تداوم جدال سیاسی اردوغان و رهبر اپوزیسیون ترکیه با طرح تعطیلی حزب مخالف

تسنيم

بروزرسانی 1404/08/24 - 09:55

تداوم جدال سیاسی اردوغان و رهبر اپوزیسیون ترکیه با طرح تعطیلی حزب مخالف

تسنیم/ تلاش‌های اردوغان برای کنارزدن و محبوس کردن رهبر حزب جمهوری خلق هنوز به نتیجه نرسیده و او همچنان مهمترین شخصیت سیاسی ترکیه است که می‌تواند بر حیات سیاسی حزب عدالت و توسعه اثر بگذارد.
انتشار یک خبر غیررسمی در برخی از روزنامه‌های ترکیه درباره احتمال تعطیل شدن حزب جمهوری خلق، توجه رسانه‌ها و محافل سیاسی ترکیه را به سوی خود جلب کرد.

این همان حزبی است که در سال 1923 میلادی به دست مصطفی کمال موسس جمهوری ترکیه تاسیس شده و حالا سکان رهبری آن در دستان اُزگور اوزل است. رهبر این حزب در واکنش به انتشار این خبر، صدها هزار نفر از هواداران حزب خود را در استانبول گردهم آورد و برای آنها سخنرانی کرد.

او در سخنرانی آتشین خود اعلام کرد: «هنوز از مادر نزاده، کسی که بتواند حزب 102 ساله ما را تعطیل کند. این حزب 102 سال تاریخ دارد و در نخستین انتخابات پیش رو، قدرت را در دست خواهد گرفت. از همین جا به اردوغان می‌گویم، اگر جرات داری، انتخابات پیش از موعد را برگزار کن».

اوزل در حالی این سخنان را بیان کرده که تامر بولات، رئیس موسسه تحقیقاتی و نظرسنجی گوندم آر (GündemAR) اعلام کرده، بر اساس نظرسنجی‌های انتخاباتی اکتبر 2025 اظهار داشت که سهم آرای حزب جمهوری‌ خلق (CHP) در ماه‌های اخیر افزایش یافته و آرای حزب عدالت و توسعه (AKP) کاهش قابل توجهی داشته است.

بولات گفته است: «حالا در ترکیه، سهم آرای حزب جمهوری خلق به 35.25 درصد افزایش یافته است. ولی سهم آرای حزب عدالت و توسعه به زیر 30 درصد رسیده است. بررسی‌های ما نشان دهنده این است که رأی‌دهندگان ملی‌گرا به دنبال مقصد جدیدی هستند.»

تامر بولات به این موضوع نیز اشاره کرده که قبلاً تنها 51 درصد از مردم ترکیه، دستگیری اکرم امام اوغلو و اعمال فشار بر حزب جمهوری خلق را، یک اقدام سیاسی و فاقد توجیه حقوقی می‌دانستند. اما حالا شمار این افراد به 57 درصد رسیده و پیداست که مردم، روایت‌های قضات تحت امر اردوغان درباره جاسوسی امام اوغلو و فساد مالی حزب جمهوری خلق را باور ندارند.

یافته‌های چند موسسه معتبر نظرسنجی دیگر در ترکیه نیز نشان داده که حالا، شمار رأی‌دهندگان مردد در این کشور رکوردشکنی می‌کنند. به نحوی که در پرسش موسسات نظرسنجی از شهروندان درباره حمایت آنها از احزاب مختلف، درصد پاسخ‌های «نظری ندارم» و «تصمیمی نگرفته ام» به 20 درصد رسیده است.

تحلیلگران معتقدند که بخش مهمی از این شهروندان مردد، از هواداران حزب محافظه کار عدالت و توسعه به رهبری اردوغان و حزب راست افراطی حرکت ملی گرا به رهبری دولت باغچلی هستند. در همین حال، در صف طرفداران حزب راست افراطی ظفر به رهبری امید اُزداغ نیز تحولاتی پدیدار شده و محبوبیت این حزب کاهش یافته است.

زنان محجبه در حزب ما مقام خواهند گرفت

همچنان که گفته شد، حزب جمهوری خلق به دست مصطفی کمال آتاترک تاسیس شده و او مهمترین طراح و مجری ایده کشف حجاب و ترویج سکولاریسم در ترکیه معاصر بوده است.

در دوران اقتدار حزب جمهوری خلق، هم در زمان آتاترک و هم در دوران عصمت اینونو، فعالیت کانون‌های آموزش قرآن، فعالیت تکایا و مراکز دینی متوقف شد و حتی در یکی دو سال اول تاسیس حزب عدالت و توسعه، زنان محجبه حق ورود به اماکن رسمی و اداری نداشتند. اما به نظر می‌رسد حالا، حزب جمهوری خلق، نگرش متفاوتی به سیاست و جامعه دارد. چرا که اوزل اعلام کرده در آینده‌ای نزدیک، تعدادی از زنان محجبه در دفتر مرکزی سیاست گذاری و مدیریت حزب، پست خواهند گرفت.

اوزگور اوزل، روز گذشته در جمع گروهی از تحلیلگران محافظه کار ترکیه در روزنامه قرار در آنکارا حضور پیدا کرد و به سخنان و اظهارنظرات آنان گوش داد.

احمد تاشگتیرن از تحلیلگران مشهور ترکیه درباره این نشست می‌گوید: «اوزل برای ما تعریف کرد، وقتی فردای دستگیری اکرم امام اوغلو شهردار استانبول، به ملاقات او رفتم، نخستین جمله‌ای که بر زبان آورد این بود: خیالت راحت باشد. تاکنون یک قوروش نان حرام از گلوی من پایین نرفته است. این یک حمله سیاسی است. اوزل هم چنین پاسخ داده: من تردیدی در این موضوع ندارم. رهبر حزب جمهوری خلق، سپس به ما گفت، هم او و هم امام اوغلو، رضایت کامل دارند که کل محاکمه به صورت زنده از تلویزیون پخش شود. چرا که امام اوغلو و حزب جمهوری خلق، نه در اتهام فساد مالی و نه در اتهام جاسوسی، چیزی برای پنهان کردن ندارند و اطمینان دارند که در صورت پخش محاکمه، حتی طرفداران دو آتشه اردوغان نیز باور خواهند کرد که همه این ترفندها و دستگیری‌ها، به خاطر ترس حزب عدالت و توسعه از شکست در انتخابات آتی است».

تاشگتیرن در ادامه می‌گوید: «اوزل با اطمینان خاطر گفت که سقف 25 درصدی آرای حزب جمهوری خلق شکسته شده و به 38 درصد رسیده است. او همچنین وعده داد که تعدادی از زنان محجبه به زودی در بالاترین مناصب حزب جمهوری خلق، پست خواهند گرفت تا نشان دهد که برخلاف ادعاهای اردوغان، این حزب هیچ خصومت و مخالفتی با دین ندارد».

طاها آک یول از دیگر تحلیلگران مشهور ترکیه نیز می‌گوید: «در دیدار ما با اُزگور اوزل، خانم امینه اوچاک اردوغان نیز حضور داشت. او یک روشنفکر محترم و محجبه است که به خاطر تحقیقات، مقالات و حضورهای تلویزیونی‌اش شناخته شده و قبلاً از سران حزب حزب HAS به رهبری نعمان کورتولموش بود. او و واوزل اعلام کردند که در مورد کیفرخواست شهرداری کلان‌شهر استانبول و امام اوغلو نگران نیستند و حقوقدانان ترکیه به خوبی می‌دانند که این یک عملیات سیاسی و حزبی، برای لطمه زدن به شخصیت سیاسی امام اوغلو است. من نیز به عنوان یک روزنامه نگار حقوقدان، گواهی می‌دهم که متن کیفرخواست، سیاسی و حزبی است و جنبه حقوقی نداد. کیفرخواست 4 هزار صفحه‌ای، استناد روشن و موثقی درباره فساد مالی و جاسوسی ندارد. چیزی که از خلال سخنان اُزگور اوزل متوجه شدم، این است که حزب جمهوری خلق به رهبری او، در حال خروج از محدوده‌های تنگ سیاسی، ایدئولوژیک، فرهنگی و اقتصادی دوره بین دو جنگ جهانی است و به یک حزب توده‌ای چپ میانه یا سوسیال دموکرات تبدیل شده است. اوزل، در جستجوی رای شهروندان میانه رو است و بی‌تعارف بگویم، او در مورد مسائل مختلف، آگاه‌تر و روشنفکرتر از آن چیزی است که قبلاً تصور می‌کردم».

فهمی کورو از دیگر نویسندگان مشهور ترکیه که قبلاً روابط تنگاتنگی با اردوغان داشته و حالا به صف منتقدین او پیوسته درباره دیدار با اوزل می‌گوید: «دولت تصور می‌کرد با انتشار غیرقانونی دادخواست 4 هزار صفحه‌ای، اُزگور اوزل رخت عزا خواهد پوشید! ولی او با روحیه و اعتماد به نفس در جمع ما حضور پیدا کرد و نشان داد سرنوشت حزب، شهرداران و هواداران، چقدر برایش مهم است. او معتقد است که حزبش دچار یک کودتای سیاسی شده است. حرف اوزل این است: همانطور که نمی‌توان در ترکیه بدون مداخله خارجی با کودتا به قدرت رسید، مسیر قدرت عادی هم، اغلب از زندان می‌گذرد. از سلیمان دمیرل و بولنت اجویت تا خود اردوغان، همه از این مسیر گذشته‌اند و اوزل معتقد است که اکرم امام اوغلو نیز حتماً در ترکیه به قدرت خواهد رسید».

کورو در ادامه می‌گوید: «اوزل ترسی از محاکمه امام اوغلو ندارد و درخواست او، پخش زنده تلویزیونی کل نشست محاکمه است. من هم مانند اوزل فکر می‌کنم. اتفاقاً محاکمه زنده تلویزیونی حزب دموکرات، این حزب را به راحتی به قدرت رساند!»

عبدالقادر سلوی از تحلیلگران مشهور روزنامه حریت که ارتباط نزدیکی با اردوغان دارد، درباره اوزل گفته است: «من این موضوع را باور کرده‌ام که اوزل در یک خانواده مذهبی و در شب قدر به دنیا آمد. ولی نمی‌توان از خطاهای او گذشت. من به عنوان یک روزنامه نگار، از برخی مواضع ملی او ستایش می‌کنم. اما درست در همان وقتی که می‌خواهم بگویم او یک رهبر اپوزیسیون خوب و میهن پرست است، همه چیز را خراب می‌کند. به عنوان مثال، او به تندی به رئیس جمهور اردوغان توهین می‌کند. روسای جمهور نماینده کشورها هستند. توهین به روسای جمهور توهین به کشورها است. توهین به رئیس جمهور توهین به جمهوری ترکیه است».

سلوی در ادامه به این اشاره کرده که اوزل تنها در عرض یک سال، توانسته با هوش سیاسی بالا و کفایت شایان تحسین، در شرایطی که محبوبیت او کمتر از امام اوغلو، منصور یواش و کلیچدار اوغلو بود، خود را بالا بکشد و به چهره اول تبدیل شود.

البته سلوی تنها تحلیلگر جبهه اردوغان است که با ادبیاتی منعطف از اوزل یاد می‌کند و روزنامه‌ها شبکه‌های تلویزیونی نزدیک به حزب حاکم ترکیه، به صورت شبانه روزی، بخش وسیعی از اخبار، مطالب و گزارش‌های خود را به حمله گسترده به اُزگور اوزل اختصاص می‌دهند.

در پایان باید گفت: اردوغان قبلاً تصور می‌کرد که با کنار نهادن اکرم امام اوغلو شهردار سابق استانبول، حزب جمهوری خلق، عملاً نامزد توانمندی برای انتخابات ریاست جمهوری سال 2028 میلادی نخواهد داشت. اما حالا شواهد نشان می‌دهد که اُزگور اوزل جوان، نامزد بالقوه‌ای است که احتمالاً درست به اندازه امام اوغلو، شانس پیروزی خواهد داشت.

ولی کنار زدن اوزل راحت نیست. چرا که او نماینده پارلمان است و برای لغو مصونیت قضایی نماینده، باید درخواست دادستان کل در صحن علنی پارلمان به رای گذاشته شود و با موافقت نمایندگان، مورد تایید قرار بگیرد.