برگزیده

امنیت و تمامیت ارضی ایران و پاکستان به هم گره خورده است

شرق

بروزرسانی 1404/03/26 - 20:48

امنیت و تمامیت ارضی ایران و پاکستان به هم گره خورده است

شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

‌مالک مصدق| در جریان تجاوز اسرائیل به خاک ایران شاهد قاطعانه‌ترین واکنش از سوی اسلام‌آباد در حمایت از تهران بودیم. در این باره خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، در واکنش به حمله اخیر اسرائیل به تأسیسات نظامی ایران، از کشورهای اسلامی خواست با اتخاذ موضعی واحد، در برابر اقدامات اسرائیل ایستادگی کنند. او روز شنبه در نشست پارلمان این کشور هشدار داد که اگر امروز اقدامی جدی صورت نگیرد، عواقب وخیمی در انتظار جهان اسلام خواهد بود. آصف تأکید کرد که ایران در این بحران تنها نیست و پاکستان در کنار ملت ایران ایستاده است. او با اشاره به حملات پیشین اسرائیل به یمن و فلسطین، افزود: «اسرائیل فقط یک کشور را هدف قرار نمی‌دهد، بلکه در حال حمله به همه ماست. نوبت همه خواهد رسید، مگر اینکه جهان اسلام امروز متحد شود». وزیر دفاع پاکستان خواستار برگزاری فوری نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی برای اتخاذ موضعی واحد در قبال تجاوز اسرائیل شد و گفت: «اگر اکنون متحد نشویم، فردا خیلی دیر خواهد بود‌». آصف با اشاره به حمله اسرائیل به تأسیسات نظامی ایران که منجر به شهادت چند فرمانده ارشد ایرانی شد، هشدار داد که درگیری میان ایران و اسرائیل به شکل جدی و خطرناکی در حال تشدید است. او با یادآوری روابط عمیق فرهنگی و تاریخی میان ایران و پاکستان تصریح کرد: «ما در هر سختی در کنار ایران هستیم. درد آنها درد ماست، و رنج آنها رنج ماست‌». وزیر دفاع پاکستان بار دیگر بر سیاست دیرینه اسلام‌آباد مبنی بر به رسمیت نشناختن اسرائیل تأکید کرد و افزود کشورش هیچ‌گاه با تل‌آویو روابط دیپلماتیک برقرار نکرده و نخواهد کرد.

او از سکوت جهان اسلام در برابر کشتار مستمر کودکان در فلسطین ابراز تأسف کرد و گفت: «حتی غیرمسلمانان در غرب نیز به اقدامات اسرائیل اعتراض می‌کنند، اما جهان اسلام همچنان خاموش است‌». در همین حال، کانال ۱۰ اسرائیل مدعی شد که پاکستان هشدار داده در صورت استفاده اسرائیل از سلاح هسته‌ای علیه ایران، پاسخ هسته‌ای تلافی‌جویانه خواهد داد. صحت این خبر هنوز از سوی منابع رسمی تأیید نشده است. مقامات پاکستانی اعلام کرده‌اند که در پی حملات اخیر اسرائیل، سامانه‌های پدافند هوایی این کشور به حالت آماده‌باش درآمده و جت‌های جنگنده در نزدیکی مرز ایران مستقر شده‌اند. اما چرایی حمایت قاطع پاکستان از ایران در تجاوز اسرائیل را با محسن روحی‌صفت، سرپرست سابق سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در مزار‌شریف، پیشاور، قندهار، رئیس سابق ستاد افغانستان و کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره، به بوته نقد و تحلیل برده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

‌آقای روحی‌صفت، بعد از تجاوز اسرائیل، در میان کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شاهد قاطعانه‌ترین و صریح‌ترین موضع‌گیری حمایتی از سوی پاکستان در مقابل اسرائیل بودیم، تا جایی که اخبار و گزارشاتی منتشر شده که پاکستان از کانال‌هایی به آمریکا و فرانسه اطلاع داده که در صورت حمله هسته‌ای اسرائیل به ایران، شاهد حمله مشابه از سوی پاکستان خواهیم بود. اما واقعا چه شد که اسلام‌آباد این‌گونه قاطعانه از تهران حمایت می‌کند؟ آیا موضوع به حمایت‌های ایران از پاکستان در سال‌های گذشته و مناقشاتی مانند کشمیر مربوط بوده است؟

این موضوع هم دخیل است، اما باید در نظر گرفت که رابطه ایران و پاکستان از همان ابتدا یک رابطه محکم، پایدار و حسنه بوده است و این فارغ از این بوده که چه حکومت‌هایی‌ یا چه دولت‌هایی در دو کشور روی کار بوده‌اند. قرابت‌های فرهنگی، زبانی، تاریخی، دینی و بسیاری از پارامترهای دیگر، این روابط را طی دهه‌های گذشته مستحکم‌تر کرده است. ضمنا موضوع همسایگی و مرزهای طولانی دو کشور و مناسبات ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی هم مزید بر علت شده است. همه اینها روی مناسبات سیاسی و دیپلماتیک تهران و اسلام‌آباد اثر مستقیم داشته است، تا جایی که به گفته شما، اکنون قاطعانه‌ترین موضع‌گیری از سوی پاکستان در حمایت ایران در مقابل تجاوز صهیونیست‌ها مطرح شد.

واقعا در هرگونه مناقشه، درگیری و جنگی بین هند و پاکستان، ایران بیشترین و بی‌منت‌ترین کمک‌ها را به پاکستانی‌ها کرده است. حتی در مقاطعی شاهد بودیم که ایران به صورت پنهانی جنگنده‌های خود را در اختیار پاکستان قرار داد و حتی مناطقی را در داخل خاک ایران برای حفاظت از تجهیزات و جنگ‌افزارهای پاکستانی تعبیه کرد و این تجهیزات پاکستانی در این اماکن مستقر شدند تا از حملات هندی‌ها در امان بماند. ضمنا همین حمایت‌ها در زمان استقلال پاکستان هم مطرح شد؛ چون ایران اولین کشوری بود که استقلال پاکستان از هند را به رسمیت شناخت. لذا از همان روز نخست این حمایت‌های ایران از پاکستان و پاکستان از ایران وجود داشته است و این نکته همان‌طور که گفتم، جدای از این بوده که چه حکومتی‌ یا چه دولتی در دو کشور روی کار بوده‌اند. عمق روابط تا جایی بوده که برخی مناقشات امنیتی و مرزی که هرازگاهی در این دو کشور به وقوع می‌پیوست، نتوانست خللی در این روابط ایجاد کند.

بله شاید گاهی برخی اتفاقات، تصویر روابط عمیق و حسنه ایران و پاکستان را خدشه‌دار می‌کرد، اما هیچ‌گاه نتوانست این روابط را تحت‌الشعاع قرار دهد یا از شدت و عمق آن بکاهد. ضمن اینکه دو کشور ایران و پاکستان، دو کشور همسایه هستند. یعنی علاوه بر مناسبات حسن همجواری، قطعا هرگونه درگیری و ناامنی در هر‌کدام از دو کشور، تأثیر مستقیمی روی کشور دیگر دارد. لذا منافع و امنیت ملی ایران و پاکستان در هم گره خورده است و به همین دلیل تهران و اسلام‌آباد در مقاطع مختلف از همدیگر حمایت کرده‌اند و بی‌شک در آینده هم این حمایت‌ها ادامه پیدا خواهد کرد.

‌اخیرا هم بخشی از مصاحبه نتانیاهو بازنشر شده که بعد از ایران، نوبت پاکستان است. آیا اسلام‌آباد از بیم این موضوع است که حمایت قاطعانه از تهران دارد؟

همان‌طور که گفتم در مقاطعی، مسائلی بین ایران و پاکستان به وجود آمده است که نتوانسته این روابط را خدشه‌دار کند. چون عمق و شدت روابط ما بسیار زیاد است و همان‌طور که گفتم رابطه دو کشور، رابطه دو همسایه است که منافع و امنیت آنها در هم گره خورده است. قطعا هرگونه اتفاقی برای ایران، تأثیر مستقیمی روی امنیت پاکستان دارد. اما همان‌طور که گفتید اینجا موضوع موجودیت کشورها هم مطرح است که باعث شده پاکستان هم فارغ از اینکه حکومتی یا چه دولتی یا چه جریان سیاسی روی کار باشد دست به چنین موضع‌گیری‌هایی بزند. وقتی مسئله بود و نبود، موجودیت، امنیت ساختار و تمامیت ارضی کشور در میان باشد شاهد موضع‌گیری‌هایی مانند پاکستان در حمایت از ایران هستیم و اینجاست که این موضع گیری‌های قاطع پاکستان برای من چندان غیرقابل پیش‌بینی نبود. حداقل من این پیش‌بینی را داشتم که پاکستانی‌ها چنین حمایت قاطعی از ما خواهند داشت و این ربطی ندارد که حزب مسلم‌لیگ روی کار است یا حزب نوازشریف یا عمران‌خان یا هر جریان دیگری؛ چون ساختار حاکم در پاکستان این راهبرد را تعریف کرده در مقاطع حساس باید از ایران حمایت جدی داشته باشد. در ایران هم چنین رویکردی وجود دارد و این فارغ از آن است که چه حکومت پهلوی روی کار باشد و چه جمهوری اسلامی ایران؛ واقعا دو کشور این راهبرد را برای خود تعریف کرده‌اند که امنیت، منافع ملی و تمامیت ارضی‌شان در هم گره خورده است.

‌این گزاره هم مطرح است که در جنگ‌ها و تنش‌های بین هند و پاکستان، اسرائیل حمایت جدی از دهلی نو داشته است. آیا اکنون اسلام‌آباد، انتقام آن حمایت‌ها را می‌گیرد؟

عرض کردم که حتی اگر این موضوع هم وجود نداشت پاکستان حمایت خود را از ایران دریغ نمی‌کرد. در این بین موضوعات دیگری هم مانند حمایت اسرائیل از هندوستان هم مزید بر علت شده و به عنوان یک کاتالیزور عمل کرده است. اما همان‌طور که گفتم و دوباره تکرار می‌کنم، اینجا مسئله بود و نبود و امنیت تمامیت یک کشور در میان است که ارتباط مستقیمی با دیگر همسایگان دارد.

‌عنوان کردید فارغ از اینکه چه حزبی از مسلم‌لیگ گرفته تا نوازشریف، عمران‌خان و‌... روی کار باشد، باز پاکستان حمایت خود را از ایران خواهد داشت؛ آیا آی‌اس‌آی هم چنین نگاهی دارد؟

وقتی گفتم ساختار سیاسی پاکستان، اتفاقا منظورم خود ارتش پاکستان و آی‌اس‌آی بود.

‌اما ساختارهای پاکستان چیز دیگری می‌گویند؛ درست است که چینی‌ها در مناقشه اخیر هند و پاکستان، از اسلام‌آباد حمایت جدی کردند، ولی همه می‌دانیم که از نظر اقتصادی، پاکستان به کشورهای عربی و از نظر نظامی و امنیتی به آمریکا وابسته است. پس چگونه می‌توان این تحلیل شما را نزدیک به واقعیت دانست؟

چون موضوع حیات و ممات و بود و نبود کشور مطرح است. همان‌طور که به‌درستی اشاره کردید از نظر اقتصادی، نظامی و امنیتی، پاکستان وابستگی‌های جدی به کشورهای عربی و آمریکا دارد. اما زمانی که پای بود و نبود ساختار پاکستان در میان باشد دیگر این ملاحظات کنار می‌رود و فارغ از اینکه کشورهای عربی و آمریکا حامی پاکستان باشند یا نباشند، حمایت جدی از ایران خواهند داشت؛ چون مسئله تقابل پاکستان با اسرائیل به شکل جدی روی بود و نبود خود پاکستان اثر می‌گذارد. اما مسئله مهم‌تری که وجود دارد همین است که چون کشور پاکستان یک کشور اتمی است اتفاقا در طول تمام این سال‌ها و دهه‌های گذشته اجازه ندادند که پاکستانی‌ها به رشد و توسعه اقتصادی لازم دست پیدا کنند. چون به عنوان یک قدرت اتمی اجازه این کار به آنها داده نشد.

‌اتفاقا می‌خواستم همین را بپرسم که در جریان تجاوز اسرائیل به خاک ایران، حمایت پاکستان به عنوان یک قدرت اتمی و تنها قدرت اتمی جهان اسلام چه وزنی در معادلات دیپلماتیک خواهد داشت؟

به سؤال مهمی اشاره کردید. ببینید، اتمی‌شدن پاکستان اتفاقا برخلاف میل و اراده آمریکا اتفاق افتاد. یعنی غربی‌ها اساسا رغبت و تمایلی به این اتفاق نداشتند. اما به واسطه موازنه با هند این اتفاق در نهایت روی داد. اما در طول دهه‌های گذشته اجازه ندادند که پاکستان از نظر اقتصادی و تجاری هم توسعه پیدا کند که بر وزن و قدرت سیاسی و دیپلماتیک آن افزوده شود. چون به‌درستی اشاره کردید که پاکستان تنها قدرت اتمی جهان اسلام است. این موضوع طبیعتا هزینه‌هایی برای پاکستان داشت و هزینه آن این بود که پاکستان اجازه آن را پیدا نکرد که به عنوان کشور توسعه‌یافته و پیشرفته شناخته شود. وضعیت به گونه‌ای پیش رفته که پاکستان همواره از نظر اقتصادی، معیشتی و مسائل روزانه دچار درگیری و بحران باشد.

‌با این حال حمایت پاکستان به عنوان یک قدرت اتمی و تنها قدرت اتمی جهان اسلام چه وزنی در معادلات دیپلماتیک خواهد داشت؟

واقعا یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های حال حاضر عدم تعادل روانی در نتانیاهو و دیگر مقامات صهیونیست است که با چه نگاهی، با چه محاسبه‌ای و با چه تحلیلی این برداشت ابلهانه را داشتند که با حملات خود می‌توانند اتفاقی را در جمهوری اسلامی ایران رقم بزنند، پس احتمال تکرار سوء‌محاسبه‌ها وجود دارد. وقتی مقامات صهیونیست آ‌ن‌قدر مسائل را سطحی می‌بینند، پس این نگرانی عمده وجود دارد که شاید بخواهند دست به تهدید هسته‌ای هم بزنند.

لذا فارغ از سطحی‌نگری مقامات صهیونیست اینجا حمایت پاکستان از ایران به عنوان یک قدرت اتمی و تنها قدرت اتمی جهان اسلام می‌تواند معادلات را تغییر بدهد. یعنی زمانی که بیم تهدید هسته‌ای می‌رود، پاکستان، هم به واسطه عمق و شدت روابط با ایران و هم به واسطه بود و نبود و حیات و ممات خود، این تهدید هسته‌ای را خواهد داشت. اینجاست که تهدید هسته‌ای صهیونیست‌ها‌ از دستور کار خارج می‌شود یا بلااثر خواهد شد.