ادبیات حماسی و اسطوره‌ها؛ پایه‌گذار تداوم فرهنگ ملی

ایسنا/خراسان رضوی یک استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: ادبیات حماسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چراکه اسطوره‌ها و داستان‌های حماسی همواره در تداوم فرهنگ ملی نقشی عمده ایفا کرده‌اند.

فرزاد قائمی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: ادبیات در هر سرزمین، به‌ عنوان آینه‌ای تمام‌نما از ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی آن کشور، نقش ویژه‌ای در شکل‌دهی و تداوم هویت ملی ایفا می‌کند. این هنر در انواع مختلف خود از جمله حماسی، ملی، واقع‌گرایانه و حتی در قالب ساختارهای تخیلی قادر است با رهیافت‌های فرهنگی و سیاسی مردمان یک سرزمین پیوند برقرار کند.

وی اضافه کرد: در همین راستا یکی از عناصر بنیادی شکل‌دهنده به هویت ملی هر کشور، ادبیات آن سرزمین است. می‌توان ادبیات را به‌عنوان آئینه‌ای در نظر گرفت که جامعه هویت خود را در آن جستجو می‌کند و در موقعیت‌های بحرانی با رجوع به داشته‌های ادبی خود در پی بازیابی هویت در خطر افتاده‌اش بر می‌آید.

---

بازار

---

نقش تاثیرگذار ادبیات در شکل‌گیری و استمرار هویت ملی

این استاد ادبیات فارسی ادامه داد: بی‌گمان ادبیات، چه در قالب مردمی و عامیانه و چه در قالب آثار فاخر و کلاسیک، در شکل‌گیری و استمرار هویت ملی نقشی بسزایی دارد. در این میان ادبیات حماسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که اسطوره‌ها و داستان‌های حماسی همواره در تداوم فرهنگ ملی نقشی عمده ایفا کرده‌اند؛ به‌ ویژه در دوره‌های جدید و مدرن، ادبیات واقع‌گرایانه، با خلق آثار تأثیرگذار در ثبت خاطرات جمعی و تاریخی ملت‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌دهی به هویت ملی داشته است. حتی ادبیات تفسیری نیز در ارتباط با ارزش‌های جامعه، گاهی منجر به خلق آثاری می‌شود که در تثبیت و ماندگاری هویت جمعی مؤثرند. در دوران معاصر، شاخه جدیدی از ادبیات، یعنی ادبیات روزمره سیاسی-اجتماعی، به ‌ویژه در قالب آثار سرودگونه و تبلیغاتی در مواقع حساس نقش مهمی در تشویق و تأسیس هویت ملی ایفا کرده است.

قائمی خاطرنشان کرد: زبان فارسی به ‌عنوان یکی از زبان‌های کهن در طول ۱۲۰۰ سال گذشته، ابتدا از طریق شکل‌گیری ادبیات نثر و نظم به‌ ویژه شعر تثبیت شد و در طول سده‌های متمادی در فلات ایران رونق یافت. در سده‌های سوم و چهارم هجری، نگارش به زبان فارسی و خلق متونی به این زبان، یکی از عوامل مهم در تثبیت زبان فارسی به‌عنوان زبان ملی بود. آثار سفرنامه ناصر خسرو و اشعار شاعران بزرگی مانند قطران تبریزی در آذربایجان، گواهی بر این است که زبان فارسی به تدریج به‌ عنوان زبان مشترک در سرتاسر فلات ایران پذیرفته شد. این روند در شکل‌گیری تاریخ مشترک فرهنگی به‌ ویژه از طریق شاهنامه فردوسی و دیگر آثار حماسی نقشی برجسته ایفا کرد.

وی ادامه داد: در دوره حمله مغول و پس از آن، زبان فارسی همچنان به‌عنوان زبان ملی و عامل شکل‌دهنده هویت ایرانی در مقابل دیگر زبان‌ها قرار گرفت. شاهنامه فردوسی که در دوران سامانیان به‌منظور حفظ فرهنگ ایرانی در برابر تهدیدات خارجی نوشته شد، نقش مؤثری در تثبیت هویت ملی ایرانی ایفا کرد. در دوره مغول، شاهنامه نه تنها به‌عنوان یک اثر هویتی در ایران بلکه در سرزمین‌هایی مانند هندوستان و عثمانی نیز به‌ عنوان مرجع فرهنگی شناخته شد. در واقع نخستین کسانی که خود را شاه ایران زمین نامیدند، از جمله خان‌های مغول، به تأثیرات شاهنامه فردوسی توجه ویژه‌ای داشتند.

قائمی اظهار کرد: از دوران مشروطه به بعد، شاهنامه فردوسی به‌عنوان یک متن ملی برای نخبگان و توده‌ها، در مواجهه با بحران‌ها و چالش‌های مختلف، نقشی حمایتی و پناهگاهی ایفا کرده است. در این دوران، ادبیات همچنان نقش فعالانه‌ای در مواجهه با بحران‌های سیاسی و اجتماعی ایفا کرده است. شاعران و نویسندگان معاصر به ‌ویژه در دوران مشروطه و پس از آن، با خلق آثاری چون غزل‌های وطنی، در دفاع از آرمان‌های ملی و بشری نقش داشته‌اند.

ماندگاری آرمان‌های سیاسی مردم در زمان پهلوی با ادبیات نمادین و سمبولیک

این استاد زبان و ادبیات فارسی گفت: در دوران پهلوی با وجود سرکوب‌های سیاسی، ادبیات سمبولیک و نمادین، به ‌ویژه در قالب شعر نیمایی و سپید تلاش کرد آرمان‌های سیاسی مردم را در قالب‌های هنری ماندگار کند. شاعرانی چون نیما یوشیج، احمد شاملو، اخوان ثالث، نادرپور، فرخزاد و دیگران در این راستا آثار مهمی خلق کردند. در ادامه رمان‌های معاصر نیز با رویکرد واقع‌گرایانه، همواره در جهت بیان آرمان‌های سیاسی و اجتماعی جامعه تلاش کرده‌اند.

قائمی اظهار کرد: پس از انقلاب اسلامی، ادبیات انقلابی با وجود چالش‌های مختلف همواره با تحولات و خواسته‌های جامعه همراه بوده و در قالب آثار مختلف ادبی به‌ ویژه در زمینه ادبیات پایداری و داستان‌های جنگ، به تثبیت هویت ملی پرداخته است. سینما و نمایش نیز در کنار دیگر رشته‌های هنری، به خلق آثار در این زمینه پرداخته‌اند.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله