آغاز کوچ بهاره عشایر ؛ دغدغه تامین آب و علوفه

ایرنا/ شهرکرد - ایرنا - کوچ عشایر به عنوان یکی از مهمترین و پررنگ‌ترین جلوه‌های زندگی عشایری به سمت ییلاق سرسبز زاگرس در کنار عطر شکوفه‌ها و گل‌های بهاری یکی از هزاران جلوه‌های زیبای اردی‌بهشت‌ماه تماشایی در چهارمحال و بختیاری است.

به گزارش ایرنا، عشایر براساس تقویم کوچ از اردی‌بهشت‌ماه با ترک قشلاق‌های گرمسیری خوزستان و فارس پس از هشت‌ماه، بار سفر را به سمت مناطق معتدل‌تر و مراتع غنی‌تر در ارتفاعات سرسبز و خنک‌تر چهارمحال و بختیاری می‌بندند.

هر چند کوچ سنتی عشایر حاصل قرن‌ها تجربه در هم‌زیستی با طبیعت و بهره‌برداری خردمندانه از منابع طبیعی و بخشی از میراث فرهنگی و اجتماعی این خطه به شمار می‌رود اما در سال‌های اخیر، این حرکت با چالش‌ها و مشکلاتی نگران‌کننده روبه‌رو شده است.

تغییرات اقلیمی، کاهش شدید بارندگی‌ها، تداوم خشکسالی و کم‌آبی، افت محسوس سطح آب‌های زیرزمینی، کاهش کیفیت و کمیت پوشش گیاهی مراتع زندگی عشایر را در تنگنا قرار داده است.

مراتعی که روزگاری پناهگاه و منبع اصلی تغذیه دام‌های عشایر بودند، امروز به دلیل خشکسالی‌های پیاپی دیگر تاب فشار چرای سنگین دام را ندارند و نشانه‌هایی آشکار از فقر پوشش گیاهی را نشان می‌دهند.

در کنار مشکلات اقلیمی، نبود زیرساخت‌های کافی، کافی نبودن خدمات‌رسانی، محدودیت در تامین علوفه و آب سالم برای دام‌ها فشار مضاعفی بر دوش عشایر وارد کرده است.

جمعیت عشایری چهارمحال و بختیاری طبق سرشماری سال ۱۴۰۰ مرکز آمارایران شامل ۱۲۴ هزار و ۱۷۳ نفر در قالب ۲۵ هزار و ۱۱۰ خانوار و از ۱۲۹ ایل بختیاری، قشقایی و گله‌داران دهکردی تشکیل شده است که براساس تقویم کوچ باید از ۲۰ اردی‌بهشت از مناطق قشلاقی و گرمسیری استان خوزستان و بخشی نیز از استان فارس به سمت مناطق ییلاقی کوچ کنند.

البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که این مسافران خسته از راه رسیده به واسطه کم بارشی و خشکسالی‌ها، مراتع قشلاقی خیلی خوبی نداشتند و به امید ییلاقی مناسب راهی مناطق خوش آب و هوای چهارمحال و بختیاری شده‌اند هر چند این استان نیز در سال آبی جاری از نظر کم‌بارشی دومین استان کشور است اما انسان به امید زنده است و عشایر نیز به امید اینکه بتوانند ییلاقی بهتر از قشلاق داشته باشند کوچ کرده‌اند.

آن طور که مسوولان امور عشایر چهارمحال و بختیاری اعلام کرده‌اند به دلیل گرما، عشایر کوچ‌رو این استان کوچ خود را خیلی زودتر زمان تعیین شده آغاز کرده‌اند و در زمان حاضر بیش از ۸۰ درصد از عشایر به این استان کوچ کرده‌اند.

برای شنیدن مشکلات این مهمانان خسته از راه رسیده با مراد حسینی از عشایر چهارمحال و بختیاری هم صحبت و مشکلات جامعه عشایری را جویا شدیم.

تاریخ کوچی که رعایت نمی‌شود

عشایر هر سال برای کوچ از سمت خوزستان به سمت چهارمحال و بختیاری با مشکلات و چالش‌هایی روبرو هستند.

به گفته مراد حسینی، تاریخ کوچ یکی از مشکلات عشایر است چرا که تاریخ کوچ در استان خوزستان به واسطه گرم شدن هوا ۲۵ فروردین اعلام می‌شود در حالی که استان میزبان شرایط و پذیرش عشایر را ندارد و تاریخ ورود آنان ۲۰ اردیبهشت اعلام می‌کند.

او می‌گوید: در گذشته‌های دور که کوچ به صورت سنتی و با پای پیاده انجام می‌شد عشایر می‌توانستند در میان‌بندها که براساس قانون مالکیت عرفی برآنها دارند بمانند اما امروز بیشتر این مناطق از سوی روستاییان تصرف شده و به عشایر اجازه اتراق نمی‌دهند.

به گفته حسینی، با توجه به تغییر شیوه کوچ از سنتی به ماشینی دیگر عشایر در میان‌بندها نمی‌مانند و خیلی سریع به مناطق ییلاقی می‌رسند و جدای از حوادث جاده‌ای که تهدیدی اساسی برای عشایر به حساب می‌آید با منابع طبیعی و پرونده‌ای که به دلیل ورود زودتر از هنگام به مناطق ییلاقی برای عشایر تشکیل می‌شود نیز باید روبرو شد.

او ادامه می‌دهد: با وجود قوانین و آیین‌نامه ساماندهی که ایلراه‌ها نشانه‌گذاری شده است اما روستاییان اجازه اتراق کردن را به عشایر کوچ‌رو در میان‌بندها نمی‌دهند.

حسینی اضافه می‌کند: قانونی نوشته شده وجود دارد اما هیچ‌گاه مطالبه‌ای برای اجرای صحیح آن وجود نداشته که اگر این مطالبه وجود داشت به طور حتم امروز عشایر کوچ‌رو همزمان با کوچ اینقدر دچار مشکل نمی‌شدند.

گیاهی که قاتل دام عشایر

گیاه بهمن نوع گیاهی است که وقتی بزرگ می‌شود خطرناک و موجب آزار و اذیت دام می‌شود و گاهی وقت‌ها دام با خوردن این گیاه احتمال تلف شدن را دارد.

حسینی ادامه داد: با توجه به رشد گیاه بهمن همزمان با گرم شدن هوا در استان خوزستان عشایر باید برای حفظ دام خود منطقه را ترک کند در حالی که نه امکان ماندن در میان‌بندها و همچنین به دلیل کوچ زودهنگام امکان حضور در مناطق ییلاقی را نیز ندارند.

به گفته حسینی، عشایر برای رسیدن به ییلاق باید هفت خوان رستم را طی کنند چرا که در کنار همه این فشارها و سختی‌های نهادی موجب می‌شود این گروه از جمعیت از زندگی عشایری و سنتی خود فرار کنند.

خشکسالی مهمترین چالش پیش‌روی عشایر

خشکسالی و کمبود منابع آبی برای همه به عنوان یک مشکل تکراری به شمار می‌آید اما این پدیده که هر روز شدیدتر شده و منجر به خشکی مراتع، چشمه‌ها و قنات‌ها شده شرایط زیست را برای جامعه عشایری که زندگی آنها وابسته به طبیعت است بیشتر لمس می‌شود.

ابراهیم عبداللهی می‌گوید: با توجه به شرایط اقلیمی، کاهش بارش‌‎ها و شدت خشکسالی‌ها آنچه از شواهد احساس می‌شود در ییلاق امسال عشایر باید مَشک به دوش به دنبال آب باشند و تَلوارهای خشک(جایی که آب مورد نیاز عشایر در آن نگهداری می‌شود) عشایر قابل مشاهده است.

او با بیان اینکه خشکسالی تنها باغات و کشاورزی را تحت تاثیر خود قرار نمی‎‌دهد از مسوولان خواست نگرانی عشایر بابت تامین آب آشامیدنی برای خود و دام آنها را برطرف کنند.

عبداللهی آبرسانی به جامعه عشایری از طریق تانکرهای سیار را مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌گوید: ناوگان آبرسانی سیار به جامعه عشایری متناسب با این جمعیت نیست؛هر چند امکاناتی در این خصوص فراهم شده اما این کار با سختی انجام می‌شود.

او ضعیف شدن عرصه‌های مرتعی به دلیل خشکسالی در مناطق ییلاقی و قشلاقی را از دیگر مشکلات جامعه عشایری عنوان کرد و گفت: شرایط حاکم بر مراتع موجب شده تا دام‌های‌ عشایر نتوانند به صورت طبیعی تعلیف شوند و باید این کار به صورت دستی انجام شود که این امر هزینه‌های زیادی برای پروار کردن دام به جامعه عشایری تحمیل می‌کند.

تامین به موقع نهاده‌های دام؛ مطالبه‌ای که دیده نمی‌شود

یکی از محققان و پژوهشگران حوزه عشایری که خود نیز از عشایر چهارمحال و بختیاری است می‌گوید: تحویل به موقع نهاده‌های دامی مورد نیاز دام عشایر از مهمترین مطالبات جامعه عشایری است که باید مسوولان در این خصوص تدبیر بهتری بیندیشند.

نوید غریب‌شاهی بختیاری هفت لنگ از عشایر کوچرو چهارمحال و بختیاری اضافه می‌کند: سال گذشته نهاده‌های دامی عشایر بسیار دیر و در بهمن و اسفند تامین شد این در حالی است که ۲۸ اردی‌بهشت ۱۴۰۴ زمان سررسید چک است که عشایر مجبورند برای تامین وجه چک، دام خود را با قیمت پایین و به تعبیری به صورت مجانی به فروش برساند.

غریب‌شاهی می‌گوید: اگر نهاد دولتی نهاده دامی را به موقع در اختیار عشایر قرار دهد و سررسید چک عشایر ۶ ماه فرصت داشته باشد عشایر می‌توانند دام خود را با کیفیت و وزن بهتری به فروش برساند.

او بر ضرورت تامین و انبار کردن نهاده دامی عشایر در مرداد و شهریور تاکید کرد.

پنل‌های خورشیدی نیاز جامعه عشایر

در کنار تامین آب آشامیدنی سالم و بهداشتی برای عشایر تامین برق نیز از دیگر اولویت‌های جامعه عشایری است.

با تامین برق در سیاه‌چادرهای عشایری ضمن پاسخ دادن به یکی از نیازهای اصلی عشایر به حفظ محیط زیست نیز کمک شایانی می‌شود.

مولدهای (پَنِل‌های) خورشیدی قابلیت فرآوری ۱۰۰ وات برق را دارند و می توانند روشنایی حداقل ۱۰ شعله لامپ کم مصرف، شارژ چراغ قوه و گوشی همراه را تأمین کنند.

بیشتر بخوانید:

توزیع ۱۶۰۰ دستگاه پنل خورشیدی بین عشایر چهارمحال و بختیاری

هرچند براساس اعلام مدیرکل امور عشایر هزار و ۶۰۰ دستگاه پنل خورشیدی در بین جامعه عشایری چهارمحال و بختیاری توزیع شده است اما هنوز هم در این خصوص مشکلاتی وجود دارد که می‌طلبد مسوولان در این خصوص چاره ای بیندیشند.

به گفته غریب‌شاهی، هنوز هم از جامعه عشایری چهارمحال و بختیاری هستند کسانی که با فانوس شب‌های خود را می‌گذرانند.

جاده‌های عشایری نابسامان هستند

دیدن جلوه‌های زیبای کوچ عشایر و برپا شدن سیاه چادرهای عشایری در کوه‌ها و دشت‌ها تنها بخشی از روی خوش کوچ عشایر است اما آن سوی این صحنه‌ها ایل‌راه‌ها و میانبندهای تصرف شده، مشکلات زیرساختی متعددی وجود دارد که عشایر را رنج می‌دهد.

غریب‌شاهی می‌افزاید: هر چند از سوی مسوولان و متولیان امر گام‌هایی برای هموار کردن مسیر و بازگشایی ایلراه‌ها انجام شده است اما هنوز بسیاری از این مسیرها مناسب نیست و عشایر برای عبور با مسائل و مشکلاتی روبرو هستند.

اقدامات تعریف شده برای رفاه عشایر در کوچ بهاره

مدیرکل امور عشایر چهارمحال و بختیاری با توجه به خشکسالی و بحران آب می‌گوید: هفت تانکر آبرسانی سیار در اختیار این اداره کل است که برای تامین آب جامعه عشایری آماده سازی و برای شهرستان‌ها ارسال شده است.

محمد محمودی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: افزون براین سه تانکر آبرسان نیز از استان خوزستان به عنوان کمک گرفته شده است که طی ۲ هفته آینده وارد استان می‌شود.

او ادامه می‌دهد: همچنین براساس تصمیمی که در شوراهای عشایر شهرستان‌ها گرفته شده است برای مناطق سخت‌گذری که امکان حضور تانکرهای آبرسان وجود ندارد نیز تامین آب از طریق پیمانکاران محلی که در منطقه حضور دارند از طریق تراکتور در قالب پیمانکاری انجام می‌شود.

محمودی می‌افزاید: افزون بر این به زودی مناقصه تهیه ۴۰۰ تانکر پلی‌اتیلین ذخیره آب ۵۰۰ لیتری نیز انجام می‌شود که با خرید آنها در اختیار عشایر قرار داده می‌شود.

او ادامه می‌دهد: پیش‌بینی می‌شود برای تهیه این تانکرها حدود ۱۵ میلیارد ریال اعتبار هزینه شود.

به گفته مدیرکل امور عشایر استان، در خصوص تامین نهاده‌های دامی نیز کارخانه خوراک دام اتحادیه امورعشایری خوراک دام را تولید می‌کند و افزون براین تامین جو قراردادی در قالب ۶ ماه به سازمان پیشنهاد شده است.

او ادامه می‌دهد: در زمان حاضر با توجه به اینکه دام عشایر وارد مراتع شده‌اند از مراتع تغذیه می‌شوند و در صورت نیاز پیش‌بینی‌های لازم در این خصوص انجام شده است.

محمودی در خصوص ایلراه‌های عشایری نیز می‌گوید: براساس روال هر سال در حین ورود عشایر به استان تمام ایل‌راه‌های عشایری بازگشایی می‌شود.

او یادآور شد: در خصوص بازگشایی و مرمت ایلراه‌های عشایری در کنار اقدامات انجام شده تلاش می‌شود از ظرفیت پیمانکاران محلی نیز در این خصوص استفاده شود.

محمودی گفت: در زمان حاضر ۷۰۰ کیلومتر ایل‌راه عشایری در چهارمحال و بختیاری وجود دارد.

او در خصوص تامین سهمیه آرد عشایر نیز افزود: همزمان با کوچ عشایر سهمیه آرد آنها از خوزستان به چهارمحال وبختیاری انتقال داده می‌شود.

محمودی سهمیه ماهانه آرد عشایر را هزار و ۵۰۰ تن اعلام می‌کند و می‌گوید: سهمیه آرد همزمان با ورود عشایر به چهارمحال و بختیاری از خوزستان به این استان منتقل می‌شود و از طریق ۱۳۴ واحد فروش در بیشتر مناطق توزیع می‌شود.

او با اشاره به خشکسالی و فقر مراتع استان انتظار می‌رود دستگاه‌های مسوول همکاری بیشتری با این اداره کل برای خدمت رسانی هرچه بهتر به جامعه عشایری داشته باشند.

او یادآور می‌شود: براساس تفاهم نامه منعقد شده با منابع طبیعی سرشماری از دام عشایر با هدف تهیه آمار دقیق از تعداد دام عشایر و شناسایی دام مولد آنان برای برنامه ریزی بهتر در سال‌های آینده در دستور کار قرار دارد.

به گزارش ایرنا، جمعیت عشایری چهارمحال و بختیاری ۲۵ هزار و ۱۱۰ خانوار با بیش از ۱۲۴ هزار و ۱۷۳ نفر است.

عشایر چهارمحال و بختیاری با بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار راس دام سبک دارند و سالانه از محل نگهداری دام افزون‌بر یک‌هزار تُن پشم ، ۲۲ هزار تن گوشت قرمز و ۳۵ هزار تُن شیر تولید می‌کنند.

آخرین خبر چهارمحال و بختیاری در اینستاگرام : https://instagram.com/Shahrekordtoday