نوبل شیمی ۲۰۲۵ به چه کسی می‌رسد؟

ايسنا

بروزرسانی 1404/07/16 - 08:00

ایسنا/ در گزارش پیش رو به پیش‌بینی کارشناسان از برنده یا برندگان احتمالی «نوبل شیمی ۲۰۲۵» می‌پردازیم.

هیجان جایزه نوبل دوباره پا گرفته و در فضای علمی دنیا موج می‌زند. امسال نیز انجمن شیمی آمریکا و کارشناسان به سنت هر ساله، با برگزاری وبینار به پیش‌بینی برنده جایزه ارزشمند نوبل شیمی ۲۰۲۵ پرداختند.

جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵ روز چهارشنبه ۸ اکتبر اهدا خواهد شد. پوشش خبری جایزه نوبل از دوشنبه ۶ اکتبر با جایزه فیزیولوژی یا پزشکی آغاز و پس از آن در ۷ اکتبر، برنده نوبل فیزیک اعلام شد.

پیش‌بینی‌ها برای جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵ در مجموع، شامل باتری‌های سبزتر، کاتالیز تک‌اتمی و میعانات بیومولکولی می‌شود.

بیش از ۳۰۰ نفر از سراسر جهان در وبیناری که توسط انجمن شیمی آمریکا برگزار شد، شرکت کردند. نیلز هانسون(Nils Hansson) از دانشگاه هاینریش هاینه(Heinrich Heine) در دوسلدورف آلمان، جودی لوتکنهاوس(Jodie Lutkenhaus) از دانشگاه تگزاس A&M، انکور گوپتا(Ankur Gupta) از دانشگاه کلرادو بولدر و کاترین لی(Katherine Lee)، عضو هیات مدیره ACS، عینک‌های غیب‌گویی خود را به چشم زدند تا نگاهی کلی از برندگان احتمالی نوبل شیمی ۲۰۲۵ را به ما ارائه دهند.

هانسون که اخیراً در ویرایش کتاب «نبوغ نوبل: جوایز، اعتبار و عمل علمی» همکاری داشته است، یک سخنرانی با عنوان «چگونه برنده جایزه نوبل نشویم» ارائه داد که در آن به دلایلی پرداخت که کمیته نوبل برخی تحقیقات را شایسته جایزه نمی‌داند. سخنرانی هانسون با یک پرسش قابل توجه در مورد اینکه آیا جوایز واقعاً برای پیشرفت علم مفید هستند یا خیر، پایان یافت.

پس از سخنرانی هانسون، اعضای پنل وبینار در مورد اینکه چه کسی به نظر آنها در سال ۲۰۲۵ جایزه نوبل را به دست خواهد آورد، اظهار نظر کردند. امسال این فهرست شامل دانشمندانی بود که در کشفی نقش داشتند که تأثیر زیادی بر سلامت انسان داشته است.

جوئل هابنر(Joel Habener)، وتلانا موژوف(Svetlana Mojsov) و ینس هولست(Jens Holst)، توسعه‌دهندگان داروهای کاهش وزن و دیابت که از هورمون «پپتید ۱ شبه گلوکاگون» تقلید می‌کنند، انتخاب‌های «لی» بودند. انتخاب‌های وی همچنین با ۲۸ درصد آرا در نظرسنجی مخاطبان برنده شدند.

سال گذشته، «هابنر» و «موژوف» جایزه لاسکر(Lasker) را بردند که اغلب نشانه‌ای از این است که آیا یک دانشمند، برنده جایزه نوبل خواهد شد یا خیر.

مجله «C&EN» تنها نشریه‌ای نیست که پیش‌بینی و از مخاطبان خود نظرسنجی می‌کند. نتایج یک نظرسنجی از خوانندگان که توسط مجله «ChemistryViews» انجام شد، دوباره به سمت یک نامزد مرد از قاره آمریکا در زمینه بیوشیمی متمایل بود. چی-هوی وانگ(Chi-Huey Wong)، بیوشیمیست، مانند دو سال گذشته در صدر قرار گرفت. برخی از متخصصانی که توسط مجله «Scientist» مورد بررسی قرار گرفتند نیز روی بیوشیمی نظر داشتند. پیش‌بینی‌های آنها شامل «موژوف» و همچنین کارل دیسروث(Karl Deisseroth)، مبتکر اپتوژنتیک بود که انتخاب «هانسون»، عضو پنل وبینار نیز بود.

سال گذشته، هاوز(Howes) از مجله C&EN با پیش‌بینی دقیق اینکه دیوید بیکر(David Baker)، دمیس هاسابیس(Demis Hassabis) و جان ام. جامپر(John M. Jumper) جایزه نوبل شیمی را برای کارشان در طراحی و ساختار پروتئین برنده می‌شوند، قدرت پیشگویی خود را ثابت کرد، اما در طول وبینار امسال اظهار داشت که بعید است این جایزه دوباره به تحقیقات زیست‌شیمی یا بیوشیمی برسد.

شیمی‌دانان مواد و محاسباتی نیز مورد توجه پیشگویان نوبل هستند. خوانندگان نشریه «ChemistryViews»، عمر کی. فرها(Omar K. Farha) و عمر ام. یاغی(Omar M. Yaghi) را از جمله نامزدهای مورد علاقه‌شان برای پژوهش در حوزه چارچوب فلزی-آلی مستحق دریافت جایزه نوبل دانستند. از دیگر مدعیان می‌توان به کریستوف ماتیاشفسکی(Krzysztof Matyjaszewski)، نامزد جایزه نوبل «لوتکنهاوس»، برای کشف پلیمریزاسیون رادیکال آزاد و روبرتو کار(Roberto Car) و میشل پارینلو(Michele Parrinello)، نامزدهای «گوپتا»، برای پژوهش در حوزه تکنیک دینامیک مولکولی‌ اشاره کرد.

در همین حال، مؤسسه اطلاعات علمی «Clarivate»، ارائه‌دهنده پلتفرم «Web of Science»، برندگان پیش‌بینی‌شده خود را اعلام کرد. این مؤسسه، فهرست منتخب خود را با بررسی اینکه کدام محققان ۲۰۰۰ بار یا بیشتر به کارشان استناد شده است، تهیه می‌کند. پیش‌بینی‌های امسال آن شامل کلیفورد پی. برنگوین(Clifford P. Brangwynne)، آنتونی ای. هایمن(Anthony A. Hyman) و مایکل کی. روزن(Michael K. Rosen) برای اکتشافاتشان در مورد «نقش میعانات بیومولکولی جدا از فاز در سازماندهی بیوشیمیایی سلول» است. در حالی که هر یک از آنها سهم متمایز اما مکملی داشتند، کار آنها به ایجاد یک الگوی جدید در زیست‌شناسی سلولی منجر شد و نشان داد که چگونه سلول‌ها واکنش‌های بیوشیمیایی را به بخش‌های مختلف تقسیم می‌کنند.

«برانگوین» و «هایمن» در طول دوره پسادکترای «برانگوین» در آزمایشگاه «هایمن» در مؤسسه «ماکس پلانک» با یکدیگر همکاری کردند و در سال ۲۰۰۹، مقاله‌ مهمی منتشر کردند که نشان می‌داد گرانول‌های P (ساختارهای سلولی یافت‌شده در کرم حلقوی کوچک Caenorhabditis elegans) که معمولاً در تحقیقات استفاده می‌شود، مانند قطرات مایع رفتار می‌کنند. این یافته‌ غیرمنتظره، پدیده‌ جداسازی فاز مایع-مایع(LLPS) را در سلول‌های زنده آشکار کرد و درک جدیدی از چگونگی سازماندهی بیوشیمی داخلی سلول‌ها بدون تکیه بر غشاها ارائه داد.

«روزن» نیز کشف کرد که تعاملات بین پروتئین‌ها می‌تواند باعث تشکیل میعانات قطره‌مانند به‌ویژه در زمینه‌ اسکلت سلولی و پروتئین‌های سیگنال‌دهنده شود. کار وی یک چارچوب بیوشیمیایی و مولکولی برای درک «LLPS» فراهم کرد.

بینش‌های میان‌رشته‌ای این سه دانشمند، از فیزیک، زیست‌شناسی سلولی و شیمی، میعانات زیست‌مولکولی را به عنوان یک اصل اساسی سازماندهی سلولی تثبیت کرد. این سه نفر به طور مشترک جوایزی مانند جایزه وایلی(Wiley) در علوم زیست‌پزشکی دریافت کرده‌اند. بینش‌های آنها به تغییر شکل زیست‌شناسی سلولی کمک کرده و راه‌های جدیدی را برای درک بیماری‌هایی مانند تخریب عصبی و سرطان گشوده است.

دو نامزد دیگر معرفی شده از جانب مؤسسه «Clarivate»، ژان ماری تاراسکون(Jean-Marie Tarascon)، متخصص ذخیره‌سازی و تبدیل انرژی و تائو ژانگ(Tao Zhang)، توسعه‌دهنده کاتالیز تک‌اتمی هستند.

«ژان ماری تاراسکون» از کالج دو فرانس(de France) به خاطر مشارکت‌هایش در فناوری‌های ذخیره‌سازی و تبدیل انرژی، به‌ویژه برای پیشرفت‌های اساسی و کاربردهای نوآورانه‌ای که تحقیقات سیستم‌های باتری پایدار را شکل داده‌اند، مورد تقدیر قرار گرفته است. کار وی زمینه باتری‌های لیتیوم-یونی را با تمرکز ویژه بر پایداری و عملکرد، پیش برده است. تحقیقات او به توسعه باتری‌های لیتیوم-یونی نازک، انعطاف‌پذیر و پلاستیکی برای جایگزینی الکترولیت‌های مایع معمولی با جایگزین‌های پلیمری ضد نشت کمک کرده است؛ پیشرفتی که هم ایمنی را بهبود بخشیده و هم اثرات زیست‌محیطی را کاهش داده است.

«تاراسکون» جوایز متعددی از جمله جایزه «ENI» سال ۲۰۱۱ را برای کار خود بر روی باتری‌های مقرون‌به‌صرفه و با کارایی بالا دریافت کرده است. وی در سال ۲۰۰۵ به عضویت آکادمی علوم فرانسه درآمد و در سال ۲۰۰۹ «نشان لژیون افتخار»(بالاترین نشان افتخار فرانسه) را دریافت کرد.

در نهایت، «تائو ژانگ»، شیمیدان آکادمی علوم چین به خاطر مشارکت‌هایش در توسعه کاتالیز تک‌اتمی و کاربردهای آن مورد تقدیر قرار گرفته است. کار پیشگامانه وی، کاتالیز تک‌اتمی را به عنوان یک مفهوم متحول‌کننده در کاتالیز ناهمگن تثبیت کرد و امکان کنترل سطح اتمی جایگاه‌های فعال را فراهم کرد و به طور چشمگیری کارایی و گزینش‌پذیری را در واکنش‌های شیمیایی بهبود بخشید. تحقیقات او راه‌های جدیدی را در تبدیل انرژی، حفاظت از محیط زیست و تولید مواد شیمیایی سبز گشوده و کاتالیز تک‌اتمی را به کاربرد صنعتی نزدیک‌تر کرده است.

همانطور که گفته شد، این فهرست از برندگان احتمالی نوبل شیمی ۲۰۲۵، با محاسبه اینکه کدام محققان ۲۰۰۰ بار یا بیشتر به آثارشان استناد شده، ایجاد شده است که کمتر از ۰.۰۲ درصد از مقالات در این دسته قرار می‌گیرند.

این فهرست از محققان پُراستناد توسط کارشناسان غربال می‌شود. گفتنی است که از سال ۲۰۰۲ تاکنون، ۸۳ برنده جایزه نوبل از فهرست منتشر شده این مؤسسه برآمده‌اند که قدرت پیش‌بینی این روش را برجسته می‌کند.

امسال فهرست برندگان احتمالی نوبل شیمی شامل ۲۲ محقق پراستناد است که آثارشان سهم پیشگامانه‌ای در شکل‌دهی به علم و جامعه داشته است. این برندگان به دلیل داشتن دانش پیشرفته در زمینه‌های مرتبط جهانی انتخاب شده‌اند.

گفتنی است که سه برنده جایزه فیزیک امسال نیز پیوندهای محکمی با شیمی دارند. دیوید دی‌وینچنزو(David DiVincenzo)، مدیر مؤسسه نانوالکترونیک نظری در مرکز تحقیقات یولیش(Jülich) و دنیل لاس(Daniel Loss)، فیزیکدان نظری در دانشگاه بازل(Basel) به خاطر ایده‌شان برای یک مدل محاسبات کوانتومی که اسپین الکترون‌ها را در نقاط کوانتومی به عنوان کیوبیت مهار می‌کند، مورد تقدیر قرار گرفته‌اند؛ چیزی که آنها در سال ۱۹۹۷ ارائه دادند.

اوین ون دیشوک(Ewine van Dishoeck)، اخترفیزیکدان مولکولی در دانشگاه لیدن(Leiden) به خاطر کارهای پیشگامانه‌اش در اخترشیمی که پیچیدگی مولکولی ابرهای میان‌ستاره‌ای و نقش حیاتی آنها در شکل‌گیری ستارگان و منظومه‌های سیاره‌ای را آشکار می‌کند، شناخته می‌شود. وی پیش از این توسط تعدادی از ناظران جایزه نوبل به عنوان یکی از برندگان جایزه شیمی در آینده معرفی شده بود.

در جامعه علمی، پیش‌بینی‌های مبتنی بر شهود و تخصص نیز در نظرسنجی انجام شده توسط نشریه «ChemistryViews» در حال ظهور است. این نظرسنجی پیش‌بینی کرده است که برنده امسال احتمالا یک زیست‌شیمیدان آمریکایی است. از جمله مدعیان اصلی می‌توان به «چی-هوی وانگ»، زیست‌شیمیدان مؤسسه تحقیقاتی اسکریپس(Scripps) اشاره کرد که به خاطر کارهای پیشگامانه‌ در سنتز کربوهیدرات‌ها مشهور است. توسعه روش‌های قابل برنامه‌ریزی و آنزیمی او برای تولید کربوهیدرات‌های پیچیده و گلیکوپروتئین‌ها، گلیکوبیولوژی و کشف داروهای پیشرفته و توسعه واکسن را متحول کرده است. دستاوردهای وی افتخارات بزرگی از جمله جایزه آرتور سی. کوپ(Arthur C. Cope)، جایزه ولف(Wolf) در شیمی و جایزه رابرت رابینسون(Robert Robinson) انجمن سلطنتی شیمی را برای او به ارمغان آورده است.

«عمر یاغی»، شیمیدان دانشگاه کالیفرنیا برکلی نیز یکی دیگر از افراد است که به خاطر توفیقات در شیمی شبکه‌ای شناخته می‌شود؛ زمینه‌ای که بر ساخت چارچوب‌های گسترده از بلوک‌های سازنده مولکولی متمرکز است. وی پیشگام ایجاد چارچوب‌های فلزی-آلی(MOF) و چارچوب‌های آلی کووالانسی(COF)، موادی با مساحت سطحی بزرگ و کاربردهایی از جذب کربن گرفته تا برداشت آب و انرژی پاک است. یاغی جوایزی از جمله جایزه «ولف» در شیمی و جایزه جهانی علوم آلبرت اینشتین را دریافت کرده است.

در نهایت باید منتظر ماند و دید ظهر روز چهارشنبه، ۸ اکتبر در استکهلم سوئد کدام دانشمند یا دانشمندانی مفتخر به کسب مدال نوبل شیمی می‌شوند.

🔹"آخرین خبر" در روبیکا
🔹"آخرین خبر" در ایتا
🔹"آخرین خبر" در بله