برگزیده

معامله بزرگ همسایه ایران در کاخ سفید

دنياي اقتصاد

بروزرسانی 1404/07/27 - 22:19

دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

پاکستان با یک بازی ژئوپلیتیک قاپ ترامپ را برای موشک آمریکایی دزدید

هنگامی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، روز دوشنبه پس از آتش‌بس غزه، در مقابل رهبران جهان دور پیروزی زد، از یک سرباز ارشد پاکستانی تمجید کرد و او را «سرلشکر محبوب» خود نامید. سپس تریبون را واگذار کرد تا نخست‌وزیر شهباز شریف، در مقابل دوربین‌ها از تلاش‌های آتش‌بس ترامپ تمجید کند. شریف در همان روز اعلام کرد که قصد دارد ترامپ را دوباره برای جایزه صلح نوبل نامزد کند. یک سال پیش، چنین صحنه‌هایی غیرقابل تصور بود.

«سوفیا سیفی» در گزارش دیروز شنبه برای سی‌ان‌ان نوشت، واشنگتن مدت‌ها بود که به‌دلیل بی‌ثباتی سیاسی مزمن پاکستان و روابط این کشور با گروه‌های اسلام‌گرای تحت تحریم ایالات متحده، از این کشور فاصله گرفته بود. جو بایدن حتی با هیچ یک از دو نخست‌وزیر پاکستان که در دوران او خدمت می‌کردند، تماس تلفنی برقرار نکرد. پس از خروج پر هرج و مرج ایالات متحده از افغانستان در سال۲۰۲۱، او با «یکی از خطرناک‌ترین کشورهای جهان» خواندن پاکستان، این کشور را خشمگین کرد. اما ترامپ دوم دیپلماسی ایالات متحده را به هم ریخته و دوستی‌ها را برهم زده است.

تاکنون، پاکستان در نحوه پاسخ‌گویی، استاد بوده است. رهبرانش مرتبا مهمان کاخ سفید بوده‌اند و از زخم زبان‌هایی که به سران سایر کشورها زده می‌شود، در امان مانده‌اند؛ ارتش پاکستان منتظر محموله جدیدی از موشک‌های ریتون ساخت آمریکا است و دیپلمات‌هایش در مورد تعرفه‌هایی بسیار کمتر از تعرفه‌های اعمال‌شده بر همسایه و رقیب اصلی‌اش، یعنی هند، مذاکره کرده‌اند. به نظر می‌رسد که این کار را از طریق وعده دسترسی ترجیحی به عناصر خاکی کمیاب حیاتی که توسط چین کنترل نمی‌شوند و چاپلوسی عاقلانه از ترامپ، انجام داده است. تاکنون، بازی دیپلماتیک پاکستان، تشویق‌هایی را در داخل کشور برانگیخته است. این موضوع همچنین هند را که به‌دلیل خرید مداوم نفت ارزان روسیه، در انزوا قرار گرفته و با تعرفه‌های سنگین مواجه شده است، خشمگین می‌کند.

به گفته تحلیلگران، در بحبوحه این گرم شدن در روابط، فیلد مارشال عاصم منیر، رئیس ارتش پاکستان، قرار دارد که مدت‌هاست نقش بزرگی در سیاست‌های اغلب پرآشوب این کشور ایفا کرده است. منیر، ۵۷ساله، مردی با رمز و راز است. اما در ماه مه، زمانی که پاکستان درگیر یک درگیری چهار روزه با هند شد که در آن ده‌ها سرباز و غیرنظامی کشته شدند، او در کانون توجه قرار گرفت.

مدتی نگذشت که ترامپ وارد عمل شد و از هر دو طرف خواست که جنگ را متوقف کنند. وقتی آنها چنین کردند، ترامپ اعتبار آن را به خود اختصاص داد. این ادعایی بود که به سرعت توسط پاکستان تایید شد. این کشور سپس ترامپ را برای جایزه صلح نوبل نامزد کرد. در همین حال، هند با عصبانیت انکار کرد. چند روز بعد، منیر به واشنگتن سفر کرد. در آنجا، او برای ناهار با ترامپ ملاقات کرد؛ اولین دیدار یک فرمانده ارتش پاکستان با رئیس‌جمهور ایالات متحده در کاخ سفید بدون همراهی مقامات غیرنظامی پاکستان. «شجاع نواز»، نویسنده و تحلیلگر سیاسی و استراتژیک مستقر در واشنگتن، به سی‌ان‌ان گفت که ترامپ «برندگان را دوست دارد». وی افزود: «او همیشه گفته است که... از بازنده‌ها خوشش نمی‌آید. بنابراین او آشکارا در فیلد مارشال عاصم منیر، یک برنده می‌دید که مایل به تصمیم‌گیری سریع است... آنها حتما وقتی ترامپ با او در مورد آتش‌بس صحبت کرد، با یکدیگر هم‌نظر بودند.»

از سوی دیگر، «مایکل کوگلمن»، عضو ارشد بنیاد آسیا و اقیانوسیه، گفت: «وضعیت جهانی فعلی به‌دلیل نزدیکی جغرافیایی پاکستان به آن منطقه و همچنین همکاری‌های نزدیک آن با بسیاری از ذی‌نفعان کلیدی در آنجا، به نفع پاکستان است.» کوگلمن همچنین به «رابطه نسبتا روان» اسلام‌آباد با ایران اشاره کرد و افزود که برای دولت ترامپ، پاکستان کشوری است که «می‌تواند این نقش را ایفا کند... به این معنا که پیامی را از واشنگتن به تهران برساند.»

پاکستان سابقه کمک به ایالات متحده در انجام گفت‌وگوهای دشوار را دارد. در سال۱۹۷۱، این کشور به ترتیب دادن سفر مخفیانه هنری کیسینجر از اسلام‌آباد به پکن کمک کرد؛ سفری که منجر به عادی‌سازی روابط واشنگتن با چین کمونیست دوران مائو تسه‌تونگ شد. اما تحلیلگران می‌گویند بزرگ‌ترین کارتی که پاکستان باید بازی کند، دسترسی به عناصر خاکی کمیاب است که تحت کنترل چین نیستند و برای تامین انرژی همه چیز از آی‌فون‌ها گرفته تا دستگاه‌های MRI و پیشرفته‌ترین جت‌های جنگنده و تسلیحات نظامی مورد نیاز هستند.

چین تقریبا انحصار عرضه جهانی این گروه از ۱۷ نوع مواد معدنی را در اختیار دارد، به ویژه بر فرآوری و پالایش آنها تسلط دارد. این مزیتی است که پکن نشان داده که به طور فزاینده‌ای مایل است از آن استفاده کند؛ زیرا همچنان با ایالات متحده بر سر تعرفه‌ها، مسائل فنی و اقتصادی در حال رقابت است. به همین دلیل است که پاکستان - که طبق گفته دولتش حدود ۸ تریلیون دلار ثروت معدنی بکر دارد - به‌طور جدی خود را به‌عنوان قطب مواد معدنی حیاتی معرفی کرده و توجه ترامپ را به خود جلب کرده است. در جریان جلسه ماه سپتامبر در دفتر بیضی شکل، تصویری که توسط کاخ سفید منتشر شد، ژنرال منیر را نشان می‌داد که با افتخار یک جعبه چوبی پر زرق و برق با نمونه‌هایی از مواد معدنی پاکستان را به رئیس‌جمهور ترامپ تقدیم می‌کند. در همان ماه، شرکت فلزات استراتژیک ایالات متحده مستقر در میسوری اعلام کرد که اولین محموله «عناصر خاکی کمیاب غنی‌شده و مواد معدنی حیاتی» را از این کشور، به عنوان بخشی از یک «چارچوب مشارکت» ۵۰۰‌میلیون دلاری دریافت کرده است.

این شرکت حجم محموله را مشخص نکرد؛ محموله‌ای که گفته می‌شود شامل آنتیموان - که اغلب به عنوان ماده ضد حریق برای پلاستیک‌ها و یک عامل آلیاژساز - کنسانتره مس و «عناصر خاکی کمیاب با نئودیمیوم و پرازئودیمیوم» است. تصور می‌شود که بیشتر عناصر نادر خاکی پاکستان در استان بلوچستان باشد؛ استانی که سال‌هاست درگیر شورش جدایی‌طلبانی است که به دنبال خودمختاری سیاسی بیشتر و توسعه اقتصادی در این منطقه مهم استراتژیک و غنی از مواد معدنی هستند. کمی بعد، ایالات متحده اعلام کرد که فروش موشک‌های هوا به هوای میان‌برد Raytheon Advance (AMRAAM) به پاکستان را تایید کرده است.

برای برخی، نقش برجسته منیر در تعمیق روابط با ایالات متحده، نگرانی‌ها در مورد نفوذ ارتش بر چشم‌انداز سیاسی پاکستان را دوباره برانگیخته است. از زمان استقلال پاکستان در سال۱۹۴۷، این کشور توسط چهار حاکم نظامی مختلف رهبری شده و شاهد سه کودتا بوده است. از زمان لازم‌الاجرا شدن قانون اساسی فعلی در سال۱۹۷۳، هیچ نخست‌وزیری دوره پنج‌ساله کامل خود را به پایان نرسانده است. منتقدان منیر می‌گویند که او کنترل خود را بر ارتش تشدید کرده و نفوذ قابل‌توجهی بر تصمیمات دولت و حتی دیوان عالی کشور اعمال کرده است.

حسین حقانی، سفیر سابق پاکستان در ایالات متحده، گفت که روابط همیشه در گرو ترامپ خواهد بود. حقانی که در حال حاضر محقق موسسه‌هادسون واشنگتن دی سی و آکادمی دیپلماتیک انور قرقاش در ابوظبی است، گفت: «ریاست‌جمهوری ترامپ یک ریاست‌جمهوری غیرمتعارف است. او اکنون پاکستان را دوست دارد؛ زیرا پاکستان او را دوست دارد و او را غرق در ستایش، از جمله نامزدی جایزه صلح نوبل، کرده است.»