بازی تهران و ترامپ عوض می‌شود؟

اکو ايران

بروزرسانی 1404/02/16 - 00:10

اکو ایران/متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

در شرایطی که تهران هم‌چنان تلاش دارد به مذاکرات بیشتر با ایالات متحده در مورد یک توافق هسته‌ای احتمالی ادامه دهد، موضع سرسختانه خود را نیز حفظ می‌کند.

سرسخت در بحبوحه تمایل به مذاکره
به نوشته خبرگزاری آسوشیتدپرس، در بحبوحه بحث بر سر نحوه تداوم مذاکرات هسته‌ای، در روزهای اخیر، تهران از حمله موشکی حوثی‌های یمن به نزدیکی فرودگاه بین‌المللی بن گوریون اسرائیل حمایت کرده است. تهران هم‌چنین تصاویری از آزمایش موشک بالستیک جدی خود را پخش کرد؛ آن هم در شرایطی که وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران تهدیدات پیت هگست، وزیر دفاع ایالات متحده را محکوم کرد. و سازمانی مرتبط با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از یک دیوارنگاره‌ی جدید با نقشه اسرائیل که با اهداف موشکی احتمالی به شکل جامبیای یمنی -خنجر زینتی که مردان یمنی به خود می‌بندند- پوشانده شده، رونمایی کرد.

اما در تمام این مدت، ایران پس از مذاکرات به تعویق افتاده‌ای که قرار بود ابتدای این هفته در رم برگزار شود، هم‌چنان اصرار دارد که می‌خواهد با ایالات متحده به یک توافق هسته‌ای برسد. این در حالی است که مقامات دولت ترامپ هم‌چنان اصرار دارند که تهران در ازای لغو تحریم‌ها باید تمام توانایی خود برای غنی‌سازی اورانیوم را کنار بگذارد - چیزی که ایران بارها گفته که آن را به عنوان بخشی از مذاکرات غیرقابل قبول می‌داند.

جنگ غزه و تغییر معادله برای تهران
همه این‌ها در کنار هم می‌توانند متناقض به نظر برسند. اما این موقعیتی است که اکنون ایران و «محور مقاومت» در آن قرار دارند. این وضعیت با حمله گروه حماس به اسرائیل در 7 اکتبر 2023 تغییر کرد. اسرائیل جنگی ویرانگر علیه حماس در غزه آغاز کرد که حتی امروز نیز ادامه دارد - و ممکن است پس از تصویب طرح‌های اسرائیل در روز دوشنبه برای تصرف کل نوار غزه و ماندن در آنجا برای مدت زمان نامشخصی، تشدید شود. به گفته مقامات بهداشتی فلسطین، جنگ اسرائیل باعث کشته شدن بیش از ۵۲۰۰۰ نفر در غزه شده که بسیاری از آن‌ها زن و کودک بوده‌اند.

در طول جنگ، حماس، حزب‌الله لبنان و دیگر نیروهای محور مقاومت آسیب زیادی دیدند. بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، که مدت‌ها مورد حمایت ایران بود، در ماه دسامبر شاهد پایان حکومت بیش از ۵۰ ساله خانواده‌اش بود.

این امر باعث شده است که ایران حوثی‌های یمن را به عنوان موثرترین نیرو در کنار خود ببیند، هرچند که آن‌ها نیز اکنون با تشدید حملات دولت ترامپ روبرو هستند.

استقبال محتاطانه از حمله حوثی‌ها
حمله روز یک‌شنبه به فرودگاه بن گوریون بارها در رسانه‌های دولتی ایران مورد توجه قرار گرفت. با این حال، وزارت امور خارجه ایران تأکید کرد که این حمله «تصمیمی مستقل» از سوی این گروه بوده است. نظر کارشناسان در مورد میزان نفوذ ایران بر حوثی‌ها متفاوت است. با این حال، حمایت تهران از حوثی‌ها در طول جنگ ده ساله یمن نقش مهمی داشته است. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز دوشنبه گفت: «مردم یمن، از روی احساسات انسانی و همبستگی مذهبی خود با فلسطینیان، و همچنین برای دفاع از خود در مواجهه با تجاوز مداوم آمریکا، اقداماتی را انجام داده‌اند».

در همین حال، سردار عزیز نصیرزاده، وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران، اظهارات هم‌تای آمریکایی خود را که هشدار داده بود ایران به دلیل مسلح کردن حوثی‌ها «هزینه عواقب» آن را خواهد پرداخت، رد کرد. او گفت: «من به مقامات تهدیدکننده آمریکایی، به ویژه وزیر دفاع تازه‌کار این کشور، توصیه می‌کنم تاریخ ایران را در چهار دهه اخیر بخوانند. اگر آن‌ها بخوانند، متوجه خواهند شد که نباید با زبان تهدید با ایران صحبت کنند».

اولویت توافق هسته‌ای
دستیابی به یک توافق هسته‌ای جدید با ایالات متحده، که می‌تواند منجر به محدود شدن غنی‌سازی و ذخایر اورانیوم تهران در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی شود، هم‌چنان برای ایران یک اولویت اصلی است. ارزش ریال که زمانی بیش از ۱ میلیون در برابر ۱ دلار بود، در حین مذاکرات به طرز چشم‌گیری افزایش یافته و به ۸۴۰ هزار در برابر ۱ دلار رسیده است.

با این حال، به نظر می‌رسد که دو طرف هنوز با وجود گذشت زمان، فاصله زیادی تا هرگونه توافقی دارند. رسانه‌های ایران به طور کلی از ضرب‌الاجل دو ماهه تعیین شده توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در نامه اولیه خود به تهران، خبر داده‌اند. ترامپ گفته که این نامه را در ۵ مارس نوشته و در ۱۲ مارس از طریق یک دیپلمات اماراتی به ایران رسیده است.

در همین حال، کارزار ایالات متحده در یمن و تشدید تنش‌ها توسط اسرائیل در غزه همچنان تهران را تحت فشار قرار می‌دهد. این علاوه بر تهدید مقامات آمریکایی -از جمله خود ترامپ- به اعمال تحریم علیه هر کسی که نفت خام ایران را خریداری کند و همچنین پیروی از یک موضع جدید و سختگیرانه‌تر است که می‌گوید ایران نباید بتواند اورانیوم را به هیچ وجه غنی‌سازی کند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، که ترامپ را به شدت تشویق کرد تا به طور یک‌جانبه در سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی خارج شود، نیز در حال تلاش برای همین کار بوده است.

احتمالاً ایران با وجود به تعویق افتادن مذاکرات برنامه‌ریزی شده ابتدای هفته در رم، سعی در رساندن پیام‌هایی به آمریکا داشته است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، برای دیدار با همتای پاکستانی خود، به اسلام آباد پرواز کرد. وزارت امور خارجه پاکستان اذعان کرد که این دو نفر در مورد مذاکرات هسته‌ای گفتگو کرده‌اند.

عراقچی هم‌چنین با استقبال سردی از کاجا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، مواجه شد. در حالی که کشورهای اروپایی در گذشته روابط گرم‌تری با تهران داشته‌اند، جنگ اوکراین، بسیاری را در اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران خشمگین کرده است. کالاس روز دوشنبه در پلتفرم اجتماعی X نوشت: «من از ایران خواستم حمایت نظامی [ادعایی] از روسیه را متوقف کند و نگرانی‌هایی را در مورد شهروندان بازداشت‌شده اتحادیه اروپا و حقوق بشر مطرح کردم. روابط اتحادیه اروپا و ایران به پیشرفت در همه زمینه‌ها بستگی دارد.»