برگزیده

مدرسه؛ پروژه‌ سنگین اقتصادی

شرق

بروزرسانی 1404/07/01 - 23:03

شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

مدارس کشور در مقاطع مختلف تحصیلی در دی‌ماه سال گذشته ۱۲ روز، آذرماه ۹ روز و در آبان‌ماه ۳ روز تعطیل بودند. یعنی در ۳ ماه، دانش‌آموزان مقاطع مختلف کشور ۲۴ روز به مدرسه نرفتند

نیلوفر حامدی| این روزها دیگر آهنگ «باز آمد بوی ماه مدرسه» را می‌توان با واژه‌های جدیدتری نوشت. مثلا باز آمد بوی ماه کمرشکن خرج برای والدین یا باز آمد بوی شهریه‌های چندصد میلیونی. مدرسه‌رفتن چندسالی است که برای خانواده‌هایی که تأکید بیشتری روی ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس ویژه‌تر دارند، تبدیل به پروژه اقتصادی سنگینی شده است. با پول ثبت‌نام برخی از این مدارس می‌توان یک ماشین خرید. شرایط به گونه‌ای شده که بسیاری برای تأمین مخارج مدرسه فرزندشان، دست به دامان وام شده‌اند. هزینه تحصیل اما فقط محدود به شهریه مدارس نمی‌شود و وقتی نگاهی به قیمت لوازم ‌تحریر و سایر لوازم جانبی می‌اندازیم، می‌بینیم که شرایط برای خانواده‌های متوسط یا دهک‌های پایین اقتصادی به‌شدت بغرنج است؛ شواهدی که نشان می‌دهد تحصیل در مدارس خاص فقط برای خانواده‌های خاصی ممکن است که توان پرداخت آن اعداد و ارقام را داشته باشند.

برای شهریه مدرسه‌ وام گرفتم
برخی از هزینه‌های چندصد میلیونی ثبت‌نام مدارس می‌گویند. «سیما» که به‌تازگی درگیر این فرایند بوده به «شرق» می‌گوید: «گفتند باید 95 میلیون تومان برای هزینه ثبت‌‌نام بپردازیم. اما این عدد بزرگ هم همه خرج ما برای تحصیل پسرمان نبود. یک عدد چندده‌میلیونی هم باید برای سرویس مدرسه بپردازیم که ما ترجیح دادیم آژانس اینترنتی بگیریم. یعنی همسرم حساب کرد و دیدیم که در نهایت ارزان‌تر می‌شود. کلی هم برنامه فو‌ق‌العاده و اردوهای تفریحی و علمی در طول سال برگزار می‌شود که هرکدام هزینه‌های جداگانه دارند. می‌خواهم بگویم کل هزینه تا پایان سال از 200 میلیون هم خواهد گذشت». شاید تصور کنید که این اظهارات والدینی است که وضعیت مالی بسیار قوی دارند و پرداخت چنین عددهایی برایشان آسان است، اما موضوع آنجاست که طبقات متوسط اجتماعی که اهمیت ویژه‌ای به تحصیلات فرزندانشان می‌دهند، اگرچه از جهت اقتصادی شرایط متوسطی دارند اما باید هزینه‌های بالایی برای آموزش و تحصیل فرزندانشان کنند. آنها راهی ندارند جز اینکه بین مدارس دولتی و مدارس ویژه انتخاب کنند که بسیاری از آنها با وجود درآمدهایی مبتنی بر میانگین درآمد کارمندان جامعه، رقم‌های هنگفتی خرج درس فرزند خود می‌کنند. «زهرا» کارمند بانک است و حالا سال دومی است که برای مدرسه پسرش وام گرفته است: «من و همسرم هرکدام دو شیفت کار می‌کنیم، فقط برای اینکه دوست داریم پسرمان بهترین فرصت‌ها را داشته باشد. من تمام اضافه‌کاری‌های بانک را می‌مانم. گاهی با خودم می‌گویم که حتی فرصت کافی برای دیدن بچه خودم را هم ندارم. بعد با شوهرم همدیگر را دلداری می‌دهیم که دست‌کم این بچه می‌تواند در آینده زندگی بهتری داشته باشد. اما سؤالم این است که یک خانواده که توانایی مالی کمتری دارد، باید چه کند؟». «مازیار» هم از جمله همین والدین است. او و همسرش بعد از 15 سال بچه‌دار شدند و برای همین هم همه توانشان را برای این تک‌‌دختر گذاشته‌اند: «چیزی که من در طول فرایند ثبت‌نام دخترم متوجه شدم، این بود که مدرسه خوب رفتن دیگر برای خیلی از خانواده‌ها به یک آرزو بدل شده است. در بین 10 مدرسه‌ای که تحقیق کردم، حتی یک مدرسه هم نبود که هزینه‌ نهایی‌اش زیر 100 میلیون تومان شود. این در حالی است که عدد قابل توجهی هم باید برای لوازم مدرسه، کیف و کفش و لباس و کتاب‌های درسی و لوازم‌ تحریر بپردازیم».

افزایش 55درصدی قیمت لوازم‌تحریر
در حالی که آموزش و پرورش از رشد 60درصدی قیمت کتاب‌های درسی خبر داده، اما فعالان آموزشی معتقدند این افزایش قیمت‌ حدود 110 درصد بوده است. البته برای خانواده‌ای که 100 میلیون خرج ثبت‌نام می‌کند، هزینه کتاب‌ها شاید دیگر چندان بزرگ به نظر نرسد اما جمع همه این اعداد کنار هم بسیار چشمگیر و قابل توجه است. گرانی لوازم ‌تحریر داستان جدیدی نیست و طی چند سال اخیر خانواده‌ها با نگرانی وارد بازار نوشت‌افزار می‌شوند، اما امسال وضعیت به‌مراتب سخت‌تر از گذشته شده است. تورم این حوزه در حدود ۴۵ تا ۵۵ درصد اعلام شده، با وجود این، این عدد نسبت به تورم کشور و کالا‌های اساسی به مراتب کمتر است و عملا فروشندگان لوازم‌تحریر از تورم با فاصله زیاد عقب مانده‌اند. از یک سمت بازار به علت تورم در رکود است و از سمت دیگر فروشنده علاوه بر فروش، سود هم ندارد. در این میان خریداران هم در نهایت از آنچه به خانه می‌برند چندان رضایت ندارند.

هزینه خرید هر عدد دفتر ۱۰۰ برگ می‌تواند از ۱۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان متغیر باشد اما به طور متوسط هر دفتر صد برگ ۱۳۰ هزار تومان است و دانش‌آموزان برای هر مقطع تحصیلی که باشند، دست‌کم به ۱۰ دفتر نیاز دارند که در همین نخستین قدم، هزینه دفترها حدود یک‌میلیون‌و 300 هزار تومان می‌شود. یک بسته مداد سیاه هشت‌عددی به طور متوسط ۲۰۰ هزار تومان، چسب ماتیکی، چسب نواری، پاک‌کن، قیچی و خط‌کش را باید روی هم حدود ۶۰۰ هزار تومان در نظر گرفت. مداد رنگی طیف قیمتی بسیار گسترده‌ای دارد اما برای یک بسته ۲۴رنگی باید حدود ۴۰۰ هزار تومان پول پرداخت. برای خرید دفترچه یادداشت، دفتر دوخط زبان، کلاسور یا پوشه مخصوص ورقه‌های تمرینی، کاغذ رنگی، کاغذ آچهار ۵۰ عدد، کاغذ امتحانی ۵۰ عدد و جامدادی نیز باید حدود یک میلیون در نظر گرفت. خودکار هم جزء آن دسته از محصولاتی است که قیمت‌های متغیری دارد و به‌ دلیل داشتن رنگ‌های مختلف، می‌تواند طیف هزینه‌اش نیز فرق کند. اما برای یک بسته خودکار آبی، قرمز، مشکی و سبز هر کدام ۱۰ عدد باید حدود ۸۰۰ هزار تومان کنار گذاشت. دفتر نقاشی، لوازم طراحی، قلم و جوهر خوش‌نویسی و آبرنگ هم که برای کلاس هنر بدون تردید نیاز می‌شود، حدود یک‌میلیون‌و 500 هزار تومان خواهد بود.

از اساسنامه مدرسه مجازی تا نگرانی برای تعطیلی‌های مازاد
ماجرای مهرماه امسال اما فقط به هزینه‌ها محدود نمی‌شود. حالا سؤال اصلی این است که امسال دانش‌آموزان چند روز به مدرسه می‌روند؟ طبق اعلام وزارت آموزش‌ و‌ پرورش امسال در سال تحصیلی جدید حدود ۱۷ میلیون دانش‌آموز در ۱۰۸ هزار کلاس درس حاضر خواهند شد. در آستانه بازگشایی مدارس اما آنچه به عنوان بحرانی جدید در حوزه آموزش کشور قابل توجه است، آموزش مجازی است که نگرانی‌های متعددی نسبت به آن وجود دارد، آن‌هم در شرایطی که به‌تازگی اساسنامه‌ای در این زمینه منتشر شده است. البته این اساسنامه مربوط به همه دانش‌آموزان نیست و فقط گروه‌های خاصی می‌‌توانند از آن استفاده کنند. با وجود این، بحران‌های قدیمی و جدیدی همچون آلودگی هوا و ناترازی انرژی سبب شده که پیش‌بینی‌ها از تکرار تعطیلی‌های متعدد در سال جاری تحصیلی پیش‌رو خبر دهد.

برای کدام دانش‌آموزان؟
وزیر آموزش و پرورش، اساسنامه مدرسه مجازی مصوب جلسه ۱۰۵۸ شورای عالی آموزش و پرورش را ابلاغ کرد. طبق این اساسنامه، تحصیل در مدرسه مجازی برای تمامی دانش‌آموزان امکان‌پذیر نیست و فقط گروه‌های مشخصی از دانش‌آموزان می‌توانند در مدرسه مجازی تحصیل کنند. از جمله دانش‌آموزانی که می‌توانند در این مدرسه مجازی ثبت‌نام و تحصیل کنند، خارجیان علاقه‌مند به تحصیل در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران، ایرانیان خارج از کشور که امکان دسترسی یا حضور در کلاس‌های درس ندارند، اتباع خارجی متقاضی داخل کشور و متقاضیان بازمانده از تحصیل داخل کشور هستند.

متقاضیان بازمانده از تحصیل داخل کشور شامل افرادی می‌شوند که در سن تحصیل هستند (زیر ۱۸ سال تمام)، ولی بنا به دلایل مختلف از تحصیل باز‌مانده‌اند، می‌توانند پس از گرفتن مجوز از کمیسیون خاص آموزش و پرورش محل، نسبت به تحصیل در مدرسه مجازی برابر ضوابط و مقررات مربوط اقدام کنند. همچنین دسته دیگری از متقاضیان که از تحصیل بازمانده‌ محسوب می‌شوند، دانش‌آموزانی هستند که به واحد آموزشی دسترسی ندارند و آموزش و پرورش محل تأیید کرده است که امکان دریافت خدمات آموزشی حضوری ندارند. همچنین دانش‌آموزانی که شرایط خاصی مانند معلولیت جسمی، بیماری خاص یا صعب‌العلاج دارند که مانع حضور در مدرسه است با تأیید مراجع ذی‌صلاح، جزء متقاضیان بازمانده از تحصیل محسوب می‌شوند و می‌توانند در مدرسه مجازی ثبت‌نام کنند. همچنین افرادی که در سن تحصیل نیستند و بنا بر دلایل مختلف از تحصیل بازمانده‌اند هم می‌توانند در مدرسه مجازی ثبت‌نام کنند. از جمله این دسته از دانش‌آموزان، دختران ازدواج‌کرده متقاضی هستند. طبق این اساسنامه، در مدرسه مجازی تمام امور از قبیل فرایند ثبت‌نام، تحصیل، خدمات آموزشی، پرورشی، مشاوره‌ای، ارتقای مهارت‌های اجتماعی، ارزشیابی تکوینی و صدور کارنامه به صورت مجازی با رعایت قوانین و مقررات مربوط و با استفاده از ابزار و امکانات آموزش الکترونیکی، با بهره‌گیری از رویکردهای جهانی از قبیل یادگیری ترکیبی و یادگیری شخصی‌سازی‌شده ارائه می‌شود. در صورت فراهم‌بودن شرایط، اقدام به برگزاری برخی از برنامه‌های فوق به‌صورت حضوری مورد تأکید این اساسنامه است. سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مدرسه مجازی با نظارت مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش به صورت حضوری خواهد بود. در شرایط خاص، تصمیم‌گیری درباره نحوه برگزاری ارزشیابی مطابق با ضوابط سنجش و ارزشیابی نظام آموزشی و مصوبات، شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط، با تأکید بر استفاده از روش‌های متنوع و معتبر، برعهده کمیسیون معین شورای عالی آموزش و پرورش است.

نگرانی از تکرار تعطیلی‌های مکرر مدارس
اینها در حالی است که موضوع مجازی‌شدن مدارس در سال جاری به طور کلی بسیار مطرح است. عده‌ای معتقدند با توجه به پیش‌بینی‌ها از تکرار ناترازی انرژی، مشکل برق و گاز ادامه خواهد داشت و در نتیجه به همین دلیل قطعی‌های مکرر گاز در فصل سرما همچون سال گذشته تکرار خواهد شد. موضوعی که در صورت بروز، به تناوب تعطیلات مدارس را نیز در پی خواهد داشت. از سوی دیگر، آلودگی هوا نیز به قرار تمامی دو دهه اخیر بلای جان آموزش کشور خواهد بود و تعطیلات دیگری نیز به این خاطر در سیستم آموزشی کشور ایجاد خواهد شد. همین پیش‌بینی‌ها سبب شده که نگرانی برای تعطیلی‌ها و افزایش کلاس‌های آنلاین افزایش یابد؛ موضوعی که البته از سوی وزارت آموزش‌ و‌ پرورش رد شده است.

۲۴ روز تعطیلی در 3 ماه
علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش به‌تازگی در‌این‌باره اعلام کرد: «سال تحصیلی جدید در مدارس سراسر کشور در روز سه‌شنبه (اول مهرماه) و با حضور پرشور و نشاط دانش‌آموزان و معلمان آغاز می‌شود. طرح برخی شایعات و مطالب درباره فعالیت غیرحضوری مدارس از اساس کذب و غیرواقعی است و فعالیت آموزشی تمامی مدارس کشور از نخستین روز سال تحصیلی جدید (مهرماه) با حضور دانش‌آموزان در کلاس‌های درس آغاز می‌شود». او به اولیا و دانش‌آموزان توصیه کرد که به این شایعه‌ها توجه نکنند. اینها در حالی است که اوضاع تعطیلی‌ها در سال گذشته قابل توجه بود. براساس داده‌های جمع‌آوری‌شده، مدارس کشور در مقاطع مختلف تحصیلی در دی‌ماه سال گذشته ۱۲ روز، آذرماه ۹ روز و در آبان‌ماه سه روز تعطیل بودند. یعنی در سه ماه، دانش‌آموزان مقاطع مختلف کشور ۲۴ روز به مدرسه نرفتند و از طریق بستر‌های مجازی آموزش دیدند. دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی در کشور با در نظر گرفتن تعطیلی‌های رسمی (پنجشنبه و جمعه) تا ۲۶ دی‌ماه باید ۱۹ روز به مدرسه می‌رفتند. از این ۱۹ روز، ۱۲ روز آن تعطیل بودند. همچنین در آذرماه نیز ۲۰ روز باید مدرسه می‌رفتند و از این ۲۰ روز هم ۹ روز تعطیل بودند. در آبان هم از ۲۱ روزی که باید به مدرسه می‌رفتند، سه روز آن تعطیل بودند. یعنی جمعا از ۶۰ روزی که دانش‌آموزان باید به صورت حضوری به تحصیل می‌پرداختند، ۲۴ روز آموزش غیرحضوری دیدند و در مدرسه حاضر نشدند. عمده تعطیلی‌های سه ماه گذشته به دلیل سردی هوا، بارش برف و باران، ناترازی انرژی و آلودگی هوا بوده است.