عبدالله خان دوامی، دوام و قوام ادبیات و موسیقی کهن ایران زمین

ایرنا/ می‌گویند استاد شجریان در اتومبیل شخصی می‎نشاندش و در خیابان‌ها می‌چرخاند که استاد بی‌بدیل موسیقی ایران ردیف‌ها و تصنیف‌های ذهنش را بخواند و سیستم اتومبیل صدا را به یادگار ضبط کند که نوای خوش گنجینه "عبداله خان دوامی" برای نسل‌های آینده به یادگار بماند.

کوچه باغ‌های نگینی سبز در نزدیکی‌های تفرش به نام طاد را پرسه می‌زند، درختان سربه فلک کشیده، پیچش نسیم دلنواز بین برگ درختان و تلوءلوء نور خورشید از لابه‌لای رقص شاخه‌ها، چهچه پرندگان و عطر گل‌ها او را به گوشه‌ای دنج می‌کشاند و گوشه گوشه‌های آهنگین را کنار هم می‌چسباند و دانگ‌ها یکی از پس دیگری نظم می‌گیرند و ردیف خوش نوایی همراه با طبیعت آهنگین خلق می‌کند و بعد از آن تصنیف خوش نوا و همه ذوق و ابتکارش را در ظهر بهاری از حنجره به بیرون هدایت می‌کند و این طبیعت بکر است که با آهنگ دلنواز عبداله خان دوامی هماهنگ می‌شود.

---

بازار

---

استان مرکزی زادگاه بسیاری از هنرمندان و اندیشمندان است، عبداله دوامی، زاده روستای طاد در حوالی شهرستان تفرش یکی از این شخصیت‌های برجسته در عرصه موسیقی کشور است.

دوامی موسیقی‌دان، ردیف‌دان، خواننده، نوازندۀ تنبک و تصنیف‌شناسِ بنام است. عبدالله کودکی‌اش را در همان روستای طاد گذراند و نزد آموزگاران محلی، قرآن و گلستان سعدی را آموخت.

او که از صدای خوبی برخوردار بود، در همین دوران به موسیقی و خصوصاً به آواز علاقه پیدا کرد. شوهرخواهرش، یحیی خان قوام‌الدوله‌ای (حاتمی)، که نوازندۀ تار و از شاگردان میرزا حسینقلی بود، در برانگیختن شور آموختن موسیقی در او تأثیر فراوان داشت.

وی در تهران به مدرسه تربیت رفت و در آنجا با رکن‌الدین مختاری (موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز و نوازند شهیر ویلن در سالهای بعد) هم‌کلاس و آشنا شد او پس از دریافت دیپلم، در ادار پست استخدام شد و هفت سال در استخدام آن سازمان باقی ماند.

دوامی موسیقی را در تهران، نزد علی خان نایب‌السلطنه (معروف به علی خان حنجره‌دریده)، سماع‌حضور و خواهرش، میرزا حسینقلی، میرزا عبدالله، ملک‌الذاکرین، حسین خان کمانچه‌کش، درویش خان، حاجی خان و آقاجان، که همه از استادان بنام و طراز اول موسیقی زمان بودند، آموخت.

تلاش‌های دوامی مقدم بر فعالیت همه کسانی است که در تدوین بخش آواز موسیقی قاجاری کوشیده‌اند. وی کاروان آواز این نوع موسیقی را سروسامان بخشید؛ هم در بخش ردیف و هم در بخش قطعات موزون یعنی تصنیف‌ها. تقریباً تمام ویژگی‌های لازم برای انجام‌دادن این کار در وی جمع بود.

دانش کافی در هر دو بخش، احاطۀ کامل به موسیقی‌سازی و ردیف‌های آن، حافظه قوی، عمر طولانی، استغنای مالی از حرفه موسیقی و نیز آنکه کیفیت صدایی در حد خوانندگان مقبول جامعه نداشت همین امر سبب شد از خوانندگی در محافل و بعدا رادیو دور بماند و به گردآوری، گلچین، تحلیل، تدوین، پالایش و به‌سرانجام‌رساندن همۀ آنها بپردازد.

مکتب دوامی باید از زادگاهش شکل بگیرد

هوشنگ جاوید کارشناس و پیشکسوت عرصه موسیقی نیز عبداله خان دوامی را متعلق به تمام ایران و ایرانی‌ها می‌داند و می‌گوید: استاد دوامی با بزرگان بسیاری در طول عمر خود آشنا می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به علی خان نائب‌السلطنه آخرین راوی دوران قاجار اشاره کرد یا موسیقی دانان مطرح ایران که هر کدام از این استادان ردیف و تصنیف و آنچه که اندوخته موسیقی آن‌ها بود را به دوامی آموختند و همه این‌ها و استعداد بی‌نظیر او، دوامی را به گنجینه موسیقی ایران تبدیل کرد.

وی ادامه می‌دهد: دوامی در کنار دریافت همه این آموزش‌ها و میراث‌ها، از کودکی از طریق تعزیه خوانی پدر با ردیف و موسیقی خاص این هنر نیز آشنا و به آن مسلط می‌شود و این دو را با همترکیب و در نهایت شیوه خاص از موسیقی را ارائه می‌دهد.

کارشناس موسیقی دوامی را شاخص موسیقی ایران توصیف می‌کند و می‌افزاید: ۱۸۶ تصنیف از او به یادگار مانده است و مرجع اصلی ردیف آوازی ایران است و بسیاری از خوانندگان مطرح کشور از این هنرمند بهره‌ برده‌اند.

جاوید عنوان می‌کند: آواز ایرانی با ادبیات کهن درآمیخته است، اشعار حافظ، مولانا یا سعدی زمانی که با هریک از ردیف‌های آوازی خوانده شود در هر بار شنیدن انگار بار اول است که خواننده آن اشعار را می‌شنود و برایش تازگی دارد، درواقع حفظ ادبیات برای نسل‌های آینده با حفظ آواز اصیل ایرانی ارتباط مستقیم دارد.

کارشناس موسیقی ادامه می‌دهد: دوامی در نسل بعد از خود چنان تاثیر گذاشت که بسیاری از خوانندگان مطرح کشور با تحت تاثیر قرار گرفتن نسبت به آثار این استاد به عرصه موسیقی و آواز وارد شدند و خود اساتید بزرگ و به نامی شدند.

متاسفانه برای ایجاد مکتب دوامی که از زادگاهش، شهرستان تفرش شکل بگیرد و در همه ایران زمزمه شود اقدام شایسته‌ای انجام نشده است در حالی که دوامی باید به نسل جوان امروز، نسلی که هر روز فاصله بیشتری از ادبیات کهن ایران و فرهنگ ایرانی می‌گیرند، شناسانده شود.

وی تاکید می‌کند: خوراک خوب، صحیح و مبتنی بر فرهنگ اصیل ایرانی به نسل امروز داده نشود قطعا خوراک دیگر کشورها به او خورانده و به مرور ادبیات، آواز و هویت کشور در نسل‌های بعد کمرنگ می‌شود که در نهایت همه ارکان شخصیتی فرد از جمله ارتباط با خانواده و اجتماع تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

کارشناس موسیقی با بیان این توضیح که حتی آوازهای اصیل ایرانی همراه با موسیقی از رسانه کمتر پخش و شنیده می‌شود، عنوان می‌کند: هنرستان موسیقی ایران
و آگاه نبودن از این وضعیت باعث شده که امروز همچنان این تغییر ذائقه ادامه پیدا کرده است.

جاوید بیان کرد: سال ۱۳۱۷ تابع قوانین تعیین شده برای تغییر ذائقه شنیداری مردم کشور و سوق دادن آن به سمت غرب شد.

وی تاکید می‌کند: آواز ایرانی در کنار ایجاد احوال خوش انشان را به تفکر دعوت می‌کند در حالی که موسیقی وارداتی امروز صرفا لایه نازکی از تاثیرگذاری لحظه‌ای است و تمام می‌شود.

موسیقی ادبیات کهن را حفظ می‌کند

استاد ایرج نیمایی کارشناس موسیقی در خصوص استاد دوامی می‌گوید: استاد دوامی یکی از موثرترین افراد تاریخ موسیقی ایران است و ذهن این استاد می‌توان گفت بسیار عجیب بود و او بیش از ۵۰ تصنیف را در ذهن داشت.

وی ادامه می‌دهد: استاد شجریان نقل می‌کرد که دوامی تصنیف‌های ثبت کرده در دفترچه شخصی‌اش را از دست می‌دهد و به خاطر سن بالا و مکدر شدن از این موضوع حوصله ثبت دوباره آن را نداشت و شخصا استاد را با اتومبیل شخصی در خیابان‌ها می‌چرخاندم که تصنیف و ردیف‌ها را بخواند و ضبط کنم.

نیمایی عنوان می‌کند: استاد دوامی یک نابغه در عرصه موسیقی بود و حفظ بسیاری از ردیف‌ها و تصنیف‌ها مدیون این فرد است و اگر دوامی نبود بسیاری از تصنیف و ردیف‌های اصیل ایرانی از بین می‌رفت.

کارشناس موسیقی با اشاره به این نکته که امروز دیگر فردی در حد استاد دوامی نداریم، می‌افزاید: حفظ بخشی از ادبیات کشور با موسیقی اصیل ایرانی عجین شده و نیاز است به این موسیقی پرداخته و آثار باکیفیت به نسل جوان آموخته شود.

موسیقی صرفا ترنم یک صدا یا جینگ و جینگ تارهای تنبور و تار و سنتور نیست، موسیقی یک هویت اصیل است که با ادبیات کهن یک کشور عجین شده و این نوای خوش در ایران با ادیبان و ادبیات قوی تنیده است، حفظ موسیقی اصیل ایرانی در واقع سپردن هویت، تفکر، ادبیات سخن رانی، گفت و گو و حتی معاشرت با یکدیگر به نسل آینده است و از دست دادن موسیقی اصیل به معنای از دست دادن همه این گنجینه‌ها است.

امروز نیاز است اساتید بزرگ موسیقی ایران به نسل جوان معرفی شود، نیاز است محفل‌های موسیقی سنتی برپا شود و ترنم صدای ساز و آواز درنگی آرامش و تفکر را به جوانان امروز هدیه دهد و اگر این نباشد قطعا موسیقی پر سر و صدا با تکرار کلمات درهم جای خود را بیش از پیش در دل جوانان باز می‌کند و موسیقی اصیل ایران محکوم به فراموشی می‌شود.

آخرین خبر استان مرکزی در اینستاگرام :
https://instagram.com/markazi_today