برگزیده

راهکار مسقط چیست؟

روزنامه سازندگي

بروزرسانی 1404/03/04 - 20:34

روزنامه سازندگی/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

وزیر امور خارجه ایران از ایده جدید وزیر خارجه عمان برای پرکردن شکاف بین ایران و آمریکا خبر داد که قرار است مقامات تهران و واشنگتن آن را بررسی کنند
”سازندگی” در گفت‌وگو با “قاسم محبعلی”، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه و “عبدالرضا فرجی‌راد‌”، استاد ژئوپلیتیک، راهکار مسقط را بررسی می‌کند

پنجمین مرحله از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا «جمعه» در «رُم» و با میانجی‌گری عمان برگزار شد؛ پس از پایان این گفت‌وگوها، «سیدعباس عراقچی»، وزیر امور خارجه کشورمان اعلام کرد که «وزیر امور خارجه عمان در این دور تلاش کردند، راهکارهایی را برای رفع موانع موجود و دستیابی به پیشرفت ارائه کنند و روی ایده‌های مختلفی بحث شد. ایشان پیشنهاداتی داشتند که قرار شد، بررسی‌های کارشناسی بیشتری از سوی دو طرف روی آن‌ها انجام و به پایتخت‌ها منتقل شود، بدون اینکه فعلا هیچ تعهدی برای هیچ‌یک از طرفین ایجاد شود». رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان گفت که «برنامه ما، بررسی این راهکارهای جدید و پیشنهاداتی است که می‌توانند با حفظ اصول و مواضع جمهوری اسلامی ایران احتمالا راهگشا باشند. قرار است دو طرف دیدگاه‌های خود را درباره این پیشنهادات و راهکارها ارائه دهند سپس دور بعدی مذاکرات تنظیم و اجرا شود. امیدوارم که در دور بعدی، اگر این راهکارها در پایتخت‌ها مورد توجه قرار گیرند، بتوانیم وارد جزئیات بیشتری شویم». عراقچی همچنین تصریح کرد که «به ‌نظر من، با توجه به بحث‌هایی که صورت گرفت و راهکارهایی که از سوی عمان برای رفع موانع پیشنهاد شد، احتمال پیشرفت وجود دارد».
پیش از این نیز «بدر البوسعیدی»، وزیر امور خارجه عمان (جمعه)، در شبکه «ایکس»، از پایان مرحله پنجم گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا خبر داد و نوشت: «دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا در رم با مقداری پیشرفت اما بدون نتیجه‌گیری نهایی، به ‌پایان رسید. امیدواریم در روزهای آینده مسائل باقی‌مانده را روشن کنیم تا بتوانیم به‌سوی هدف مشترکِ دستیابی به توافقی پایدار و محترمانه پیش برویم».

عمان و ایجاد توازن میان تهران-واشنگتن
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در این خصوص به سازندگی گفت: اینکه ابتکار یا ایده عمان برای عبور از مانع کنونی چیست، موضوعی است که می‌تواند مسائل متعددی را در بر بگیرد که شاید موضوع غنی‌سازی و نظارت‌ها و به موازات آن، چگونگی کاهش تحریم‌ها مطرح باشد. باید توجه شود که مساله غنی‌سازی در ایران به یک مساله کلیدی تبدیل شده؛ به گونه‌ای که آمریکایی‌ها غنی‌سازی صفر را مدنظر دارند و می‌گویند، تهران می‌تواند از انرژی هسته‌ای استفاده کند اما اورانیوم غنی شده‌اش را همانند سایر کشورها وارد کند. بر همین اساس باید دید که عمانی‌ها چگونه می‌خواهند این موضوع را سر و سامان دهند.
وی افزود: واقعیت این است که عمانی‌ها تلاش می‌کنند تا یک توازن میان ایران و آمریکا در بحث غنی‌سازی به وجود بیاورند تا ایران بتواند بگوید که هزینه‌هایی که انجام شده، هدر نرفته و هم اینکه آمریکایی‌ها در مورد بحث غنی‌سازی منتهی به سلاح هسته‌ای به خروجی برسند که البته بارها از سوی مقامات اعلام شده که ایران به دنبال تسلیحات اتمی نبوده و نیست. بر همین اساس به نظر کلید مذاکرات همین است.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی تصریح کرد: در این راستا ممکن است که عمانی‌ها پیشنهاداتی در مورد توقف غنی‌سازی مطرح کنند و در مقابل اعلام کنند که ایران یک نیروگاه تاسیس کند و در آن با نظارت بین‌المللی از اورانیوم ۶۷/۳ درصد استفاده کند یا کنسرسیوم بین‌المللی با مشارکت یا تحت نظارت بین‌المللی را مدنظر داشته باشند. این مسائل شاید بتواند یک راه‌حل باشد ولی تا زمانی که نیروگاه وجود نداشته باشد و یا مورد مصرف اورانیوم غنی شده مشخص نشده باشد، موضوع غنی‌سازی تا ۶۷/۳ درصد هم محل مناقشه و شاید منتفی باشد اما این تعهد را به ایران ارائه می‌کنند که در صورت حل این مسائل، ایران دارای چنین حقی هست. به‌عبارت دیگر، اصل ایده عمان احتمالا بر این پایه است که هم ایران اعتبار و منافع خود را تامین کند و از سوی دیگر ایالات متحده به‌عنوان بازیگر اصلی به انضمام اروپا، کشورهای عربی و اسرائیل هم مطمئن شوند که ایران به سمت ساخت سلاح هسته‌ای نمی‌رود.
او گفت: در نمای کلی باید گفت که طرح عمان بر این اساس که چگونه حق ایران به رسمیت شناخته شود و چه تضمینی در این راستا اخذ شود. به نظرم آمریکایی‌ها با اصل قصه استفاده صلح‌آمیز و حتی غنی‌سازی در صورت اطمینان مخالفت نمی‌کنند؛ کمااینکه در قطعنامه سازمان ملل، حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز به رسمیت شناخته شده و در ان.پی.تی هم غنی‌سازی به صورت کلی رد نشده و در کشورهایی مانند ژاپن، برزیل، آلمان، آرژانتین، سوئیس و… هم این اقدام با نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام می‌شود.

ادامه مذاکرات
همچنین »عبدالرضا فرجی‌راد»، استاد ژئوپلیتیک نیز در گفت‌وگو با «سازندگی» با بیان اینکه هنوز هیچ جزئیاتی از ایده احتمالی مسقط منتشر نشده است، گفت: «معلوم نیست که عمان در این خصوص طرحی را ارائه داده باشد بلکه ممکن است که فقط یک ابتکار باشد که باز هم در حد احتمال است. با توجه به اینکه هم طرف ایرانی و هم طرف آمریکایی، قبل از برگزاری دور پنجم مذاکرات در رُم، روی خواسته خود پا فشاری می‌کردند، عمانی‌ها یک ابتکار عملی را از قبل آماده کرده بودند که اگر مذاکرات بخواهد به بن‌بست برسد، آن ابتکار را ارائه دهند. بر همین اساس حالا طرف ایران و آمریکایی، ابتکار عمل را شنیده‌اند و به‌نوعی برای بررسی‌های بیشتر قرار شد که پایتخت‌های خود (تهران-واشنگتن) را در جریان ابتکارعمل عمان قرار دهند».
او تاکید کرد: «به دلیل آنکه دو طرف مذاکره، ابتکار عمل عمان را مثبت ارزیابی کردند، هم آمریکایی‌ها و هم ایران اعلام کردند که پنجمین دوره از مذاکرات غیرمستقیم، خوب بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که مذاکرات باز هم ادامه خواهد داشت و قطع نمی‌شود و دوره ششم، هفتم و… برگزار می‌شود. به‌عنوان مثال، احتمال دارد درون‌مایه ابتکار عمان به یک‌سری از اقدامات موقت مربوط شود؛ به گونه‌ای که هر دو طرف اقدامات و گام‌های مثبتی را بردارند و به یک توافق موقت برسند؛ سپس به سراغ کنترل اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه) بروند و بعد مذاکرات ادامه پیدا کند و نگذارند، مذاکرات متوقف شود».
این در حالی ا‌ست که «اسماعیل بقایی»، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان هم پس از پایان دوره پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا؛ در مورد ایده وزیر خارجه عمان توضیحاتی را مطرح کرد. به‌گزارش ایرنا، او در این خصوص اعلام کرد که «وزیر خارجه عمان برای عبور از موانع، راهکارها و ایده‌هایی پیشنهاد کرده بود که رئوس و محورهای آنها در این دور مورد بررسی قرار گرفت. قرار شد به‌موازات بررسی بیشتر در پایتخت‌ها، وزیر خارجه عمان کار روی جزئیات ایده‌های پیشنهادی را ادامه دهد و برای بررسی‌های تکمیلی در اختیار دو طرف قرار دهد. زمان و مکان مرحله بعدی مذاکرات متعاقبا تعیین و اعلام خواهد شد».

پزشکیان در مسقط
به‌موازات این روند باید توجه شود که رئیس‌جمهور پزشکیان در هفته جاری قرار است به عمان سفر کند. «مهدی سنایی»، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور چندی پیش در حساب کاربری خود در «ایکس» نوشت: «‌‎دکتر پزشکیان به‌دعوت ‎سلطان عمان ۶ و ۷ خردادماه، سفری رسمی به مسقط دارد. همچنین دیدارهای رسمی، امضای اسناد متعدد، از جمله چهار موافقت‌نامه تجارت ترجیحی، حمایت سرمایه‌گذاری متقابل، همکاری گمرکی و نقشه ‌راه روابط و برگزاری دو همایش تجاری و ایرانیان مقیم در برنامه است. اعتماد میان‌ دو کشور مثال‌زدنی است».
حال باید منتظر ماند و دید که این تحرکات قرار است چه خروجی‌ای داشته باشد.