نیویورک تایمز نوشت: ویتکاف به دنبال راه‌حل میانه برای معامله با ایران

انتخاب/ استیون ارلانگر در یادداشتی در نیویورک تایمز نوشت: ترامپ خواهان توافق با ایران است، اما این توافق ممکن است ضعیف‌تر از چیزی باشد که حامیانش انتظار دارند.

ایران هرگونه توافقی را که آن را از غنی‌سازی هسته‌ای منع کند، رد می‌کند درحالی‌که این خواسته همیشگی محافظه‌کاران آمریکایی بوده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به وضوح اعلام کرده که می‌خواهد «با ایران توافق کند» و از جنگ اجتناب نماید و در این مسیر، پیشنهادات اسرائیل برای یک کمپین نظامی مشترک را کنار زده است.
او این هفته در عربستان سعودی گفت: «من می‌خواهم با ایران توافق کنم. اگر بتوانم با ایران توافق کنم، بسیار خوشحال خواهم شد. اگر این کار منطقه شما و جهان را به جای امن‌تری تبدیل کند.»
سفر او به کشور‌های عربی خلیج فارس نشان‌دهنده این باور او بود. زمانی که ایران در سال ۲۰۱۵ با محدود کردن برنامه هسته‌ای‌اش موافقت کرد، کشور‌های خلیج فارس آن را دشمنی خطرناک می‌دانستند و تلاش کردند آن را منزوی کنند. اما امروز همان رهبران عرب در حال نزدیکی به ایران هستند و می‌خواهند از بی‌ثباتی بیشتر و درگیری وسیع‌تر در خاورمیانه به‌ویژه با وجود ادامه جنگ در غزه جلوگیری کنند.
در هر مرحله از سفر ترامپ، رهبران عرب از او خواستند تا به راه‌حلی مذاکره‌شده با ایران برسد. علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بحران بین‌الملل گفت: «گزینه‌ی جایگزین برای آنها وحشتناک است ایران با بمب یا ایران مورد بمباران.»
رسیدن به یک توافق با ایران آزمونی برای جناح تندروتر جمهوری‌خواهان حامی ترامپ خواهد بود. اینکه آیا آنها با توافقی که با خواسته‌ی دیرینه‌شان برای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران مغایرت دارد، همراهی خواهند کرد یا نه. بیش از ۲۰۰ نماینده جمهوری‌خواه در کنگره این هفته در نامه‌ای از ترامپ خواستند که در برابر ایران قاطع بایستد.
ایالات متحده و شرکای آن نگران‌اند که ایرانِ مجهز به سلاح هسته‌ای، باعث آغاز رقابت تسلیحاتی اتمی در خاورمیانه شود و بر شدت بی‌ثباتی منطقه بیفزاید و احتمال محاسبه اشتباه میان رقبای منطقه‌ای را بالا ببرد.
ترامپ تهدید نیز می‌کند: اگر ایران توافق نکند، آمریکا ممکن است حمله کند. او پنج‌شنبه در قطر گفت: «ما داریم به مرحله‌ای نزدیک می‌شویم که شاید بدون نیاز به گزینه‌ی خشن به توافق برسیم. دو راه وجود دارد: یک قدم بسیار خوب و یک قدم خشونت‌آمیز.»

مذاکرات پشت پرده
استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد ترامپ، رهبری گفت‌و‌گو‌ها را از جانب آمریکا برعهده دارد. ترامپ جمعه گفت که ویتکاف، طرح کلی توافق را به ایران ارائه داده و از تهران خواسته به آن پاسخ دهد. ترامپ هنگام بازگشت از خاورمیانه به واشنگتن به خبرنگاران گفت: «آن‌ها می‌دانند باید سریع عمل کنند.»
اما وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، دریافت هرگونه «پیشنهاد کتبی از آمریکا، چه مستقیم چه غیرمستقیم» را تکذیب کرد.
تفاوت‌های مهمی همچنان باقی‌ست. ترامپ همچنان خواستار توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران است چه برای مصارف غیرنظامی و چه نظامی. این خواسته اسرائیل و بخشی از سرسخت‌ترین حامیان ترامپ نیز هست. در مقابل، ایران تأکید دارد که طبق معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، حق غنی‌سازی برای مصارف صلح‌آمیز را دارد.
مقام‌های ایرانی اخیراً گفته‌اند که حاضرند غنی‌سازی در سطوح بالا (که برای تولید سلاح کاربرد دارد) را متوقف کنند و ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را کنار بگذارند، اما غنی‌سازی را به طور کامل متوقف نخواهند کرد.

---

بازار

---

سایه توافق ۲۰۱۵
علی شمخانی موضع رسمی ایران را در مصاحبه با NBC News تکرار کرد. ترامپ نیز این مصاحبه را بدون هیچ توضیحی در شبکه اجتماعی‌اش (Truth Social) بازنشر کرد شاید به عنوان علامتی از تأیید ضمنی.
اما این امتیازات درواقع همان‌هایی هستند که ایران در توافق ۲۰۱۵ با دولت اوباما در ازای رفع تحریم‌ها داده بود. توافقی که ترامپ آن را «بخششی بزرگ» می‌دانست و در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از آن خارج کرد و تحریم‌ها را بازگرداند.
طبق گفته علی واعظ، استیو ویتکاف در تلاش است تا میان خواسته‌های طرفین بر سر غنی‌سازی راه‌حل‌های «حاصل جمع صفر» بیابد. به گفته او، یکی از ایده‌ها می‌تواند «توقف بلندمدت غنی‌سازی با نظارت شدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» باشد، در حالی که هر دو طرف به تدریج اعتمادسازی کنند.
ایده‌ی دیگری هم وجود دارد: اگر ایران اطمینان یابد که می‌تواند سوخت هسته‌ای مورد نیازش را از بازار جهانی تأمین کند، به‌تدریج غنی‌سازی داخلی را کنار بگذارد. این شاید بتواند ترامپ را راضی کند، چون نشانه‌ای از پذیرش پایان غنی‌سازی در آینده خواهد بود.

گام‌های تدریجی
تحریم‌هایی که اقتصاد ایران را فلج کرده‌اند و تهران خواستار رفع آنهاست، می‌توانند به‌صورت مرحله‌ای برداشته شوند. سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی در ایران هم می‌تواند عاملی برای اعتمادسازی بلندمدت و بازدارنده از جنگ باشد.
اما ایران، با تجربه خروج یک‌جانبه ترامپ از توافق قبلی، این‌بار خواهان تضمین‌هایی خواهد بود که آمریکا به توافق جدید پایبند بماند. برخی مقام‌های ایرانی معتقدند و شاید چندان هم بی‌راه نباشد که ترامپ بهتر از یک رئیس‌جمهور دموکرات می‌تواند چنین تضمینی بدهد، به‌ویژه اگر توافق جدید، دوجانبه و نه چندجانبه باشد.
اعلام این هفته ترامپ مبنی بر رفع برخی تحریم‌ها علیه رهبران جدید سوریه نیز می‌تواند برای ایران دلگرم‌کننده باشد. هرچند رئیس‌جمهور می‌تواند برخی تحریم‌ها را به تنهایی بردارد، برخی دیگر نیازمند موافقت کنگره‌اند.
سوزان مالونی، مدیر برنامه سیاست خارجی در مؤسسه بروکینگز گفت: «ایرانی‌ها این سابقه را با دقت رصد می‌کنند ببینند آیا ترامپ واقعاً می‌تواند پای تصویب آنها در کنگره بایستد.»

مقاومت داخلی
ترامپ با مخالفت‌هایی از سوی جناح نومحافظه‌کار در حزب جمهوری‌خواه روبه‌روست همان‌هایی که از خروج او از توافق قبلی استقبال کردند و همواره خواهان برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران بوده‌اند.
ولی نصر، استاد دانشگاه جان هاپکینز گفت: «ترامپ دارد انتظارات داخلی را مدیریت می‌کند.» اسرائیل هم همچنان خواهان نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران است.
سوزان مالونی افزود: «اما ترامپ واقعاً می‌خواهد توافق کند و به احتمال زیاد به کمتر از خواسته‌های تندرو‌ها رضایت خواهد داد، حتی اگر برخی جمهوری‌خواهان با او مخالفت کنند. به همین دلیل این یک آزمون مهم برای کارآمدی سیاست خارجی ترامپ است.»
او ادامه داد: «این ما را از آینده سیاست خارجی حزب جمهوری‌خواه نیز باخبر می‌کند.»
اگر ویتکاف و ایران بتوانند بر سر اصول اولیه توافق کنند، تبدیل آن اصول به متن نهایی ممکن است ماه‌ها زمان ببرد و نیازمند مشارکت فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد بود. هنوز زمان ازسرگیری رسمی مذاکرات مشخص نیست.

طرح ایران برای مشارکت منطقه‌ای
ایران اخیراً پیشنهاد قدیمی‌اش از سال ۲۰۰۷ را دوباره مطرح کرده: تشکیل کنسرسیومی از کشور‌های مسلمان برای انجام غنی‌سازی، از جمله عربستان سعودی که رقیب دیرینه ایران است و می‌خواهد برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود را با کمک آمریکا آغاز کند.
بر اساس این پیشنهاد، ایران اورانیوم غنی‌شده در سطح غیرنظامی را به عربستان و سایر اعضای گروه تحویل می‌دهد و در مقابل، سرمایه‌گذاری دریافت می‌کند.

این طرح امروز در منطقه شانس بیشتری دارد، اما با خواسته عمومی ترامپ برای توقف کامل غنی‌سازی در ایران در تضاد است و مسئله اورانیوم غنی‌شده در سطح بالا را نیز حل نمی‌کند. همچنین، اجرای چنین توافقی، عربستان و دیگر کشور‌ها را به ایران وابسته می‌کند، که آنها بدون تضمین آمریکا یا روسیه بعید است بپذیرند.

به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید
instagram.com/akharinkhabar