برگزیده

قمار کرملین روی سناریوی دوگانه

اکو ايران

بروزرسانی 1404/05/31 - 12:45

اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

نشست واشنگتن ضربه‌ای بود به هدف چند دهه‌ای پوتین برای تسلط بر اوکراین و نیز تلاش‌های او برای جدا کردن آمریکا از اروپا.

نشست‌های دوجانبه‌ای که طی روزهای اخیر درباره سرنوشت اوکراین در آنکوریج و سپس در واشنگتن برگزار شد، نتایجی کاملاً متفاوت برای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، به همراه داشت و نشان داد که دست‌کم در حال حاضر، او در تلاش برای جلب نظر ایالات متحده به دیدگاه خود درباره این جنگ، بیش از حد روی قدرت خود حساب کرده است.

زنگ خطر پوتین
به نوشته واشنگتن‌پست، با وجود فرصت برای رسیدن به توافق صلح، سرسختی پوتین در برابر مصالحه و اعتماد احتمالا نابجای او به پیروزی نظامی علیه اوکراین، خطر از دست دادن شانس استفاده از فضای مثبت میان او و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، را به همراه داشت، در حالی‌که جنگی را طولانی‌تر می‌کند که هر هفته هزاران نفر را می‌کشد و اقتصاد و موقعیت راهبردی روسیه در جهان را تضعیف می‌سازد.

از زمان نشست‌ها، روسیه همچنان مانع اجرای اقداماتی شده که برای پیشبرد روند صلح پیشنهاد شده بود. رویکردی که نشان از ‌این دارد ‌که پوتین تمایلی ندارد با همان سرعتی حرکت کند که ترامپ می‌خواهد.

روز چهارشنبه، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، آشکارا گفت مسکو انتظار دارد بر هرگونه ترتیبات امنیتی که اروپا و آمریکا برای دفاع از اوکراین در برابر حملات آینده طراحی کنند، حق وتو داشته باشد.

خطر ناشی از سرسختی پوتین همچنان در حال افزایش است. یک منبع نزدیک به کرملین پیش از نشست گفت: «پوتین می‌داند در هفته‌های اخیر با بحرانی روبه‌رو بوده. او خطر را حس کرد، زنگ خطر به صدا درآمده». این منبع که نخواست نامش فاش شود افزود: «او واقعاً می‌خواهد جنگ را متوقف کند، اما به شکلی که شبیه پیروزی به نظر برسد». این گفته زمانی مطرح شد که ترامپ هنوز تهدید به تحریم‌های سخت‌تر می‌کند و پوتین متوجه شده بود باید روابط را ترمیم کند.

با این حال، پوتین توانست با متقاعد کردن ترامپ در روز جمعه به چشم‌پوشی از فشار برای آتش‌بس و به جای آن دنبال کردن ترجیح روسیه برای یک توافق صلح جامع که ممکن است مذاکره برای آن سال‌ها طول بکشد، زمان بخرد و تحریم‌ها را به تعویق بیندازد، توافقی که به روسیه اجازه می‌دهد به جنگ ادامه دهد بی‌آنکه با خطر تحریم‌های تازه آمریکا روبه‌رو شود.

اما دیدار دوستانه ترامپ با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، و رهبران اروپایی در کاخ سفید در روز دوشنبه، خطرات بزرگی برای پوتین آشکار کرد: مواجهه با حمایت مصمم اروپا از تلاش اوکراین برای حفظ استقلال و تقویت ارتش خود. این نشست ضربه‌ای بود به هدف چند دهه‌ای پوتین برای تسلط بر اوکراین و نیز تلاش‌های او برای جدا کردن آمریکا از اروپا.

نشست واشنگتن بار دیگر مسئولیت را متوجه پوتین کرد تا گام بعدی در روند صلح را بردارد و با زلنسکی دیدار کند؛ امری که مایه ناامیدی مفسران ملی‌گرای روسی شد که مطمئن بودند پوتین در نشست آنکوریج ترامپ را متقاعد کرده تا یک توافق نامطلوب را بر زلنسکی تحمیل کند.

شکست برنامه پوتین
توماس گراهام، پژوهشگر ارشد شورای روابط خارجی و مدیر پیشین امور روسیه در شورای امنیت ملی آمریکا در دوران دولت جرج بوش، گفت: «نمی‌دانم در کرملین چه فکری می‌کنند. اگر هدف دستکاری دهن ترامپ در آنکوریج بود، به نظرم کارشان چندان خوب پیش نرفت.»

تاتیانا استانُوایا، پژوهشگر ارشد مرکز اوراسیا کارنگی، هم گفت پوتین ظاهراً نتوانست ترامپ را وارد گفت‌وگویی گسترده‌تر درباره مزایای همکاری اقتصادی روسیه و آمریکا کند، ابزاری که امیدوار بود از آن برای کشاندن ترامپ به پذیرش دیدگاه مسکو درباره جنگ استفاده کند. او افزود: «خیلی چیزها طبق برنامه پیش نرفت.»

کاخ سفید اکنون انتظار برگزاری یک نشست فوری میان پوتین و زلنسکی را دارد، اما روسیه نشانه‌های کاملاً متفاوتی ارسال کرده است؛ وضعیتی که بارها موجب سوءتفاهم در مذاکرات مسکو و واشنگتن درباره جنگ شده است.

کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه گفت پوتین و زلنسکی هر دو «تمایل خود را برای نشستن پای میز مذاکره» نشان داده‌اند و مقدمات نشست در حال انجام است. اما همان روز، لاوروف این دیدار را کم‌اهمیت جلوه داد و گفت «هرگونه تماس میان مقامات عالی باید به‌طور بسیار دقیق آماده شود»، استدلالی که روسیه سال‌هاست برای طفره رفتن از هرگونه دیدار با زلنسکی به کار می‌برد.

یک کارشناس روسی نزدیک به دیپلمات‌های ارشد مسکو نیز گفت پوتین به احتمال زیاد دیدار فوری با زلنسکی را نمی‌پذیرد، زیرا چنین دیداری به نوعی «مشروعیت‌بخشی به رژیم سیاسی اوکراین از سوی مسکو» تلقی می‌شود و برای روسیه مشکل‌ساز خواهد بود. موضع روسیه همچنان این است که دیدار تنها زمانی می‌تواند انجام شود که شرایط توافق از پیش مشخص شده باشد، شرایطی که در نگاه روسیه چیزی جز تسلیم اوکراین نیست.

لاوروف در همین حال روز سه‌شنبه زلنسکی را «عنصری غیرقابل اعتماد» خواند. پوتین پیش‌تر زلنسکی را نامشروع دانسته و دولت او را «معتادان مواد مخدر و نئونازی‌ها» توصیف کرده بود.

با چنین دیدگاه‌هایی درباره زلنسکی و اصرار بر رسیدگی به «ریشه‌های بحران» که به معنای بازگرداندن اوکراین به یک دولت دست‌نشانده است، روسیه همچنان بر اهداف حداکثری در جنگ پای می‌فشارد و تمایلی به مصالحه‌های لازم برای یک توافق صلح به رهبری ترامپ نشان نداده است.

نیت رینولدز، پژوهشگر ارشد اندیشکده کارنگی و مدیر پیشین امور روسیه در شورای امنیت ملی آمریکا گفت: «بخشی از دلیل این‌که روسیه حاضر به انعطاف نیست این است که اوکراین در واقع نهنگ سفید پوتین است. این همان چیزی است که او می‌خواهد، و تا زمانی که آن را به دست نیاورد، یا قانع نشود که هرگز نمی‌تواند به دست بیاورد، دست‌بردار نخواهد بود.»

او افزود که روسیه گاهی برای رساندن پیام خود به دولت ترامپ دچار مشکل می‌شد: «روس‌ها احتمالاً از چند چیز شگفت‌زده شدند. یکی این‌که نتوانستند آمریکا را وادار کنند منظورشان را بفهمد، و دوم این‌که نتوانستند آمریکا را وادار به پذیرش آن کنند. پوتین و مشاورانش مدام از این نشست‌ها با مقامات آمریکایی بیرون می‌آیند و بعد مشخص می‌شود که درباره خواسته‌های روسیه سوءتفاهم‌های زیادی وجود دارد.»

لاوروف روز سه‌شنبه گفت ترامپ و تیمش «به‌طور فزاینده‌ای درک کرده‌اند که باید ریشه‌های بحران را از بین برد.» اما وقتی از ترامپ یک روز قبل درباره فهم او از «ریشه‌های بحران» پرسیده شد، از پاسخ دادن طفره رفت.

خواسته‌های مسکو، از جمله واگذاری سرزمین‌هایی که هنوز در اشغال روسیه نیست و محرومیت دائمی اوکراین از پیوستن به هرگونه اتحاد یا سازمان بین‌المللی دیگر، توسط مقامات ارشد آمریکا رد شده است. جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور، در ماه مه و مارکو روبیو، وزیر خارجه، در روزهای اخیر این شروط را غیرقابل‌قبول خوانده‌اند.

برداشت متفاوت از مذاکرات
شرایط روسیه برای صلح در یادداشتی به تاریخ ۲ ژوئن تشریح شد و نشانه‌ای از عقب‌نشینی در آن وجود ندارد. این شروط شامل محدود کردن حاکمیت اوکراین، کوچک‌سازی شدید ارتش آن و تعیین این‌که چه سازمان‌های بین‌المللی می‌تواند به آن بپیوندد، می‌شود. این خواسته‌ها طراحی شده‌اند تا اوکراین را به یک شراکت سیاسی و اقتصادی نزدیک اما ناخواسته با روسیه وادار کنند. پوتین روس‌ها و اوکراینی‌ها را «یک ملت» می‌داند و اوکراین را کشوری واقعی تلقی نمی‌کند، که همین امر هرگونه توافق صلح را دشوار می‌سازد. او در مقاله‌ای در سال ۲۰۲۱ نوشت: «حاکمیت واقعی اوکراین تنها در شراکت با روسیه ممکن است.»

در حالی‌که ترامپ این جنگ را به نزاعی بر سر «ملک ساحلی گران‌قیمت» تشبیه کرده، تحلیلگران می‌گویند روسیه آن را چیزی فراتر از جنگ میان دو کشور می‌بیند: فرصتی برای بازنویسی شکست تحقیرآمیز شوروی در جنگ سرد و تغییر معماری امنیتی اروپا.

سرگئی مارکوف، تحلیلگر نزدیک به کرملین، نوشت: «جنگی میان روسیه و اوکراین وجود ندارد. این جنگ غرب جهانی‌گرای متحد به دست رژیم نواستعماری اوکراین علیه روسیه است. امکان مذاکره صلح با زلنسکی که عروسک خیمه‌شب‌بازی این رژیم است وجود ندارد. صلح فقط از طریق مذاکره با ارباب این رژیم نواستعماری ممکن است.»

احتمالاً حتی بر سر موضوع تضمین‌های امنیتی که استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ، گفت مسکو با آن موافقت کرده هم سوءتفاهم وجود دارد. به گفته گراهام، برداشت پوتین از تضمین‌های امنیتی و برداشت ویتکاف «دو چیز کاملاً متفاوت» است. بر اساس پیش‌نویس توافق صلح ۲۰۲۲ با اوکراین، روسیه باید ضامن هرگونه ترتیبات امنیتی باشد که در عمل به آن حق وتو می‌دهد؛ «چیزی که دقیقاً مدنظر اوکراینی‌ها نبود و همان چیزی هم نبود که ویتکاف فهمیده بود.

روز چهارشنبه، لاوروف گفت هرگونه ترتیبات امنیتی باید شامل روسیه باشد: «بحث درباره مسائل امنیتی بدون فدراسیون روسیه یک خیال‌پردازی و راهی به هیچ‌کجا است.»

قمار دوگانه پوتین
هدف پوتین در دوران قدرت، بازسازی روسیه به‌عنوان یک قدرت بزرگ جهانی بوده است، هدفی که برای او به معنای تسلط بر اوکراین است. سرمایه‌گذاری عاطفی او بر این موضوع، خطرات شکست در روند صلحی بسیار پرتنش را برجسته می‌کند؛ روندی که به گفته گراهام می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.

گراهام گفت: «این تصور که به‌زودی بتوان به یک توافق صلح جامع رسید، توهم است. مسائل بیش از حد پیچیده‌اند.»

به گفته رینولدز؛ روسیه اطمینان دارد که در میدان جنگ پیروز خواهد شد و اساساً نیازی به روند صلح نمی‌بیند، موضعی که بعید است برای دولتی در آمریکا که به دنبال یک دستاورد سیاست خارجی است، جذاب باشد.

او افزود: «آنها اساساً دو فرضیه دارند. یکی این‌که غرب کوتاه بیاید و کنار بکشد. دیگری این‌که مرکز سیاسی در کی‌یف زیر فشار فروبپاشد. اما هیچ‌یک از این دو سناریو به‌طور کامل در کنترل روسیه نیست.»