ادبیات چطور می‌تواند به بچه‌ها کمک کند؟
ايسنا
بروزرسانی
ایسنا/ محمدرضا شمس می‌گوید: بیان مفاهیمی که بزرگترها با آن‌ها سروکار دارند برای بچه‌ها سخت است.
این نویسنده ادبیات کودک و نوجوان در گفت‌وگو با ایسنا درباره اینکه در این روزها، ادبیات چطور می‌تواند به کودکان و نوجوانان کمک کند، اظهار کرد: در ابتدا پدر و مادرها باید آرامش خود را حفظ کنند. به‌نظرم قصه‌گویی و خواندن داستان یکی از راه‌هایی است که می‌تواند به کودکان آرامش بدهد.
او درباره ویژگی‌های داستان‌ها و قصه‌ها نیز گفت: به‌نظرم داستان‌ها باید شاد باشد و کودکان را سرگرم کند، البته در عین سرگرم‌کنندگی بتواند وضعیت موجود را به صورت لطیف به آن‌ها نشان دهد. اگر کودکان آرامش خانواده‌ها را ببینند، آن‌ها نیز آرام می‌شوند. همچنین آرامش می‌تواند از طریق داستان یا انیمیشن‌هایی که به نوعی زندگی در آن‌ها جاری است، به کودکان منتقل شود.
شمس درباره اینکه تجربه هشت‌ساله جنگ عراق و ایران و ادبیات کودکی که از دل آن بیرون آمد، چقدر می‌تواند در این دوره کمک‌کننده باشد، گفت: تجربه‌هایی که از سر گذراندیم، می‌تواند به این ماجرا خیلی کمک کند. بچه‌ها روح لطیفی دارند و بهتر است از طریق داستان و قصه درباره وضعیت موجود با آن‌ها صحبت کرد، در غیر این صورت، بچه‌ها به صورت ناخودآگاه تحت تأثیر شرایط قرار گرفته و مضطرب می‌شوند و این اضطراب در روحیه‌شان تأثیر می‌گذارد.
به گفته این نویسنده مطرح ادبیات کودک، قصه‌گویی، نمایش و بازی خانگی و داستان‌خوانی، در کنار هم بودن، دیدن آرامش بزرگ‌ها و تجربه جنگ قبلی می‌تواند به کودکان کمک کنند تا روحیه لطیف‌شان به‌هم نخورد.
نویسنده «قصه‌های بترس برای بچه‌های نترس»، «صیادان ماه» و «دیوانه و چاه» خاطرنشان کرد: جنگ، جنگ است؛ هرکاری کنید و هر حرفی بزنید، جنگ چیز خوبی نیست، جنگ آسیب‌آور است، هم در روحیه‌هاشان تأثیر می‌گذارد و هم اینکه کودکان که مظلوم و معصوم هستند، کشته می‌شوند. جنگ خیلی بی‌رحم است، بمب‌ها بر سر بچه‌ها فرود می‌آید؛ فرقی نمی‌کند در کجای دنیا باشد، چه ایران، چه اوکراین، چه افغانستان و چه غزه و هرجای دیگری. موشک‌ها انتخاب نمی‌کنند که این آدم‌ها بزرگ هستند و این آدم‌ها کوچک. موشک می‌افتد و امکان دارد که بچه‌ها کشته شوند و آسیب جدی ببینند. فکر می‌کنم نوشتن درباره این موضوعات یک نویسنده می‌خواهد که روان‌شناس هم باشد. شرایط جنگ سخت است و امیدوارم این شرایط نباشد تا کودکان بیشتر از این آسیب نبینند.
شمس درباره اینکه چگونه می‌توان مفاهیمی چون جنگ و وطن را به کودکان آموخت، گفت: بیان برخی از مفاهیم سخت است؛ مفاهیمی چون مرگ و جنگ که معمولا بزرگ‌ها با آن‌ها سروکار دارند. بچه‌ها جنگ را مانند دعوای ساده میان خود می‌بینند که دو دقیقه بعد آشتی می‌کنند. فکر کنید جنگ خانمان‌سوزی در کشوری اتفاق بیفتد، کودکان با صداهایی آشنا می‌شوند که تا حالا آشنا نبوده‌اند، خرابی‌هایی می‌بینند که تاکنون ندیده‌اند، خانه‌هایی که زیرورو شده‌اند. بهتر است قبل از اینکه این اتفاق‌ها بیفتد، بتوانیم این مفاهیم را به آن‌ها نشان دهیم.
او با تأکید بر اینکه پرداختن به این مفاهیم سخت است، گفت: گاه می‌گوییم «باید این کار را کرد»، گزاره درست است اما «باید این کار را کرد» در حرف آسان است و در عمل کار سختی است. اینکه شما به یک کودک بگویید اینجا وطن است و ممکن است دشمن بیاید و وطن شما را اشغال کند و شما باید در مقابلش بایستید و مسائلی از این قبیل. خب نویسنده‌های بزرگ دنیا این کار را کرده‌اند؛ مثلا دیوید کالی در کتاب «دشمن». نویسنده‌های دیگری هم سراغ این موضوع رفته‌اند و مفاهیم با دقت و ظرافت بسیار شکل گرفته‌اند. ما هم می‌توانیم این کار را انجام دهیم کما اینکه خیلی از دوستان درباره جنگ نوشته‌اند.
او در ادامه یادآور شد: البته باید این مسئله را درنظر بگیرید که گاه شما مجبور می‌شوید که بجنگید و چاره‌ای جز این ندارید. ولی چقدر خوب است که دنیا به سمت و سویی برود که جنگ وجود نداشته باشد و ما بتوانیم در داستان‌هایمان بچه‌ها را برای این وضعیت آماده کنیم. دنیا وقتی زیباتر است که جنگی وجود نداشته باشد و آدم‌ها یکدیگر را نکشند و آرامش و صلح و دوستی برقرار باشد، خشم و نفرت به کناری برود و به‌جایش مهربانی و عشق بیاید.
شمس ادامه داد: مفاهیمی چون جنگ و وطن خیلی پیچیده، سخت و دشوار هستند. گاه فکر می‌کنید شاید با شعار این کار انجام شود، اما نمی‌شود با شعار، قضیه را فیصله داد. شرایط سختی است، کودکان در خانه هستند اما یک‌باره از ترس بمباران به جای دیگر می‌روند و اتفاقات دیگر چون صدای اصابت موشک و... . من بیشتر به این فکر می‌کنم چرا چنین اتفاق‌هایی می‌افتد.
او در پایان گفت: شعار ادبیات باید صلح باشد و نه جنگ. به همین دلیل سعی کنیم به سمت داستان‌هایی برویم که صلح را تبلیغ و جنگ را مذمت کند، حال این جنگ از طرف هرکسی و به هرشکلی که می‌خواهد باشد. جنگ، مرگ، نبرد، ظلم و... از واقعیت‌های زندگی و جهان هستی هستند و باید به آن‌ها پرداخته شود و کسی که این کار را می‌کند باید هم دانشش را داشته باشد و هم پختگی و ظرافت. این مفاهیم بسیار ظریف هستند و باید نویسنده خیلی دقت کند تا اشتباه نکند زیرا می‌تواند به صورت عکس عمل کند.
اخبار بیشتر درباره
اخبار بیشتر درباره
پس از این بخوانید
ادبیات حماسی و اسطورهها؛ پایهگذار تداوم فرهنگ ملی
ادبیات چطور می‌تواند به بچه‌ها کمک کند؟
قصههایی که حالا با چشم میبینیم
بخشی از کتاب/ من از زندگی چه میخواهم؟
داستانک/ راز عمر طولانی کلاغ
آشنایی با دو کتاب درباره شهید طهرانی مقدم
بخشی از کتاب/ شما باید قهرمان قصهٔ خودتان باشید
قند پارسی/ حکایتی از گلستان سعدی
