چرا بعضی از سالمندان از بحران‌های سلامتی جان سالم به در می‌برند و بعضی دیگر بهبود نمی‌یابند

ازمه فولر تامسون، استاد مددکاری اجتماعی، پزشکی و پرستاری در دانشکده فاکتور-اینونتاش در دانشگاه تورنتو و نویسنده ارشد مطالعه حاضر، به اپک تایمز گفت: «داوطلبانی که در ابتدای مطالعه از سلامت روانی و عاطفی برخوردار بودند، در مقایسه با داوطلبانی که در ابتدا با مشکلات سلامتی دست‌وپنجه نرم می‌کردند، از نظر دستیابی به سلامتی بهینه در پایان مطالعه پنج‌برابر بهتر عمل کردند.»

سلامت عاطفی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن فرد می‌تواند به شکل مؤثر احساسات خود را مدیریت کند، هدفمند باشد و با دیگران ارتباط سازنده برقرار کند. سلامت روانی علاوه بر سلامت عاطفی با عواملی مانند تاب‌آوری ذهنی، احساس خوشحالی، رضایت از زندگی و رشد شخصی سروکار دارد.

ویژگی‌هایی که بازمانده‌ها را متمایز کرده‌اند

در این مطالعه که بر اساس داده‌های مطالعه طولی محققان کانادایی در رابطه با سالخوردگی انجام گرفته است، بیش از ۸ هزار داوطلب ۶۰ ساله و مسن‌تر حضور داشتند که در ابتدای مطالعه به لحاظ سلامت جسمی، روانی و اجتماعی در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌بردند. نتایج این مطالعه که در مجله پلاس وان انتشار یافته نشان می‌دهد که تقریباً یک‌چهارم داوطلبان در مدت ۳ سال به سلامتی بهینه دست پیدا کردند، حتی افرادی که با بیماری‌های مزمن مانند التهاب مفصل، دیابت یا سرطان دست‌وپنجه نرم می‌کردند.

سلامتی بهینه به معنی برخورداری از حمایت اجتماعی کافی، مثبت‌اندیشی در قبال پیری، سلامت جسمی و روانی مناسب، شادی، رضایت از زندگی، عدم محدودیت در فعالیت‌های روزمره و عدم ابتلا به دردهای ناتوان‌کننده یا بیماری‌های روانی حاد است.

داوطلبانی که در ابتدای مطالعه از سلامت روانی و عاطفی بالاتری برخوردار بودند، شانس بیشتری در بازیابی سلامتی بهینه خود داشتند.

سایر عواملی که بعد از پشت سر گذاشتن مشکلات سلامتی با دستیابی به سلامتی بهینه ارتباط داشتند، عبارتند از:

• سن کمتر از ۷۰ سال
• درآمد بالا
• تأهل
• فعالیت بدنی منظم
• عدم استعمال دخانیات
• عدم ابتلا به دیابت، چاقی، مشکلات خواب، التهاب مفصل یا پوکی استخوان

فولر تامسون گفت: «نتایج نشان می‌دهد که بازیابی تندرستی به عوامل مختلفی بستگی دارد و مستلزم اتخاذ یک رویکرد جامع جسمی، ذهنی و روحی است که نیازهای جسمی، عاطفی و اجتماعی انسان را برطرف کند.»

این مطالعه محدودیت‌های خود را داشت. برای نمونه، محل انجام این مطالعه کشور کانادا بوده که از نظام بهداشت و درمان عمومی رایگان برخوردار است. از این‌رو، نتایج آن برای سالمندان کشورهای دیگر که باید بابت خدمات پزشکی پول بپردازند قابل تعمیم نخواهند بود. از این گذشته، این مطالعه با تکیه به ارزیابی‌های شخصی انجام گرفته که ممکن است نتایج را تحت تأثیر قرار داده یاشد.

راهکارهای عملی برای تاب‌آوری عاطفی

براساس مطالعه جدیدی که در مجله اکتا سایکولوژیکا انتشار یافته است، راهکارهای متعددی وجود دارد که سالمندان می‌توانند آن‌ها را برای ارتقای سلامت روانی و عاطفی در دوران طلایی زندگی به کار بگیرند.

• پذیرش و انطباق: تغییرات سلامتی را جزئی از زندگی بدانید و قبول کنید که اگر به فکرِ این تغییرات نباشید، سلامتی‌تان به خطر می‌افتد. مطالعه حاضر نشان داد که افراد می‌توانند با کنترل این تغییرات- که به ارتقای سلامت روانی نیز کمک می‌کنند- با انجام تمرینات متناسب با شرایط سنی برای تقویت سلامت جسمانی، ایجاد تغییرات کوچک در رژیم غذایی و تبعیت از برنامه درمانی پزشک، نقش فعالی در بهبود سلامتی خود ایفا کنند.
• کنترل استرس: از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق یا مدیتیشن برای مقابله با اضطراب و استرسی استفاده کنید که به دنبال شرایط دشوار و مواجهه با مشکلات سلامتی با آن روبه‌رو می‌شوید. یادگیری راهکارهای مثبت برای کنترل احساسات ناخوشایند می‌تواند تاب‌آوری ذهنی شما را تقویت کند و باعث بهبود سلامت عاطفی شود.
• حفظ ارتباطات اجتماعی: در فعالیت‌های داوطلبانه مشارکت کنید یا نقش پررنگ‌تری در فعالیت‌های اجتماعی داشته باشد، زیرا تعامل با دیگران به انسان حس ارزشمند بودن می‌دهد و حس هدفمندی او را تقویت می‌کند و باعث بهبود سلامت روانی و عاطفی می‌شود.
• تقویت مثبت‌اندیشی: هر روز شکرگزاری کنید یا زمانی را به قدردانی از اتفاقات خوب زندگی اختصاص دهید. این راهکارها در کنار مثبت‌اندیشی در قبال چالش‌های روزمره می‌توانند آرامش درونی شما را دوچندان کنند.

تحقیقات نشان می‌دهند که مثبت‌اندیشی در قبال سالمندی به منزله پذیرش روند سالخوردگی است و این‌که آن را فرصتی برای ایجاد روابط اجتماعی جدید، انتقال تجربه شخصی خود به دیگران و یادگیری چیزهای تازه بدانیم. پذیرش سن‌وسال به‌جای منفی‌بافی درباره سالخوردگی به سالمندان کمک می‌کند که بهترین زندگی ممکن را تجربه کنند.

با این‌حال، بعضی‌ها ممکن است به‌رغم تلاش فراوان نتوانند سلامت روانی یا عاطفی خود را بازیابی کنند. در این موارد، کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان مفید خواهد بود. متخصصان می‌توانند اختلالات روانی زمینه‌ای شما را تشخیص دهند و درمان‌شان کنند و با ارائه درمان‌های مبتنی بر شواهد علمی به کاهش علائم شما کمک کنند.

سایر موانع تندرستی

سلامت عاطفی مهم‌ترین شاخص تندرستی است، اما فرایند بهبودی با موانع متعددی روبه‌روست که برای نمونه می‌توان به بیماری‌های مزمن، انزوای اجتماعی، وضع اقتصادی نامطلوب و منفی‌بافی نسبت به سلامتی خود اشاره کرد.

اصلاح بعضی از موانع تأثیرگذار از جمله درآمد دشوار است، اما عواملی مانند رژیم غذایی و فعالیت بدنی با تلاش و کوشش قابل اصلاح هستند.

جیسون سانرز، متخصص کایروپراکتیک و بنیان‌گذار مرکز طب هایپرباریک آمریکا، که نقشی در این مطالعه نداشت، می‌گوید: «سلامتی یک مقوله ثابت نیست و دائماً تغییر می‌کند. فرقی نمی‌کند در صحت و سلامت کامل هستید یا با چالش‌های سلامتی دست‌وپنجه نرم می‌کنید. در هرصورت، برای تقویت سلامتی خود باید ممارست به خرج دهید.»

به گفته سانرز، حتی تغییرات کوچک روزانه در زمینه تغذیه، تحرک و طرز فکر می‌توانند تفاوت قابل‌توجهی را رقم بزنند: «هیچ تضمینی وجود ندارد، اما بی‌تفاوتی تقریباً همیشه باعث افت سلامتی می‌شود.»

تبعات سیاست‌گذاری

میبل هو، نویسنده اصلی مطالعه حاضر، به اپک تایمز گفت: «ما این باور رایج را که می‌گوید پیری خواه ناخواه با افت سلامت جسمانی و تندرستی همراه است به چالش کشیده و نشان داده‌ایم که بسیاری از سالمندان به کمک حمایت اجتماعی و تغییر سبک زندگی از سلامتی بهینه برخوردار می‌شوند.» هو فارغ‌التحصیل مقطع دکتری دانشکده فاکتور-اینونتاش در دانشگاه تورنتو و مؤسسه مسیر زندگی و سالخوردگی است. او افزود: «این مسئله از اهمیت سیاست‌ها و برنامه‌هایی حکایت دارد که به سالمندان کمک می‌کنند تندرستی خود را در دوران سالخوردگی حفظ یا بازیابی کنند.»

سانرز معتقد است که سیاست‌گذاران می‌توانند با ترویج رفتارهای سالم و تسهیل دسترسی به ابزارهای پیشگیری و بهینه‌سازی سلامتی به سالمندان کمک کنند. این سیاست‌ها شامل دسترسی بهینه به غذای سالم، فرصت‌های ورزشی، آموزش، مکمل‌ها و راهکارهای درمانی مانند تمرینات تنفسی هدفمند هستند.

او افزود که ارائه‌دهندگان خدمات درمانی می‌توانند با آموزش و توانمندسازی سالمندان در مسیر حفظ سلامتی مشوق آن‌ها باشند.

«ارائه‌دهندگان خدمات درمانی باید به بیماران نشان دهند که سالخوردگی لزوماً به معنی افت سلامتی نیست و با راهبردهای مناسب می‌توان در سن ۷۰ سالگی سالم‌تر از ۶۰ سالگی زندگی کرد.»