دولت دست به دامان بورس

شرق

بروزرسانی 1404/10/02 - 21:55

شرق/متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

قیمت دلار و طلا در بازارهای ایران رکوردهای جدیدی را به ثبت رسانده‌اند؛ بهای هر قطعه اسکناس آمریکایی از ۱۳۰ هزار تومان عبور کرده است و قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار در بازار تهران در آستانه ورود به کانال قیمت ۱۴ میلیون تومان قرار گرفته است. حالا در شرایطی که اقتصاد کشور در نااطمینانی به سر می‌برد و تنش‌های خارجی به اوج رسیده است، نرخ ارز دوباره ابزار بهره‌برداری‌های جناحی شده است. مجلس و اصولگرایان، دولت چهاردهم را متهم می‌کنند و رسانه‌های حامی دولت می‌نویسند که اصولگرایان و مجلس نباید خود را از این غائله مبرا ببینند و البته در کف کوچه‌ها و خیابان‌های شهر تنها چیزی که اهمیت ندارد این دعواهای جناحی است و نگرانی برای معیشتی است که سال به سال در حال تضعیف بیشتر و بیشتر است، فارغ از اینکه دولت اصولگرایان بر سر کار است یا اصلاح‌طلبان.

حالا به نظر می‌رسد دولت برای مهار شیب تند قیمت دلار و طلا به دنبال جلب توجه سرمایه‌های خرد به سمت بورس اوراق بهاردار و بورس کالاست تا از سرازیرشدن نقدینگی مردم به بازارهای طلا و ارز خودداری کند.

چندی پیش دولت حجم مبنا را از معاملات بورس اوراق بهادار حذف کرد و زمزمه‌ها حاکی از حذف دامنه نوسان بورس است. موضوعی که حجت‌اله صیدی، رئیس سازمان بورس ایران، در گفت‌وگو با «شرق» تلویحی تأیید می‌کند و البته تأکید دارد که حذف حجم مبنا اولویت مهم‌تری بوده است اما مسئله حذف دامنه نوسان هم در حال بررسی است. حذف حجم مبنا و در ادامه احتمال حذف دامنه نوسان با هدف کاهش مداخلات دولت در معاملات بازار سرمایه در دستور کار بوده و در ادامه علی مدنی‌زاده، وزیر اقتصاد، از حذف تدریجی قیمت‌گذاری دستوری گفته است که این موضوع می‌تواند به جذابیت معاملات بورسی بیفزاید. از آن سو محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوری، روز شنبه هفته جاری به بازار سرمایه رفت و زنگ معاملات را نواخت و هم‌اکنون صندوق سرمایه‌گذاری نقره در بورس کالای ایران راه‌اندازی شده است و رئیس سازمان بورس ایران از راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مس هم می‌گوید اما آیا بعد از تجربه سقوط سنگین در سال ۱۳۹۹ و در زمان دولت حسن روحانی مردم بار دیگر به بازار سرمایه اعتماد می‌کنند؟

اعتماد مردم به بورس برمی‌گردد؟
دولت چهاردهم از ابتدای تحویل‌گرفتن کابینه تلاش کرده است که بورس را بار دیگر برای مردم جذاب کند. بورسی که مانند سایر بخش‌های اقتصاد ایران گرفتار دولتی‌ها و شبه‌دولتی‌هاست و عمق چندانی ندارد. ارزش بورس تهران در حال حاضر تنها حدود ۹۷ میلیارد دلار است. این در حالی است که بورس عربستان به نام تداول هم‌اکنون توانسته است به بزرگ‌ترین بازار سرمایه خاورمیانه و یکی از ۱۰ بورس برتر جهان تبدیل شود و ارزشی حدود ۲.۹ تریلیون دلار دارد. عربستانی که تلاش می‌کند با جذب سرمایه‌گذاری خارجی از اقتصاد تک‌محصولی نفت خارج شود یا بورس امارات که متشکل از بورس ابوظبی با ارزشی حدود ۸۵۴ میلیارد دلار و بورس دوبی با ارزشی حدود ۲۴۴ میلیارد دلار است.

حالا در شرایطی که بیم کسری بودجه قابل توجه در بودجه سال آینده می‌رود و قیمت دلار و طلا رو به صعود است، دولت بار دیگر تلاش می‌کند توجه سرمایه‌گذاران خرد را به سمت بازار سرمایه جلب کند. دولت از ابتدای تحویل‌گرفتن کابینه چهاردهم اعلام کرد که با گسترش حجم عرضه‌های اولیه به بازار سرمایه، حذف حجم مبنا و احتمال حذف دامنه نوسان، همچنین حذف تدریجی قیمت‌گذاری دستوری جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را بالا ببرد. بازار سرمایه‌ای که در سال ۱۳۹۹ سقوط تاریخی را تجربه کرد و بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد را بازنده کرد. بسیاری از کارشناسان در آن زمان به حبابی‌بودن ارزش سهام شرکت‌های بورسی اشاره کردند و گفتند که افزایش قیمت سهام شرکت‌ها ناشی از افزایش تقاضا در مقابل ثبات میزان عرضه سهام بوده است و سهام شرکت‌ها ارزندگی واقعی پیدا نکرده‌اند.

برخی دیگر هم به رانت اطلاعاتی سهام‌داران بزرگ و حقوقی‌ها اشاره می‌کردند و می‌گفتند که در چنین بستری آنها برنده و سهام‌داران خرد بازنده شده‌اند.

راه‌اندازی معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقره
حالا بار دیگر دولت دست به دامن بورس شده و پس از حذف حجم مبنا این‌بار پذیره‌نویسی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقره را در بورس کالا آغاز کرده است.

سازمان بورس و اوراق بهادار برای توسعه و تنوع‌بخشی به ابزارهای سرمایه‌گذاری کالایی، مجوز پذیره‌نویسی سه صندوق سرمایه‌گذاری جدید در شاخه فلزات صنعتی با تمرکز بر نقره را صادر کرد. این صندوق‌ها توسط سه شرکت سبدگردان مدیریت می‌شوند و سقف اولیه واحدهای سرمایه‌گذاری آنها معادل ۹ هزار میلیارد تومان به ارزش مبنا تعیین شده است و در صورت استقبال سرمایه‌گذاران و تکمیل این سقف، امکان افزایش تا ۱۸ هزار میلیارد تومان فراهم خواهد بود. مقررات صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر کالا از سال ۱۳۹۶ در ایران تصویب شده و پیش از این ۲۹ صندوق سرمایه‌گذاری طلا راه‌اندازی شده است و ارزش دارایی کل حدود ۴۲۲ هزار میلیارد تومان است. همچنین دو صندوق مبتنی بر زعفران با ارزش تقریبی ۲.۵ هزار میلیارد تومان و یک صندوق در حوزه انرژی راه‌اندازی شده‌اند و اخبار حاکی از راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری مس نیز است.

جواد جهرمی، مدیرعامل بورس کالای ایران، روز گذشته در «آیین افتتاح معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقره» گفت که سازمان بورس و اوراق بهادار برای توسعه و تنوع‌بخشی به ابزارهای سرمایه‌گذاری کالایی، مجوز پذیره‌نویسی سه صندوق سرمایه‌گذاری جدید در شاخه فلزات صنعتی با تمرکز بر نقره را صادر کرد. این صندوق‌ها توسط سه شرکت سبدگردان مدیریت می‌شوند و سقف اولیه واحدهای سرمایه‌گذاری آنها معادل ۹ هزار میلیارد تومان به ارزش مبنا تعیین شده است و در صورت استقبال سرمایه‌گذاران و تکمیل این سقف، امکان افزایش تا ۱۸ هزار میلیارد تومان فراهم خواهد بود.

مدیرعامل بورس کالای ایران در ادامه اشاره کرد: وظیفه ابزارسازی مبتنی بر نیاز را داریم و اگر نیاز خوب رصد شود، می‌توانیم به نتیجه دلخواهمان برسیم. بحث راه‌اندازی بستر معاملات قراردادهای مولدسازی طلا را نیز در پیش خواهیم داشت. ایجاد بستر حراج امتیاز بهره‌برداری از مجتمع‌های تولیدی را نیز داریم. حجت‌اله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار هم در «آیین افتتاح معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقره» گفت: بورس کالا از ابتدای فعالیت تا به امروز خیلی پیشرفت‌ها را ثبت کرده اما اندازه بورس کالای ما هنوز به سطح مطلوب نرسیده است و باید این روند سال به سال بیشتر شود. در بورس کالا هزینه معامله کاهش می‌یابد و کالاهای بیشتری مورد خرید و فروش قرار می‌گیرد و فضای معاملاتی شفاف‌تر شده و قیمت‌ها منصفانه کشف می‌شوند.

او افزود: درمورد طلا و نقره می‌توان گفت که به بازار نقره امید بیشتری می‌رود به این دلیل که جایگاه مهم‌تری در صنعت دارد؛ بنابراین بازار مصرف بزرگ‌تری نسبت به طلا دارد. بنابراین نقره فلز بسیار پر اهمیتی است و باید بیشتر به آن پرداخته شود. البته آن‌گونه که متولیان بورس کالا می‌گویند، استقبال از صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقره بسیار زیاد بوده است‌.

روز دوشنبه اول دی‌ماه، سه صندوق نقرآبی، سیلور و سیمین به ترتیب با سقف ۵۰۰، ۲۰۰ و ۲۰۰ میلیارد تومان در بورس کالا پذیره‌نویسی شدند؛ پذیره‌نویسی‌ای که ظرف حدود چهار دقیقه تکمیل شد و با تقاضایی چندهمتی همراه بود. این سطح از استقبال را می‌توان نشانه‌ای از عطش بازار برای ابزارهای جدید سرمایه‌گذاری کالایی و هم‌زمان بی‌اعتمادی بخشی از سرمایه‌گذاران به گزینه‌های محدود سنتی دانست.

برخی فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند که گسترش صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقره را می‌توان یکی از مهم‌ترین تحولات اخیر بازار سرمایه برای سرمایه‌گذار خرد دانست؛ ابزاری که هم از منظر تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌ها اهمیت دارد و هم به‌واسطه ساختار حرفه‌ای مدیریت، بخشی از ریسک ذاتی بازار نقره را تعدیل می‌کند. نقره به‌طور سنتی دارایی پرنوسانی بوده و حتی در مقایسه با طلا رفتاری اهرمی‌تر دارد؛ ویژگی‌‌ای که اگرچه می‌تواند سودهای بالاتری ایجاد کند، اما برای سرمایه‌گذاران خرد بدون دسترسی به دانش معاملاتی و ابزار پوشش ریسک، مخاطره‌آمیز است. آنها تأکید می‌کنند که از منظر اندازه بازار، داده‌های موجود نشان می‌دهد نقره در حال تبدیل‌شدن به یکی از بازارهای کالایی مهم بورس کالاست. در حال حاضر ارزش نقره پذیرفته‌شده در بورس کالا حدود ۴۲۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود، اما شنیده‌ها حاکی از آن است که حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان نقره در انبارهای بورس کالا وجود دارد که هنوز پذیرش نشده‌اند و در صورت ورود این حجم به بورس کالا، ارزش کل نقره‌های قابل معامله در این بستر به حدود ۱۱.۵ هزار میلیارد تومان خواهد رسید؛ رقمی که جایگاه معناداری برای نقره در بازار رسمی و شفاف سرمایه ایجاد می‌کند. آنها همچنین توضیح می‌دهند که در چنین بازاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری تازه‌وارد هنوز سهم کوچکی دارند. مجموع ارزش صندوق‌هایی که اخیرا پذیره‌نویسی شده‌اند، حدود ۹۰۰ میلیارد تومان است و حتی در صورت افزایش سقف فعالیت آنها به ۱.۸ همت، سهم این صندوق‌ها چیزی در حدود ۱۵ درصد از کل بازار نقره بورس کالا خواهد بود. این ارقام نشان می‌دهد در عین اهمیت صندوق‌ها، بازار همچنان ظرفیت رشد قابل‌توجهی دارد و فضای انحصاری نیز شکل نگرفته است؛ مسئله‌ای که برای سرمایه‌گذار خرد، به‌معنای امکان ورود تدریجی و متنوع به این دارایی است. با این حال غلامرضا سلامی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، به «شرق» می‌گوید هرچند صعود قیمت نقره در بازار جهان می‌تواند برای سرمایه‌گذاران خرد در ایران سودآور باشد اما در نهایت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر نقره و طلا نمی‌توانند نقش قابل توجهی در کاهش قیمت ارز ایفا کنند، چراکه در صورت استقبال سرمایه‌گذار، دولت ناچار به واردات نقره فیزیکی است و واردات نقره ارزبر است و همین مسئله عامل افزایش مصرف و تقاضای ارز و افزایش قیمت آن می‌شود.

او تأکید دارد که دولت برای جلب اعتماد دوباره به بورس و عمق‌بخشی به بازار سرمایه و جلب سرمایه‌های خرد به سمت این بازار چاره‌ای ندارد جز اینکه از اقتصاد دولتی و شبه‌دولتی دست بکشد و بخش خصوصی را فعال کرده و امکان ورود سرمایه خارجی به کشور را فراهم کند.