایجاد می‌کند. این سند نشان می‌دهد که آنها در تلاشند تا خطرات ناشی از اطلاعات چین را بدون ایجاد «عواقب منفی برای روابط دوجانبه» مهار کنند. به ماموران هشدار داده شده که از هرگونه «اشاره عمومی به سرویس‌های اطلاعاتی چین به عنوان یک دشمن بالقوه» خودداری کنند. این دستورالعمل که به احتمال زیاد برای توزیع به دفاتر میدانی FSB نوشته شده است، نگاهی نادر به دنیای درونی یکی از قدرتمندترین بخش‌های تشکیلات اطلاعاتی روسیه ارائه می‌دهد: اداره عملیات ضدجاسوسی FSB، معروف به «D.K.R.O». این سند توسط سرویس هفتم «D.K.R.O» نوشته شده که مسوول مقابله با جاسوسی از چین و سایر نقاط آسیا است.

نگرانی در مورد آسیب‌پذیری روسیه در برابر پکنِ به‌طور فزاینده قدرتمند، بر این یادداشت غالب است. اما مشخص نیست که این نگرانی‌ها در سراسر تشکیلات روسیه، فراتر از واحد ضدجاسوسی چقدر رایج است. حتی کشورهای متحد نیز مرتبا از یکدیگر جاسوسی می‌کنند.«پل کولب»، عضو ارشد مرکز علوم و امور بین‌الملل بلفر هاروارد، که به مدت ۲۵سال در اداره عملیات سیا، از جمله در روسیه، خدمت کرده است، گفت: «برای بازگشت به ضرب‌المثل قدیمی، چیزی به نام سرویس‌های اطلاعاتی دوستانه وجود ندارد. لازم نیست خیلی عمیق به هر مقام نظامی یا اطلاعاتی روسیه نگاه کنید تا به چین سوءظن عمیق پیدا کنید. در درازمدت، چین، با وجود مشارکت نامحدود و مفید بودنش، یک تهدید بالقوه نیز هست.»